Głowienka pospolita – zapomniany cud natury. Przepisy

Głowienka pospolita [Prunella vulgaris] od wieków ceniona na wszystkich kontynentach jako roślina lecznicza i przyprawowa. Dawniej stanowiła ważny element domowych zielników, przez współczesne ziołolecznictwo zaniedbana.

Stosowana jako zioło uniwersalne w chorobach „gorących”, nadmiarze ciepła, podrażnieniach tkanek i powszechnych dolegliwościach. Chociaż na kontynencie europejskim zapomniana, to chętnie z niej korzysta medycyna wschodnia.

Głowienka pospolita

Jest rośliną miododajną, uwielbianą przez pszczoły. Pospolicie występuje na terenie całej Polski. Rośnie na pastwiskach, poboczach polnych dróg, w zaroślach, lasach i obrzeżach.

Głowienka pospolita jest uroczą, niedużą byliną o dekoracyjnych fioletowych kwiatach. Wyrasta do wysokości 30-50 cm. Na wzniesionych czerwonawych łodygach naprzeciwlegle rozgałęziają się jajowate o zaostrzonych końcach liście.

Drobniutkie niebieskofioletowe kwiaty skupione w kwiatostanach wieńczą szczyty pędów. Ich korony mają kształt sierpaka ogrodniczego, dlatego zgodnie z doktryną podpisów, przed wiekami głowienkę sklasyfikowano jako zioło do leczenia ran zadanych narzędziami o ostrych krawędziach.

Głowienka w tradycyjnym zielarstwie

W  zielniku w 1597 angielski aptekarz John Gerard pisze:

..wywar z liści i kwiatów na winie rozpuszcza zakrzepłą krew. Leczy wszystkie rany wewnętrzne i zewnętrzne. Nie ma lepszego zioła na świecie na poranione, podrażnione tkanki niż głowienka….ponieważ to zioło, starte bez domieszki innych składników zmienia się w balsam, który uleczy każdą ranę, posiniaczenia, poturbowania…

Polecał sok z rośliny z olejkiem różanym do namaszczania czoła i skroni jako skuteczny na ból głowy. Zmieszany z miodem różanym leczy wrzody, czopy, zgorzele i przetoki. Jest balsamem na gardło, owrzodzenia jamy ustnej i najgorsze rany.

Łacińska nazwa Prunella, pierwotnie Brunella, Brunellen,  nadana została przez Germanów.  Wykorzystywali oni  oni roślinę w leczeniu „die Breuen, powszechnych wśród żołnierzy w garnizonach zapaleń gardła i jamy ustnej.

W medycynie wschodniej

W tradycyjnej medycynie chińskiej głowienka znana jest jako xiakucao, co znaczy  „chwast, który więdnie latem”.  Podczas suszy, kolce purpurowych kwiatów stają się czerwono brązowe.  Klasyfikowana jest jako środek oczyszczający, usuwający nadmiar ognia, chłodzący wątrobę.

Profil energetyczny
Smak: gorzki, cierpki, aromatyczny z lekką nutą rozmarynu,
Energetyka: chłodzi, osusza,
Tkanki: wątroba, płuca, pęcherzyk żółciowy, nerki, oczy,
Działanie: usuwa toksyczne gorąco, nadmiar płynów, porusza limfę

Smak gorzki, cierpki, chłodzący oddziałuje na meridian wątroby, zmniejsza nadmiar gorąca, odżywia krew. Nadmiernie rozgrzana wątroba powoduje m.in problemy ze wzrokiem. Głowienka wskazana jest przy wysokim ciśnieniu w oczach, bólu, suchości i jaskrze. Rozprasza stagnację energii Qi, zmniejsza ciepło, zapobiega gromadzeniu się złogów, flegmy, toksycznych odpadów.

Z perspektywy Ajurwedy głowienka ma wszystkie smaki z wyjątkiem kwaśnego. Działanie chłodzące, osuszające. Zmniejsza nadmiar pitta i kapha, używana długi czas może zwiększyć vata. Oddziałuje na tkanki: rasa– osocze i płyny komórkowe oraz krew.  Tonizuje układ oddechowy, limfatyczny, krążenia i trawienny.

Właściwości lecznicze

Głowienka jest bogata w przeciwutleniacze,  olejki lotne, w tym kamforę i fenchone i gorzkie związki zasadowe. Zawiera alkaloidy,  saponiny, fenole, garbniki, śluzy, białko, lipidy, rutynę, flawonoidy, witaminy C, B1, K. Kwasy – rozmarynowy, urosolowy, kawowy.

Długa lista działań terapeutycznych obejmuje działanie: antyseptyczne, gojące, rozrzedzające śluz, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, antybakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, ściągające, rozkurczowe, przeciwutleniające, przeciwkrwotoczne, regulujące trawienie, moczopędne, żółciotwórcze, przeciwbiegunkowe, wzmacniające, immunomodulujące [1], antyalergiczne, rozluźniające, uspokajające.

Tonizuje serce, nerki i wątrobę, przywraca równowagę tarczycy. Z ostatnich badań wynika, że zapobiega i hamuje nowotwory estrogenozależne.

Lecznicze zastosowania: 

• Przeziębienie, grypa, gorączka, ból gardła
• Gruźlica, kaszel, nieżyty płuc i oskrzeli
• Owrzodzenia jamy ustnej, czopy w gardle
• Obrzęk gruczołów z gorączką
• Zapalenie sutka, krtani, migdałków, świnka,
• Napięciowe bóle głowy, zawroty
• Biegunka, zapalenie okrężnicy, krwawiące hemoroidy,
• Choroby wątroby, pęcherzyka żółciowego
• Problemy układu moczowego, choroby nerek, pęcherza, obrzęki, dna moczanowa
• Cukrzyca, nadciśnienie, choroby tarczycy,
• Problemy z oczami i wzrokiem
• Złamania kości, sztywne, bolące stawy

Zewnętrznie: rany, podrażnienia skóry i stany zapalne. Wrzody, wykwity, kurzajki, krosty, tłuszczaki, opryszczka, afty. Wszędzie tam gdzie występuje zaczerwienienie, ciepłota skóry, gąbczastość z nadmiaru płynów. Do przemywania w stanach zapalnych narządów rodnych.

Głowienka pospolita przepisy

Ziele zbiera się podczas kwitnienia od maja do października. Suszy luźno rozłożone w przewiewnym, ciepłym zacienionym miejscu.

Wywar z głowienki 
2-3 łyżeczki suchego surowca zalewamy szklanką wrzątku.  Gotujemy na wolnym ogniu 4-5 minut. Można dosłodzić miodem. Pije się 3-4 razy dziennie 1/2 szklanki małymi łykami. Niesłodzony wywar zewnętrznie stosuje do płukania gardła, przemywania skóry, okładów.

Herbatka z głowienki
3- 4 świeże kwiatostany zalewamy szklanką wrzątku. Zaparzamy kwadrans pod przykryciem i przecedzamy. Można dosłodzić miodem, niesłodzoną stosuje się zewnętrznie.

Maść z głowienki 

• 20 g niesolonego smalcu lub masła (min. 82%) ucieramy z jednakową ilością świeżego lub suszonego ziela głowienki.
• Odstawiamy pod przykryciem płóciennym na dobę.
• Stapiamy masę w rondelku na małym ogniu.
• Odciskamy przez płótno.
• Gotową maść przekładamy do słoiczka i przechowujemy w lodówce

Stosuje się na rany, wszelkie stany zapalne skóry, choroby grzybicze, pasożytnicze, świerzb, hemoroidy.

Inne zastosowania

Posiekane listki i kwiaty stosuje się jako przyprawę w kuchni. Dodaje do świeżych sałatek, kanapek, zup, sosów. Świeże rozgniecione na papkę ziele można stosować jako szybki środek na zranienia, ukąszenia.