Ksenoestrogeny czym są i jak ich unikać

Ksenoestrogeny to związki chemiczne wykazujące zdolność interakcji z układem hormonalnym i wpływania na jego czynności w sposób charakterystyczny dla  estrogenów. Innymi słowy ksenoestrogeny to sztuczne estrogeny pochodzące z zanieczyszczeń środowiska i ze sztucznych substancji  stosowanych do produkcji przedmiotów codziennego użytku.

Ksenoestrogeny zakłócają pracę układu endokrynnego zaburzając naturalną równowagę hormonalną. Organizm ma dużo większe problemy z ich usuwaniem, niż pozbywaniem się nadmiaru endogennie wyprodukowanego przez układ hormonalny estrogenu. Dotyczy to zarówno mężczyzn jak i kobiet.

Normalnie system hormonalny uwalnia hormony, które sygnalizują tkankom i organom „co mając robić”. W momencie kiedy substancje chemiczne naśladujące hormony dostaną się do organizmu blokują receptory hormonów na poziomie komórkowym, przez co te ostatnie nie są zdolne do wykonywania swoich funkcji.

Ma to szczególne znaczenie dla narządów i układów wrażliwych jak: gruczoły piersiowe, narządy układu rozrodczego, gruczoły piersiowe, system immunologiczny, system nerwowy oraz dla płodu i dzieci na każdym etapie rozwoju.

Efekty działania ksenoestrogenów na organizm

Zachwiana równowaga estrogenów wywołana obecnością ksenoestrogenów, deharmonizuje pracę całego układu hormonalnego i jak wykazała nauka może prowadzić do (źródła naukowe 1-12)

• Nowotworów narządów układu rozrodczego (macica, jajniki, prostata, jądra)  piersi,płuc, nerek, trzustki i mózgu (1), (2)
• Zaburzeń rozwojowych płodu na poziomie DNA, poronienia (3), (4)
• Zwiększenia ilości tkanki tłuszczowej, otyłości (5)
• Podwyższenia poziomu kortyzolu, (6)
• U kobiet do zespołu policystycznych jajników, endometriozy, mięśniaków macicy, zaburzeń płodności i bezpłodności, przedwczesnej niewydolności jajników (7)
• Chorób serca, nadciśnienia, mózgu,  tarczycy, trzustki, cukrzycy  (9), (10), (11), (12)
• Przedwczesnego dojrzewania
• U mężczyzn obniżenia poziomu testosteronu, zmniejszenie libido, łysienia, zaburzenia erekcji, utraty masy mięśniowej, bezpłodności (8)

Organizmy  kilkuletnich dziewczynek poddane działaniu ksenoestrogenów mogą zacząć się zachowywać jak organizmy dojrzewających kobiet. W literaturze medycznej opisany przypadek kilkuletniej dziewczynki, która bawiła się butelką po lotionie do włosów, zawierającym duże ilości estradiolu. Włosy jej matki po jego zastosowaniu wyglądały rewelacyjnie. Jednak dziewczynce, która miała kontakt z butelką, a także bawiła się przed zaśnięciem włosami matki, zaczęły rosnąć piersi i pojawiło się krwawienie z pochwy.
Źródło: dr. hab.n.farm Marek Murias. Katedra i Zakład Toksykologii UM w Poznaniu- Hormonalna imitacja, czyli rzecz i zwodniczych ksenoestrogenach. Galaktyka Vital 1/2013

Powyższe skutki długotrwałego narażenia na działanie ksenoestrogenów nie wyczerpuje listy  potencjalnych zagrożeń.  Nierównowaga hormonalna skutkuje rozregulowaniem całego organizmu i może powodować wiele innych problemów zdrowotnych. Jedno jest pewne – środowiskowe narażenie na ksenoestrogeny jest istotnym zagrożeniem.

Nie da się w obecnych czasach zupełnie wyeliminować ryzyka narażenia na kontakt z ksenostogenami, chyba że ktoś mieszka z dala od cywilizacji. Ale można go zminimalizować, pamiętając że choroby powstają w efekcie ciągłej, długotrwałej ekspozycji.

Źródła ksenoestrogenów

Ksenoestrogeny znajdują się w pestycydach i środkach ochrony roślin. Niektórych farmaceutykach jak np. pigułki antykoncepcyjne czy leki hormonalne. Mięsie zwierząt karmionych paszami z dodatkiem hormonów, rybach z zatrutych wód.  Łącznie w ponad 700 000 produktach codziennego użytku typu detergenty, kosmetyki, środki higieny osobistej, kremy, szampony, mydła, antyperspiranty, plastikowe pojemniki na żywność, opakowania, butelki, zabawki, butelki do karmienia niemowląt itd.

Przy czym, ksenoestrogeny wchłaniane przez skórę działają dziesięciokrotnie silniej niż przyjmowane doustnie. Kontakt przezskórny powoduje natychmiastowe wchłanianie i przedostanie się toksyn bezpośrednio do tkanek, bez ich wcześniejszego metabolizmu w wątrobie.

Do najbardziej niebezpiecznych z nich należą utwardzacze plastiku bisfenol A i bisfenol B oraz nonylfenol obecne np. w plastikach, wnętrzu puszek, detergentach. Badania opublikowane w Environmental Health dowodzą, że połączenie tych trzech związków wywołuje o wiele bardziej tragiczne w skutkach efekty dla organizmu żywego niż każdy z osobna.

Inne niebezpieczne związki to: 4-Methylbenzylidene camphor (4-MBC), parabeny, benzophenone obecne w kosmetykach, phthalates, DEHP, Polybrominated biphenyl, Polychlorinated biphenyls obecne w plastikach gospodarstwa domowego, DDT i wszystkie pochodne w aerozolach i płynach do zwalczania insektów

Jak ograniczyć kontakt z ksenoestrogenami

W dzisiejszym świecie można tylko ograniczyć kontakt z ksenoestrogenami, nie sposób się odciąć  bo są praktycznie wszędzie. Niemniej  jednak warto mieć świadomość istnienia zagrożenia i  zmniejszyć ryzyko.

Kosmetyki, dezodoranty, antyperspiranty – jeśli mają w składzie parabeny lub aluminium – omijać szerokim łukiem. Zminimalizować ekspozycję na lakiery do paznokci i zmywacze. Do perfumowania używać zapachów naturalnych, opartych na olejkach eterycznych. Czytać składy etykiet na pastach do zębów, mydłach, szamponach, prezerwatywach.

Żywność i napoje w plastikowych butelkach, foliach, styropianowych opakowaniach, natychmiast po zakupie przełożyć żywność do szklanych pojemników, nie podgrzewać nawet jeśli producent zapewnia, że mogą być poddawane wysokim temperaturom, ciepło uwalnia z nich ksenoestrogeny, które z łatwością lądują jedzeniu, podobnie woda w plastikowej butelce poddana działaniu słońca nie nadaje się do picia.

Do przykrywania produktów spożywczych nie używać folii, zawiera DHEA . Do przechowywania żywności nadają się porcelanowe i szklanych naczynia.  Dzieciom  najlepiej pakować drugie śniadanie w papierowe torby
Unikać żywności i napojów w metalowych puszkach. Często powleka się je BPA, aby metaliczny posmak nie przechodził do żywności
Nie pić wody, soków, kaw, herbat w styropianowych lub plastikowych kubkach, ograniczyć do minimum używanie plastikowych naczyń, talerzy, sztuców
Kupując smoczki, butelki, zabawki dla dzieci sprawdzić czy materiał nie zawiera bisfenolu A.

Unikać agresywnych środków piorących i czyszczących w gospodarstwie domowym. Wybielanych środków higienicznych jak papier toaletowy, tampony, podpaski, papierowe ręczniki a nawet filtry do kawy
Należy być świadomym, że opary zawierające ksenoestrogeny wydobywają się z drukarek, kopiarek, dywanów syntetycznych, płyt pilśniowych.  Pozostają nam na dłoniach za każdym razem, kiedy otrzymujemy paragon.

Ciekawostka

Kosmetyki komercyjne, nie tylko niosą zagrożenie dla zdrowia ale powodują znacznie szybsze starzenie się skóry.

Pewien czas temu poprosiła mnie o poradę młoda, szczupła, atrakcyjna młoda kobieta. Prowadziła zdrowy i aktywny tryb życia. Jedynym jej zmartwieniem było przedwczesne starzenie. Faktycznie jej twarz wskazywała co najmniej 10 lat więcej niż metryka. Przeanalizowałyśmy jej dietę, tryb życia i sposób pielęgnacji urody. Twierdziła, że nie pomagają jej  częste wizyty w salonach kosmetycznych czy drogie kremy i emulsje do codziennej pielęgnacji.

Zaproponowałam jej próbną rezygnację na miesiąc z makijażu i wszystkich kosmetyków komercyjnych. W zamian miała używać domowe maseczki i kremy oparte na produktach, które można zjeść czyli owoce, jajka, oliwy i olejki, miód, zioła itd.  Już przed upływem miesiąca jej cera się wygładziła, rozjaśniła i wyraźnie odmłodniała.

Bogusia della Porta