Wrotycz pospolity nie tylko przeciw pasożytom. Receptury i zastosowania

Wrotycz pospolity [tanacetum vulgare] zakwita żółtymi kwiatami na wiosnę i cieszy oko do późnej jesieni.  Rośnie praktycznie wszędzie. Spotkamy go na pastwiskach, łąkach nieużytkach, obrzeżach pól, lasów, przy domostwach.

Nazwa botaniczna prawdopodobnie wywodzi się od greckiego athanaton czyli nieśmiertelny. Starożytni Grecy znali wrotycz jako zioło, które Zeus podawał Ganimedesowi, by unieśmiertelnić piękną młodość.

Wrotycz pospolity

Jest wieloletnią rośliną z astrowatych. Jego pędy sięgają nawet 1,2 metra wysokości. Żółtopomarańczowe kwiaty w formie spłaszczonych koszyczków przypominających guziki tworzą charakterystyczne baldachy. Wrotycz wyróżnia silny aromat kamfory, trochę rozmarynu i gorzki smak.

Obecnie roślina jest traktowana jako pospolity chwast, ale nie zawsze tak było. Grecy jako pierwsi docenili jego właściwości. W Średniowieczu przyprawiano nim potrawy w okresie Wielkiego Postu. W niektórych regionach ciasto wrotyczowe tradycyjnie serwowano  na Wielkanoc dla oczyszczenia humorów i antidotum na nadmiar strączków i solonych ryb, których nie brakowało w przedświątecznym menu.

W wiekach późniejszych wrotycz stał  się cenionym ziołem w medycynie i kuchni. Najbardziej doceniony przez anglików, którzy pieczołowicie uprawiali w ogródkach dodając do wszelkiej strawy ..nawet puddingu.  Powszechnie stosowano jako środek na pasożyty, dnę moczanową, gorączkę, reumatyzm, zaburzenia trawienia, owrzodzenia.

Właściwości wrotyczu

Energetycznie wrotycz jest ziołem chłodzącym o gorzkim smaku, redukującym nadmiar żywiołu ognia i stany zapalne. Gorycz pobudza wydzielanie soków trawiennych i wspomaga drogi żółciowe. Roślina skutecznie działa na pasożyty, ale należy stosować rozważnie. Zawiera tujon – substancję, która w dużych dawkach jest toksyczna. Objawami przedawkowania są biegunki, poty, kołatanie serca, krew w moczu i halucynacje.

Liście, kwiaty i ziele zawierają olejki eteryczne, kwas jabłkowy, winowy, walerianowy i flawonoidy. Mają działanie przeciwzapalne, odkażające, przeciwbólowe, rozkurczowe, wiatropędne, antyalergiczne, żółciopędne i uspokajające.

Wrotycz jest alternatywą dla sterydowych i niesterydowych leków przeciwzapalnych.

• Hamuje odczyny zapalne – jest inhibitorem dla histaminy, tromboksanu, leukotrienów i prostaglandyn.
• Zapobiega zastojom krwi, odkładaniu blaszek miażdżycowych w tętnicach i powstawaniu zakrzepów.
• Działa moczopędnie i redukuje obrzęki
• Tonizuje mięśnie szkieletowe.

Zastosowania wrotyczu

• Zaburzenia układu trawiennego
  Roślina poprawia ogólne trawienie. Pomaga przy wzdęciach, skurczach, niestrawności, pobudza apetyt. Stosuje się w leczeniu wrzodów żołądkach, problemach z wątrobą i pęcherzykiem żółciowym.
• Pasożyty
  Jednym z głównych zastosowań wrotyczu jest eliminacja pasożytów jelit i przewodu pokarmowego. Stosuje się samodzielnie lub w mieszankach. Zewnętrzne jako środek na wszy, pchły, świerzb.
• Choroby autoimmunologiczne
  Alergie, reumatyzm, toczeń, łuszczyca
• Pozostałe zastosowania wewnętrzne
  Zaburzenia krążenia, zawroty głowy, stany zapalne układu moczowego, osłabienie nerek, kamica nerkowa, dna moczanowa, reumatyzm, depresja, histeria, niepokój, nieregularne cykle miesiączkowe, impotencja
• Zewnętrznie
  Choroby gardła, infekcje, zapalenie zatok, grypa, gorączka. Dolegliwości skórne: liszaje, ropnie, łuszczyca, wykwity, obrzęki. Kosmetycznie do rozjaśniania skóry.

Wrotycz przepisy lecznicze

Surowcem zielarskim są ziele, kwiat, liście i owoce. Każdy element rośliny zbiera się w innym momencie. Liście, ziele przed kwitnieniem i w trakcie. Owoce w porze dojrzewania. Roślina kwitnie od czerwca do września, ale najlepiej zbierać do końca sierpnia. Aby dokładnie usunąć wilgoć z kwiatostanów suszy się w piekarniku lub na mocnym słońcu.

Napar z wrotyczu
3 łyżki świeżego lub suchego rozdrobnionego ziela lub kwiatów zalać 2 szklankami wrzątku. Odstawić 30 minut pod przykryciem, przecedzić. Stosuje 2-4 razy dziennie szklankę naparu.  Przy zakażeniu pasożytami należy wypić na czczo. Warto skojarzyć z lewatywą.

Odwar
W tych samych proporcjach jak napar. Gotuje się 5 minut, zaparza pół godziny pod przykryciem. Po przecedzeniu pije się po 200 ml 2-4 razy dziennie.

• Stosuje do lewatyw (100-200 ml), okładów na skórę, oczy, płukanek, przemywania.
• Do nosa: przelać do buteleczki ze spryskiwaczem, wprowadzić do obu otworów nosowych 2-3 dawki, położyć się na 5 minut.

Napar na glistnicę
Wymieszać 6 części piołunu i po 2 wrotyczu i rumianku. Łyżkę stołową mieszanki zalać szklanką wrzątku. Po 10-15 minutach naciągania pije się łyżeczkę naparu  co godzinę. Nie podaje kobietom w ciąży.

Na pasożyty
Z owoców sporządza się te same przetwory co z ziela. Zdaniem niektórych zielarzy owoce są skuteczne w zwalczaniu pasożytów (wyciągi lub sproszkowane). Po zmieleniu zażywa się 3-5 g (owoce – 3-4 g) rano i wieczorem wymieszane z miodem.

Rwa kulszowa 
Wymieszać w równych częściach: Wrotycz, bluszczyk kurdybanek, wilżynę ciernistą, ślazówkę, szczaw zwyczajny. Łyżkę stołową mieszanki zalać szklanką wrzątku.
Zaparzać 15 minut. Po przecedzeniu pije się 1-2 filiżanki dziennie.

Wrotycz do użytku zewnętrznego

Nalewka z wrotyczu
Na szklankę świeżego lub suchego, zmielonego ziela dolewa się 250-300 ml alkoholu 40-70%.  Maceruje 7 dni  w zacienionym miejscu i filtruje. Można zażywać wewnętrznie 2-3 razy dziennie po 10 ml w 100 ml wody.

• Zewnętrznie do płukanek. 1 łyżka nalewki na pół szklanki wody.
• Do okładów, przemywania skóry i pędzlowania skórnych zmian chorobowych (nierozcieńczona).
• Nalewka zrobiona na 70% alkoholu działa rozgrzewająco, przeciwbólowo i przeciwreumatycznie.
• Nierozcieńczoną nalewkę można wcierać w obolałe kończyny dolne i stawy.

Tonik na skórę i do płukania
Po łyżce octu i nalewki z wrotyczu wlać do 1 szklanki wody przegotowanej, wymieszać. Stosuje się do okładów na schorzałe miejsca, do płukania narządów płciowych, gardła i jamy ustnej, przemywania skóry . Do płukania włosów przy łojotoku, stanach zapalnych mieszków włosowych, wypadaniu, łupieżu i braku puszystości.

Maść na łuszczycę i ropnie
Do 3 łyżek maści nagietkowej lub krwawnikowej wlać 1 łyżkę nalewki wrotyczowej. Dodać  2 łyżki maści ichtiolowej i 2 łyżki maści propolisowej 7%.  Wymieszać starannie.  Chore miejsca smarować kilka razy dziennie. Można stosować w opatrunkach na ropnie i grudki łuszczycowe. Przy zmianie warstwy maści zmywać acetonem wrotyczowym, nalewką, naparem lub octem wrotyczowym.

Przetwory z wrotyczu

Ocet wrotyczowy
Pół szklanki świeżego ziela (liści i kwiatów lub samych liści) zalać 250 ml octu 10%. Odstawić w zamkniętym słoju na 7 dni, przefiltrować. Stosuje się do płukania, okładów, przemywania, pędzlowania. Rozcieńczone (1 łyżka octu na 150-200 ml wody) lub nierozcieńczonym (pędzlowanie). Przy wszawicy wciera starannie ocet we włosy. Przykrywa na 3 godziny folią.  Myje szamponem i płucze w wodzie z dodatkiem octu lub nalewki wrotyczowej. Powtarza co 3 dni (3-4 razy).

Aceton wrotyczowy
1 część świeżego mielonego ziela wrotyczu zalać 3 częściami 50% acetonu. (aceton rozcieńczyć wodą w stosunku 1:1). Wytrawiać 7 dni w szczelnym słoju, przefiltrować. Stosuje się do przemywania skóry trądzikowej, łuszczycowej i zakażonej pasożytami (nużeniec, świerzb). Można stosować do punktowego zasuszania zmian trądzikowych, usuwa zaskórniki.

Olej wrotyczowy
Szklankę świeżych zmielonych kwiatów lub świeżego zmielonego ziela wrotyczu zalewa się 400 ml ciepłego oleju winogronowego. Maceruje 7 dni i filtruje. Stosuje się doustnie łyżkę 1-2 razy dziennie jako żółciopędny, regulujący wypróżnienia i wzmacniający. Do smarowania skóry trądzikowej i łuszczycowej zamiast balsamu (smarować całe ciało cienką warstwą). Do lewatyw przeciw owsikom i włosogłówkom i przy świądzie odbytu. Przy bolesnych zaparciach 100-150 ml oleju w lewatywie.

Nafta wrotyczowa
Pół szklanki świeżego zmielonego ziela wrotyczu zalać 200 ml czystej nafty. Macerować w szczelnym słoju 7 dni. Przefiltrować. Preparat wciera się w skórę owłosioną przy łuszczycy, wszawicy, nużycy, świerzbie. Nafta wrotyczowa usuwa zaskórniki, cofa ropne pryszcze. Działa przeciwzapalnie, odkażająco i przeciw trądzikowi.  Zapobiega wypadaniu włosów, łojotokowi, zapaleniu mieszków włosowych. Włosom nadaje połysk i puszystość.

Mikstury celowe z wrotyczu 

Wrotycz na nużycę 

• Do 100 ml wody wlewamy nalewkę wrotyczową –  50 ml
• Spirytus kamforowy 20 ml
• Ocet wrotyczowy – 50 ml
• Spirytus mrówczany – 20 ml
• Po wymieszaniu zakażoną roztoczami skórę przemywa się 3-4 razy dziennie.

Mikstura na oporne zakażenia skóry roztoczami

• Do 100 ml nalewki wrotyczowej dolewa się
• Aceton wrotyczowy – 100 ml
• Olej rycynowy -30 ml
• Spirytus kamfotowy – 50 ml
• Olejek sandałowy – 10 ml
• Po wymieszaniu przemywa się skórę 2-3 razy dziennie.

Mikstura na oporny trądzik i łuszczycę

• Nafta wrotyczowa – 30 ml
• Nalewka wrotyczowa – 20 ml
• Maść propolisowa – 2 łyżki
• Tormentiol lub maść pięciornikowa – 2 łyżki
• Maść ichtiolowa lub dziegciowa – 3 łyżki
• Pasta cynkowa – 1 łyżka
• Maść siarkowa lub emulsja Acne-Sulf – 2 łyżki
• Olejek melisowy lub herbaciany – 2 ml

Po wymieszaniu składników chore miejsca smaruje się 2 razy dziennie. Można stosować do opatrunku.

Mieszanka ziołowa wielozadaniowa 

Wymieszać w równych częściach: ziele wrotyczu, glistnika i dziurawca. 2 łyżki mieszanki zaparzać w szklance wrzątku 30 minut. Przecedzić. Pije się 2 razy dziennie po 1 szklance. Działanie: żółciopędne, rozkurczowe, przeciwbólowe, wzmacniające i przeciwdepresyjne.

Mieszanka na przewlekłe zapalenie wątroby, marskość

W równych częściach kwiaty wrotycza, rumianku, ziele dziurawca,  krwawnika, korzeń łopianu,  omanu, owoce dzikiej róży, liście szałwii, ziele rdestu ptasiego i uczepu. Łyżkę mieszanki zalać szklanką wrzątku, parzyć pół godziny. Pije się po pół szklanki 3 razy dziennie 20 minut przed jedzeniem.

Referencje:
Wykorzystano przepisy ludowe oraz receptury dr. H. Różańskiego i N. Siemionowej