Bergamotka – pysznogłówka łagodzi infekcje, relaksuje

Dzika bergamotka [Monarda fistulosa] zwana balsamem pszczelim, pysznogłówką, to piękna, miododajna roślina. Pochodzi  z Ameryki Północnej, gdzie od wieków jest stosowana jako aromatyczna przyprawa i lekarstwo.

Nazwa botaniczna pochodzi od nazwiska Nicholasa Monardesa, odkrywcy fluorescencji, który jako pierwszy opisał roślinę w 1596 roku. Drugi człon z łaciny fistulosa oznacza pusty jak rura.

Bergamotki obecnie chętnie się uprawia europejskich ogrodach, dobrze się przyjmują i rozrastają w polskim klimacie. Nie mylić z pomarańczą bergamota (Citrus bergamium), z której skórek wytwarza się olejek bergamotowy.

Dzika bergamotka

Bergamotka jest wytrzymałą byliną z rodziny jasnotowatych. Ma twarde, kanciaste łodygi wyrastające do wysokości od połowy do prawie metra. Na lancetowatych, szorstkich, listkach widoczne są czerwone żyłki. Latem zakwita wytwarzając na szczytach łodyg efektowne, postrzępione szkarłatne, różowe, białe, czerwone i fioletowe kwiaty.

Dzika bergamotka lubi dość żyzne, wapienne gleby, latem dobrze podlane. W naturze wyrasta w gęstych skupiskach wzdłuż brzegów strumieni, w rowach i zaroślach. Preferuje stanowiska słoneczne i częściowo zacienione. Płożące kłącza szybko się rozrastają, co 3-4 lata trzeba rozsadzać.

Surowcem zielarskim są świeże i suszone kwitnące części naziemne.

W tradycyjnym zielarstwie

Od tysięcy lat Indianie Ameryki Północnej  używali bergamotkę jako środek antyseptyczny, napotny, do leczenia infekcji, przeziębień, kataru, dolegliwościach trawiennych i problemach  kobiecych.  W ceremonialnych szałasach potu wykorzystywali  cztery odmiany, z których każdą wyróżnia inny zapach i działanie napotne. Herbatki, napary stosowali wewnętrznie, do okładów, płukanek jamy ustnej, gardła, przy zapaleniu dziąseł na ból zębów. Niektóre plemiona nazywały „szóstym lekarstwem danym przez Stwórcę.

Profil energetyczny
Smak: aromatyczny
Energetyka: rozgrzewa, delikatnie osusza
Tkanki: Płuca, żołądek, serce, wątroba, jelita, skóra, układ nerwowy
Działanie: Rozgrzewa żołądek i płuca, rozprasza zastój wątroby, koi skórę i błony śluzowe

Napary z dzikiej bergamotki w USA potocznie zwane herbatką Oswego (jedno z plemion indiańskich). Ich aromatyczny zapach przypomina herbatę Earl Grey połączony z dzikim tymiankiem. Kojący napój wspiera układ nerwowy, oddechowy i trawienny.

.

Podobne działanie ma pysznogłówka szkarłatna Monarda didyma, i można je stosować zamiennie.  Bergamotka rozgrzewa, rozprasza zastój w żołądku i płucach, porusza Qi wątroby. Łagodzi niepokój, bóle głowy. Główne zastosowania:

• Niestrawność, nudności, odbijanie, wzdęcia, brak apetytu, wrzody żołądka, biegunki
• Przekrwienie i dyskomfort w klatce piersiowej
• Przeziębienie, katar, kaszel, gorączka, zapalenie oskrzeli, ból gardła
• Infekcje skóry, egzema, łuszczyca, drobne rany, zapalenie dziąseł, afty
• Kobiece dolegliwości, skurcze miesiączkowe
• Stres, stany lękowe, bezsenność

Co mówi nauka?

Aromatyczna bergamotka jest bogata w olejki eteryczne o różnorodnym składzie i proporcjach. Różne gatunki zawierają: tymol , geraniol, karwakrol, cyneol, p-cymen , γ-terpinen , α-terpinen i α-thujen.  Np. pysznogłówka cytrynowa Monarda citridora roztacza cytrusowy zapach. Duża zawartość flawonoidów, antocyjanów chroni komórki przed uszkodzeniami.

Działanie: antyoksydacyjne, tonizujące, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, przeciwgrzybicze, aseptyczne, odświeżające, trawienne, wiatropędne, moczopędne, gojące, przeciwlękowe, przeciwdepresyjne, łagodnie pobudzające. Monarda fistulosa działa przeciwnowotworowo, immunomodulująco i przeciwcukrzycowo [1]

Ciekawostka:
Bergamotka zyskała popularność wśród amerykańskich osadników pod koniec XVIII wieku po The Boston Tea Party.  W 1773 w bostońskim porcie wyrzucono do wody ładunki trzech statków ze spleśniałą herbatą z Chin. Herbatką Oswego zastąpiono chińską, by zaprotestować przeciw wysokim cłom i podatkom. Położyło to podwaliny pod wojnę o niepodległość.

Zastosowania bergamotki

Pysznogłówka szkarłatna smakuje najlepiej w herbatach i napojach. Pozostałe odmiany o dużej zwartości tymolu pachną tymiankiem, są idealną przyprawą do wielu potraw.

Napar z bergamotki 
2 łyżeczki świeżego lub suszonego ziela zalać szklanką wrzątku. Zaparzać 10 minut i odcedzić. Pije się w porcjach 300-400 ml dziennie w zaburzeniach trawiennych, bólach brzucha, dolegliwościach PMS.  Zewnętrznie do płukania gardła i przemywania skóry. Przy infekcji dróg oddechowych dosładza się miodem lub sokiem malinowym.

Herbatka na okres przeziębień 

Wymieszać po jednej części bergamotki, rozmarynu, mięty z trzema częściami koszyczków rumianku. Dwie łyżeczki mieszanki zalać szklanką wrzątku. Zaparzać 10 minut, dosłodzić miodem.