Pępawa – niedoceniany w zielarstwie pospolity chwast

Pępawa [Crepis L.] jest bliską krewną mniszka lekarskiego, o podobnym wyglądzie. To jedna z najbardziej niedocenianych roślin leczniczych, traktowana jak pospolity chwast.

W Europie występuje kilkadziesiąt gatunków pępawy, najwięcej w rejonie Morza Śródziemnego. W Polsce kilkanaście, najbardziej rozpowszechnione są dwa: pępawa dachowa [Crepis tectorum] i dwuletnia [C. biennis]. Nazwa botaniczna pochodzi od greckiego krepis czyli sandał, pantofel w nawiązaniu do kształtu owocu.

Pępawa dachowa i dwuletnia

Pępawa jest kwitnącą rośliną z rodziny astrowatych z drobnymi, języczkowatymi jasnożółtymi kwiatami Od mniszka różni się pokrojem, charakterystyczną cechą są rozgałęzione pędy z wieloma główkami kwiatowymi.

Pępawy wyrastają do wysokości od kilkunastu centymetrów do ponad metra. Mają wzniesione, rozgałęzione łodygi nagie lub owłosione. Liście o zmiennym kształcie, przeważnie ząbkowane. Kwiaty rzadko wyrastają pojedynczo, częściej zebrane w wiechowate kwiatostany.

Pępawa występuje pospolicie na przy płotach, rowach, na łąkach, polach, pastwiskach, przydrożach, przychaciach, terenach podmiejskich. Kwitnie od wiosny do jesieni. Jest rośliną jadalną i leczniczą. Surowcem zielarskim są części naziemne w okresie kwitnienia i korzenie pozyskiwane jesienią lub wczesną wiosną.

W tradycyjnym zielarstwie

Od starożytności różne gatunki pępawy doceniano za walory kulinarne i lecznicze działanie.  W regionie  śródziemnomorskim tradycyjnie stosowano jako środek na oczyszczenie krwi, gorączkę, przeziębienie, ból gardła, rozstrój żołądka, zaburzenia trawienia i krążenia. Zewnętrznie na rany, siniaki, czyraki, stany zapalne skóry i ból przy półpaścu.  

We Włoszech do dziś jada się młode pędy crepis leontodontoides na surowo w sałatkach, gotowane, smażone i pieczone. Tradycyjnie stosuje się jako środek przeczyszczający, detoksykujący, moczopędny i obniżający ciśnienie. Kwiaty do okładów na oczy.

Profil energetyczny
Smak: lekko gorzki, ostry, posmak słodki,
Energetyka: chłodzi, osusza,
Tkanki: serce, żołądek, wątroba, śledziona, płuca, nerki,
Działanie: odtruwa, odpręża, usuwa wilgotne gorąco, łagodzi ból

Medycyna wschodnia stosuje dla oczyszczania krwi, poprawy trawienia, przy problemach z wątrobą i pęcherzykiem żółciowym. W leczeniu chorób układu krążenia, metabolicznych, cukrzycy,  grypy, kaszlu, bólu. Zewnętrznie na wrzody, czyraki i ukąszenia węży.  W krajach arabskich stosuje się w schorzeniach wątroby (zapalenie, żółtaczka, kamienie żółciowe), zwierzętom gospodarskim podaje się w wodzie przeciw wąglikowi.

Co mówią nauka?

Zielone pędy, kwiaty i korzenie różnych gatunków pępawy są bogate w witaminy, przeciwutleniacze oraz  mikro i makroelementy.  Zawierają inulinę, polisacharydy, kwasy organiczne, flawonoidy, glikozydy, seskwiterpeny, metabolity wtórne.

Działanie: [1] antyoksydacyjne, moczopędne, żółciopędne  przeciwzapalne, przeciwgrzybicze, bakteriostatyczne,  gojące, przeciwwirusowe, przeciwcukrzycowe, przeciwwrzodowe, probiotyczne, immunomodulacyjne, przeciwnowotworowe. Herbatki i nalewki z pępawy:

• Pobudzają trawienie, regulują florę bakteryjną jelit [2]
• Wzmacniają żołądek, nerki, wątrobę i trzustkę
• Hamują reakcje alergiczne i rozwój nowotworów
• Zmniejszają ból mięśni i stawów
• Łagodzą stany zapalne skóry, trądzik różowaty, AZS, przyspieszają gojenie ran, opóźniają procesy starzenia

Przepisy

Pępawa ma delikatniejszy, bardziej słodki smak od mniszka. Nie gorzknieje, idealna do świeżych sałatek, potraw duszonych, zup, omletów, naleśników.

Napar z kwiatów i liści 
Łyżkę surowca zaparza się kwadrans pod przykryciem, stosuje 2 razy dziennie. Ogólnie wzmacnia, poprawia pracę żołądka, jelit i przewodu pokarmowego. Oczyszcza krew, łagodzi ból i stan zapalny. Mocniejszy napar można wykorzystać do przemywania oczu i skóry.

Nalewka
Świeże ziele rozdrobnić, zalać wódką żytnią w proporcji 1:5. Odstawić na 7-10 dni i przefiltrować. Stosuje się 5-10 ml rozcieńczonych w wodzie 2 razy dziennie. Po miesiącu zrobić przerwę.