Choroby autoimmunologiczne a dieta i suplementacja

Choroby autoimmunologiczne (autoimmunizacyjne, z autoagresji) to grupa chorób spowodowana nieprawidłową odpowiedzią układu odpornościowego organizmu, w przebiegu której powstają przeciwciała lub limfocyty T skierowane przeciw własnym tkankom.
Występuje tu zaburzenie pomiędzy limfocytami Th1 i Th2. Efektem takiej dysfunkcji jest atakowanie własnych komórek, uznawanych przez układ odpornościowy za ciała obce.
Znacząco częściej chorują kobiety (ok. 70% przypadków). Większość schorzeń z tej grupy jest bardzo trudna do leczenia.

Do najczęściej wsypujących chorób z  autoagresji należą:

• choroby tarczycy: Hashimoto (przewlekłe zapalenie tarczycy) i Gravesa-Basedowa (nadczynność tarczycy)
• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)

Inne choroby autoimmunologiczne to:

• choroby układowe tkanki łącznej: toczeń rumieniowaty układowy, twardzina, układowe zapalenia naczyń, reaktywne zapalenie stawów, zsztywniające zapalenie stawów kręgosłupa;
• nieswoiste zapalenia jelit: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna;
• choroby nadnerczy: choroba Addisona (niedobór hormonów nadnerczy);
• choroby neurologiczne: miastenia (męczliwość mięśni), stwardnienie rozsiane;
• choroby skóry: bielactwo nabyte (podejrzewane), łuszczyca, łysienie plackowate;
• niedokrwistość Addisona-Biermera (złośliwa; zaburzenie wchłaniania wit. B12);
• sarkoidoza (powstawanie grudek zapalnych najczęściej w węzłach chłonnych i/lub płucach)
• cukrzyca typu 1 (autodestrukcja komórek produkujących insulinę)

Przyczyny

Przyczyny chorób nie są dokładnie poznane, jednak wiadomo, że sprzyjają im  pewne czynniki genetyczne i środowiskowe w tym żywieniowe. Elementem wyzwalającym atak na własne tkanki może być infekcja wirusowa lub bakteryjna, silny stres, toksyny czy antygeny żywieniowe.

Podstawową rzeczą jest, aby osoby cierpiące na choroby z autoagresji wyeliminowały ze swojego najbliższego otoczenia jak najwięcej chemikaliów: farby i lakiery do włosów, środki czystości, kosmetyki, spaliny samochodowe, tytoń, pestycydy, metale ciężkie, odświeżacze powietrza, sztuczne dodatki do żywności itp.
Należy wybierać naturalne i hypoalergiczne kosmetyki oraz środki czystości (proszki do prania, do czyszczenia soda oczyszczona czy ocet do usuwania kamienia itp.) – w miarę możliwości redukować ilość syntetyków, które potencjalnie prowadzą do stresu oksydacyjnego, mogą zaburzać funkcjonowanie układu odpornościowego i powodować stan zapalny.
Zapalenie może prowadzić do powstania destrukcyjnych dla sygnalizacji komórkowej związków zwanych cytokinami.
Chroniczne zapalenie ogólnoustrojowe jest powiązane z kilkoma zaburzeniami autoimmunologicznymi, takimi jak toczeń, reumatoidalne zapalenia stawów i fibromialgia (ból w układzie ruchu).

Kolejną przyczyną często jest rozszczelnienie bariery jelitowej spowodowanej nie tylko przez toksyny środowiskowe, ale też stres, leki, nieuregulowany tryb życia, czy niewłaściwą dietę.
Rozszczelnione jelito przepuszcza cząsteczki białkowe, a następnie kompleksy antygen-przeciwciało osadzają się w rożnych narządach (np. w Hashimoto w tarczycy, w RZS w stawach) powodując ich stan zapalny i choroby z autoagresji.

Najczęściej stan taki powodują białka: glutenowe oraz mleczne i sojowe, ale może być to praktycznie każde inne białko (np. jaja, orzecha czy fasoli).
Przykładowo, w chorobie Hashimoto gluten jest  czynnikiem wyzwalającym  w ok. 80% przypadków.
Zdarza się też, że samo wyeliminowanie glutenu może odwrócić przebieg Hashimoto i doprowadzić do remisji, gdy jest on źródłową przyczyną choroby.

Aby zbadać co konkretnie nam szkodzi warto wykonać test opóźnionej alergii pokarmowej IgG-zależnej (zwanej potocznie nietolerancją).

Leczenie =  odbudowa flory bakteryjnej (uszczelnienie jelita) + suplementy +  dieta

W odbudowywaniu flory bakteryjnej niezbędne są probiotyki, prebiotyki i inne substancje pomocnicze. Zwykle stosuje się je przez 3-6 miesięcy w dość dużych dawkach, a później stosuje się dawkę podtrzymującą.
Choć można przyjmować najczęściej stosowane probiotyki w dawkach standardowych, to jednak dobór probiotykoterapii powinien być indywidualny i w tym celu powinno się wykonać badanie mikroflory jelitowej.

Suplementy

W chorobach z autoagresji bardzo ważny jest poziom witaminy D. Dawkę należy dobrać w taki sposób, aby jej stężenie we krwi wynosiło 60 – 70 ng/ml.

Korzystne też są witamina C, E, A, selen, cynk, magnez, kwasy tłuszczowe omega-3, koenzym Q10, B-kompleks, glutation czy kwas foliowy i witamina B12 w odpowiedniej formie chemicznej. Dobiera się je odpowiednio do konkretnego schorzenia.

Dieta przeciwzapalna i eliminacyjna 

Każdy z nas jest inny za co odpowiedzialne są nasze geny. Różni nas płeć, zdolności trawienne przewodu pokarmowego, alergie pokarmowe, a wszystkie te czynniki powodują, że każdy z nas ma inne potrzeby żywieniowe.
Jak już wspomniałam bardzo pomocny będzie test alergii IgG-zależnej, gdyż wykluczanie „w ciemno” może nie pomóc i przyczynić się do niedoborów pokarmowych.

Warto na początek zrezygnować z glutenu, nabiału i soi (z tego względu, że większość osób ma z nimi problem).
Wymaga to rezygnacji z chlebów, dań mącznych na bazie pszenicy, żyta, jęczmienia, zwykłego owsa (klusek, pyz, makaronów, naleśników, kaszy manny, kuskus, ciast, ciasteczek, drożdżówek, placków itd.).

Można spożywać: kaszę gryczaną, kaszę jaglaną, biały ryż, ziemniaki, amarantus, kukurydzę, proso, owies, maniok tapiokę i oczywiście chleby, naleśniki czy kluski z mąk pochodzących z wymienionych zbóż.

Można spożywać pieczywo chrupkie kukurydziane i wafle ryżowe. Z nabiału należy wykluczyć mleko, sery, serki, twarogi, jogurty, maślanki, kefiry, śmietany.
Przy wykluczeniu nabiału ważna jest suplementacja wapniem i witaminą D. Co gdy wykluczenie najczęściej szkodzących pokarmów nie pomaga?

Diety stosowane w chorobach z autoagresji – kolejność postępowania:

1. Dieta bez glutenu, nabiału, soi i cukru.
2. Dieta jak w punkcie 1 + eliminacja wszystkich zbóż i roślin strączkowych.
3. Dieta jak w 2 + eliminacja jaj, orzechów, nasion i warzyw psiankowatych – tzw. protokół autoimmunologiczny.

Dieta dla każdego może być inna w zależności od wykrytych nadwrażliwości pokarmowych (np. niektórym osobą szkodzą wszystkie zboża, strączki, orzechy, jaja czy warzywa psiankowate, czyli ziemniaki pomidory czy bakłażany). Nie ma tu reguły, sprawa jest złożona i każdy powinien mieć ustalaną dietę indywidualnie.
Ważna jest samoobserwacja. Można również wypróbować domowe testy 
Czasem stwierdzenie co nam szkodzi i doprowadzenie organizmu do ładu może trwać nawet 2 lata.

W przypadku chorób z autoagresji potrzebna jest dość szeroka diagnostyka (flora, nietolerancje, badania krwi, mutacje genu odpowiedzialnego za metylację, diagnostyka w kierunku glutenu i inne).
Warto ją jednak wykonać, aby dobrać odpowiednie postępowanie czyli dietę i suplementację mające na celu wprowadzenie organizmu w trwałą remisję.

dr Malwina Taborowska (dietetyk, biolog)
dietetyk-med.pl