Marchew zwyczajna – na skórę, wzrok, układ moczowy

Marchew zwyczajna jest dzikim przodkiem marchewki ogrodowej. Jej delikatne, białe baldachy kwiatów zdobią wiejskie drogi niczym piękne, żywe koronki. Stąd w krajach anglosaskich przyjęła się nazwa koronki królowej Anny.

W Polsce marchew zwyczajna jest rośliną bardzo pospolitą. Rośnie na otwartych przestrzeniach suchych łąk, pastwisk, opuszczonych działek, jest powszechnym widokiem na przydrożach i nieużytkach.

Dzika marchew była obiektem moich pierwszych alchemicznych doświadczeń w dzieciństwie. Kwietne bukiety na długich łodygach wkładałam do wody z farbkami akwarelowymi i …czekałam. Kwiaty wysysały kolorową wodę i zmieniały barwę.

Marchew zwyczajna

Marchew zwyczajna [Daucus carota L]  jest dwuletnią rośliną z rodziny selerowatych. Od niej pochodzi soczysta marchewka, która trafia na nasze stoły.  Patrząc na korzeń dzikiej odmiany trudno to sobie wyobrazić – jest on suchy i zdrewniały. Jedynie zapach jest podobny.

Kwiatostany, który rzadko pojawiają się u marchewki ogrodowej, wyglądają jak delikatne koronki, przez co roślina wydaje się  kobieco delikatna. Z czasem baldachy zawijają się w ku górze przypominając gniazdka ptaków. Stąd zwyczajowa nazwa ptasie gniazdo. Latem zwiewne kwiatostany stanowią schronienie dla zapylaczy.

W pełni wyrośnięta dwuletnia marchew zwyczajna osiąga prawie metr wysokości. Wąsko rozgałęzione, owłosione, puste w środku łodygi są mocne, ale elastyczne.  Nie łamią się łatwo nawet przy silnych wiatrach. Roślina jest silnie zakorzeniona, by ją wyciągnąć potrzeba wcześniej rozpulchnić glebę.

Od toksycznej cykuty dziką marchew różni zapach, bruzdowate, szorstko owłosione łodygi i gęsto zebrane płaskie kwiatostany. Cykutę charakteryzują gładkie łodygi z fioletowymi plamkami.

Marchew zwyczajna kwitnie od wczesnego lata do jesieni. Parasolowate białe główki  wielkości dłoni, zwykle mają w środku pojedynczy purpurowy kwiatuszek o nierównych płatkach. W miarę wzrostu stają się coraz bardziej wklęsłe. Ostatecznie zwijają się w ciasne, szczeciniaste kulki. Cała roślina wydziela wyraźny zapach marchewki.

W tradycyjnym zielarstwie

Od czasów Hipokratesa nasiona używano jako środek antykoncepcyjny, wczesnoporonny i lekarstwo na kaca. Z ziela zaparzano herbatki dla uspokojenia żołądka i jelit. Tradycyjnie stosowano jako środek moczopędny, zapobiegający tworzeniu się kamieni nerkowych, jako remedium na nietrzymanie moczu. W XVI stosowano na opryszczkę, nadciśnienie, pasożyty, epilepsję i środek pielęgnacyjny do dla skóry.

TCM stosuje dziką marchew przy ryzyku udarów, w zapobieganiu zaćmie, leczeniu dusznicy bolesnej, astmy, zatrzymaniu miesiączki, jako środek odmładzający przeciw zmarszczkom.

Profil energetyczny:
Smak: aromatyczny, słodki, ostry, natura satwiczna
Energetyka: rozgrzewa, osusza
Powinowactwo tkankowe: nerki, pęcherz moczowy, serce, żołądek, macica, układ pokarmowy, moczowy, krążenia, hormonalny
Działanie: stymuluje i pobudza, rozprasza zastój, zwiększa oddawanie moczu, zapobiega tworzeniu się złogów, blokad, kamieni

Nazwa botaniczna Daucus pochodzi od greckiego „daio”, a oznacza „rozgrzewam”. Głównie wykorzystujemy aromatyczne, stymulujące działanie, rozpraszające zastój, letarg.

Herbatki z części naziemnych i korzeni korzenia przenoszą ruch energii i płynów w kierunku tkanek powierzchniowych, ku górze i na zewnątrz. Dają efekt osuszający, przy gorączce działają napotnie. Stymulowanie krążenia poprawia przepływ krwi w nerkach, zwiększa wydalanie moczu i wypłukiwanie toksyn. Herbatki i nalewki przy częstych infekcjach dróg moczowych, dnie moczanowej, łagodnym przeroście prostaty i zapaleniu stawów.

Co mówi nauka?

Marchew zwyczajna zawiera olejki lotne, beta-karoten, biotynę, witaminy A,B,C, E,  przeciwutleniacze i alkaloidy. W liściach jest stymulująca przysadkę mózgową porfiryna, która może stymulować wydzielanie hormonów płciowych. Stąd dawniej traktowano dziką marchew jako afrodyzjak.

Działanie:  ściągające, antyseptyczne, pobudzające, przeciwskurczowe, moczopędne, napotne, wiatropędne, przeciwrobacze, wywołujące miesiączkę, poronne.  Korzeń działa bakteriobójczo, tonizuje wątrobę i oczyszcza drogi moczowe. Nasiona są dobrym środkiem ściągającym, tonizującym luźne tkanki np. przy hemoroidach.

• Marchew zwyczajna eliminuje nadmiar kwasu moczowego, usuwa niedrożność, piasek, kamienie.
• Stymuluje nerki, wzmacnia tkanki układu moczowego, oczyszcza, regeneruje i łagodzi podrażnienia.
• Redukuje obrzęki spowodowane słabą pracą nerek, zmniejsza ból dolnej partii pleców, krzyża
• Poprawia trawienie, łagodzi ból żołądka, niestrawność, wzdęcia, gazy.
• Zapobiega kurzej ślepocie, wzmacnia wzrok, poprawia stan skóry

Działanie moczopędne pomaga obniżyć ciśnienie i zmniejsza obciążenia płynami. Pomocne dla osób z zastoinową niewydolnością serca i obrzękami. Wysokie stężenie olejków lotnych łagodzi skurcze żołądkowo-jelitowe, wzdęcia, gazy.

Marchew zwyczajna hamuje produkcję progesteronu i zapobiega implantacji jajeczek. W niektórych krajach stosowana jako krótkoterminowy środek antykoncepcyjny. Już starożytni znali to działanie, Dioskurydes i Pliniusz Starszy uznawali nasiona dzikiej marchwi, za czynnik blokujący owulację.

Marchew zwyczajna w kuchni i ziołowej apteczce

W starożytności dziką marchew uprawiano, wykorzystywano kulinarnie. Ususzone korzenie prażono i parzono jak kawę.

Marchew zwyczajna ma smak i aromat zwykłej marchewki. Zawiera mniej cukrów, więc jest nieco gorzkawa. Wszystkie części są jadalne,  można je gotować w zupach, korzenie piec i dusić.  Młode listki w pierwszym roku wyglądają jak natka marchewki. Są chrupiące i soczyste. Zdjęcie po lewej przedstawia dziką marchew, po prawej ogrodową.

Aromatyczne nasiona mają ostry smak z nutką kminku. Cienki, biały korzeń palowy ma najwięcej wartości w pierwszym roku. Starszy robi się twardy, łykowaty, niesmaczny.

Ziele i kwiaty zbiera się latem, suszy w przewiewnym miejscu. Nasiona pozyskuje jesienią, zbiera suche główki kwiatowe i delikatnie pociera nad talerzem.  Jako środek wspomagający trawienie są znakomitym antidotum na wzdęcia. Idealna przyprawa dla ciężkich potraw, nadaje daniom łagodnie ostrego, kminkowego smaku. Ułatwia trawienie i zapobiega wzdęciom.

Herbatka z dzikiej marchwi

Łyżeczkę listków bądź kwiatów zaparza się 5-10 minut pod przykryciem. Pije 1-2 szklanki dziennie dla poprawy „zimnego” trawienia. Przy infekcjach dróg moczowych łączy się z krwawnikiem i mącznicą lekarską.

Napary z nasion/ korzenia
Dwie łyżeczki surowca zaparza się 10-15 minut pod przykryciem. Stosuje 1-2 szklanki dziennie w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych.

Nalewka
5-30 kropli rozcieńczonych w wodzie 2 razy dziennie. Surowiec zalewa się wódką w proporcji 1;5. Maceruje 2-3 tygodnie i filtruje.

Oliwka z nasion
Nasiona maceruje się 2-3 tygodnie w oliwie z oliwek. Stosuje się na skórę do ochrony przed promieniowaniem UV, zanieczyszczonym powietrze. Nawilża, redukuje zmarszczki i opóźnia starzenie. Dawniej stosowano z powodzeniem przy kolce nerwowej i dusznicy bolesnej.

Na poziomie duszy

Esencje kwiatowe pomagają przywracać równowagę ośrodków energetycznych czakr dolnych i górnych. Motywem przewodnim dzikiej marchwi jest centrowanie, skupianie.

Nawet po przekwitnięciu baldachy kwiatowe wyginają się do wewnątrz jak tarcza ochronna. Ta centrująca siła jest bardzo pomocna osobom rozproszonym, które nie są w stanie skupić swoich myśli, ześrodkować energii, zbyt podatnych na zewnętrzne wpływy.

Przydatna w problemach ze wzrokiem (oczy zwierciadłem duszy), wspiera również skórę. Pomaga zintegrować emocje, usunąć blokady zniekształcające pogląd na rzeczywistość. Rozjaśnia widzenie fizyczne i pozazmysłowe.

Olejek eteryczny
Stosuje się 1-3 krople z wodą lub miejscowo dla uspokojenia centralnego układu nerwowego. Na głębszym poziomie rozwijać intuicję i podążać we własnym kierunku.

Przeciwwskazania: 
Okres ciąży i karmienia. Nasiona mogą wywołać reakcję uczuleniową u osób z alergią na bylicę, brzozę, rośliny selerowate.

B. della Porta