Niedobór żelaza – objawy i przyczyny. Jak poprawić wchłanianie.

Niedobór żelaza prowadzi do wielu zaburzeń funkcjonowania organizmu między innymi dlatego, że żelazo wiąże tlen, bierze udział w jego transporcie do komórek, jest wykorzystywane do wytwarzania czerwonych krwinek, wspomaga pracę układu nerwowego i odpornościowego.

Objawy niedoboru żelaza

• Ogólny spadek sprawności fizycznej i umysłowej
• Uczucie przewlekłęgo zmęczenia, osłabienie odporności
• Blada niezdrowa cera, blady język, spojówki
• Sińce pod oczami, szorstkość, suchość skóry
• Mroczki przed oczami
• Kruche łamliwe paznokcie o kształcie łyżki, rowki na paznokciach
• Wypadanie i rozdwajanie się końcówek włosów
• Owrzodzenia jamy ustnej, zajady
• Zaburzenia rytmu serca, krótki szybki oddech
• Zaburzenia trawienia, zaparcia, wzdęcia, mdłości
• Bezsenność, bóle głowy, zaburzenia trawienia
• Anemia oznacza ujemny bilans tego pierwiastka, organizm wyczerpał wszelkie rezerwy

Przyczyny niedoboru żelaza

Zdawałoby się, że pierwiastka tego nie powinno nam nigdy brakować ponieważ stosunkowo mało go potrzebujemy a znajduje się niemal we wszystkim co jemy. Ponadto żelazo „ma ruch jednokierunkowy” czyli nie tracimy go wraz z potem i prawie nie wydalamy. Normalnie w ciągu doby (bez utraty krwi) ubytki żelaza z moczem wynoszą zaledwie 0,02 do 0,8 mg. Jednak duża ilość osób ma niedobory, dlaczego?

Kluczem jest jego wchłanianie w dwunastnicy i jelicie cienkim, gdzie żelazo przekształcane jest w ferrytynę – związek przyswajalny przez organizm. Decydującą rolę w tym procesie pełnią białka, kwas askorbinowy czyli witamina C i szereg enzymów redukujących.

Można by się też zastanawiać, dlaczego niedobór żelaza powoduje tyle różnorodnych skutków od wypadania włosów po ataki serca. Odpowiedź jest prosta: wszystko zależy od krwinek. Te mikroskopijne ciałka, których 5 milionów może się zmieścić na główce od szpilki rządzą naszym zdrowiem. Maleńka krwinka zawiera średnio 280 milionów cząsteczek hemoglobiny, a że w każdej są wmontowane 4 atomy żelaza, więc w sumie jest ich ponad miliard.

Co powoduje, że żelazo słabo się przyswaja? 

• Niski poziom kwasu solnego w żołądku
• Niedobór witamin z grupy B, głownie B12 i kwasu foliowego
• Niedobór miedzi i kobaltu
• Nieprzyjazna, gnilna flora bakteryjna przewodu pokarmowego
• Zniszczona śluzówka przewodu pokarmowego, stany zapalne jelit
• Uszkodzone kosmki jelitowe, celiakia
• Przewlekłe biegunki
• Pasożyty np. rzęsistek, lamblie

Jak uzupełniać żelazo i zwiększyć jego przyswajalność?

Niektóre związki obecne w pożywieniu utrudniają lub wręcz uniemożliwiają przyswajanie żelaza m.in fosforany i kwas fitynowy, który nie tylko hamuje absorpcję,  ale wręcz wypłukuje z organizmu niektóre pierwiastki. Kwas fitynowy jest w zbożach,  orzechach, nasionach które należy dość długo moczyć przed jedzeniem, a pieczywo z mąki pełnoziarnistej powinno być pieczone  wyłącznie na naturalnym zakwasie.

Również nadmierna podaż cynku i błonnika może hamować wchłanianie, natomiast witamina C i białka zwiększają przyswajalność.
Na absorpcję żelaza wpływa sam rodzaj białka. Białko pochodzenia roślinnego np. z roślin strączkowych tworzy w dwunastnicy słabo wchłaniane kompleksy z żelazem przez co hamuje absorpcję żelaza niehemowego.
Warto zaznaczyć, że żelazo występuje w dwóch formach hemowej – zwierzęcej jest absorbowane w niemal 30% i niehemowej pochodzenia roślinnego przyswajane zaledwie w 2-3%. Stąd osoby na diecie wegańskiej, jak wykazują badania mają znacznie niższe rezerwy żelaza.

Najlepszym źródłem dobrze przyswajalnego żelaza jest wątróbka wołowa, podroby i mięso. Doskonałość wątróbki należy specjalnie podkreślić, gdyż nie tylko ona sama jest bogatym źródłem żelaza łatwo przyswajalnego, ale i znacznie podnosi  przyswajalność tego minerału z warzyw i innych produktów pochodzenia roślinnego  jeśli je jemy równocześnie.

Z produktów roślinnych doskonale uzupełnia niedobory pokrzywa, najkorzystniej jest pić świeży sok, ale również i herbatki np. napar z łyżki suszu zawiera 5 mg Fe. Poza tym do diety warto włączyć granaty, kwas buraczany, natkę pietruszki, pestki dyni, ziarna sezamu i zielone warzywa zawierające chlorofil.

Wielokrotnie zdarza się, że mimo długotrwałego stosowania w/w produktów roślinnych nie widać korzystnych zmian w morfologii krwi, co może być spowodowane brakiem odpowiednich enzymów  które pozwalają przyswajać żelazo niehemowe. Enzymy te dziedziczymy wraz z genami, wtedy nie pozostaje nic innego jak włączyć do diety białko zwierzęce.

Witaminy, minerały, dieta 

Znaczenie wód zawierających związki miedzi i żelaza  jako czynnika zapobiegającego niedokrwistości stwierdzono empirycznie już w starożytności choć nie znano jeszcze pierwiastka Fe. Wody takie zwano marsowymi bo najlepiej leczyły wojowników po utracie krwi w bojach. Miedź uczestniczącą w syntezie hemoglobiny uzupełni picie wody z miedzianych naczyń, co niesie ze sobą wiele innych korzyści .

Należy zadbać o możliwe naturalną dietę z odpowiednią ilością  witaminy C w pożywieniu i witaminy z grupy B. Nie pić w trakcie posiłków szczególnie kawy, herbaty i czerwonego wina, które może zredukować wchłanianie żelaza nawet o 70%.

Jednocześnie trzeba postarać się usunąć główne przyczyny, a więc poprawić zdrowie jelit lub przeprowadzić kurację przeciw pasożytom i zadbać o odpowiednie zakwaszenie żołądka – w jaki sposób zakwasić żołądek TUTAJ