Zapalenie pęcherza moczowego – przyczyny, leczenie

Zapalenie pęcherza moczowego to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób układu moczowego. Szacuje się, że aż 30 % kobiet i 12 % mężczyzn doświadcza jej kilka razy w życiu. Choć wydaje się być niegroźna, to jednak nieleczona, może prowadzić do uszkodzenia nerek. Sprawdź więc, jakie podjąć kroki, aby jak najszybciej wyleczyć stan zapalny i nie dopuścić do jego nawrotu.

Zapalenie pęcherza moczowego – charakterystyka
Zakażenia układu moczowego, w tym zapalenia pęcherza moczowego, stanowią aż 50 % wszystkich bakteryjnych zakażeń szpitalnych oraz 10-20% zakażeń poszpitalnych. Wywołują je zarówno bakterie, wirusy, jak i grzyby. Początkowo atakują one cewkę moczową, pęcherz, moczowody, a potem nerki. Później mogą przenieść się do krwi i tam doprowadzić do tzw. urosepsy. Do najczęstszych objawów zapalenia pęcherza zalicza się: bolesne i utrudnione oddawanie moczu, pieczenie w cewce moczowej, nagłą potrzebę oddawania moczu, ból na łonem. Czasem dochodzi do tego osłabienie i gorączka.

Przyczyny zapalenia pęcherza moczowego
Główną przyczyną zapalenia pęcherza moczowego są bakterie. W 70-95% odpowiedzialne są za to bakterie Escherichia coli, rzadziej – Proteus mirabilis, Staphylococcus saprophyticus, Staphylococcus epidermidis, Enterococcus faecalis, Klebsiella spp, Pseudomonas aeruginosa. Za dolegliwością tą stać mogą również grzyby np. Candida, Cryptoccosus, Aspergillus albo wirusy, czy pasożyty. Zapalenie pęcherza moczowego może być również wywołane przez Chlamydię trachomatis lub Neisseria gonorrhoeae, które są przenoszone drogą płciową. 90% przypadków tej dolegliwości jest wynikiem wnikania bakterii w cewkę moczową, a potem przedostawania się przez nią do dalszych części układu moczowego. Tylko 2% jest skutkiem zakażenia układu krwionośnego lub limfatycznego. Ten ostatni przypadek dotyka osób o obniżonej odporności, czyli noworodków, osoby starsze lub chorujące przewlekle na jakieś poważne choroby.

Czynniki sprzyjające zapaleniu pęcherza moczowego
To, czy dojdzie do zapalenia pęcherza, zależy od wielu czynników m.in. od stanu układu odpornościowego, prawidłowej budowy układu moczowego, odpowiedniego pH oraz molalności moczu, jak również substancji przeciwbakteryjnych w błonie śluzowej. Zależne jest również od wirulencji patogenów, czyli stopnia ich toksyczności, zdolności do namnażania się, czy przyczepności do ludzkiego organizmu. Podstawową linią obrony przed patogenami są komórki nabłonka wyściełającego układ moczowy. Dzięki temu, że są ze sobą ściśle połączone, tworzą szczelną barierę przed drobnoustrojami. Dla obrony przez patogenami istotne jest również niskie pH moczu (czyli pH moczu 4,8- 8,0), jak i odpowiednie jego zagęszczenie. Ważna jest też jałowość moczu. Oznacza to, że trzeba bardzo się starać, aby bakterie bytujące w odbycie nie przedostały się do cewki moczowej, gdyż wówczas dochodzi do rozwoju infekcji. Ze względu na budowę anatomiczną (bliską odległość cewki moczowej od odbytu) i krótszą cewkę moczową, kobiety muszą bardziej się starać niż mężczyźni, aby tę jałowość zachować. Istotna jest też w tym przypadku kontrola wizyt w toalecie. Mocz nie powinien bowiem zbyt długo zalegać w pęcherzu, gdyż stanowi wówczas dobre podłoże do rozwoju w nim bakterii.

Mechanizm powstawania zapalenia pęcherza moczowego
Zazwyczaj zapalenie pęcherza moczowego rozpoczyna się od zaatakowania przez bakterie cewki moczowej. Aby tych bakterii się pozbyć, organizm złuszcza komórki nabłonka układu moczowego, by usunąć przyczepione do niego patogeny. Po upływie sześciu godzin uruchomia też mechanizm fagocytarny. Neutrofile oraz makrofagi wędrują więc bezpośrednio do pęcherza, jak również do głębszych warstw nabłonka oraz do nerek. Tam starają się zabić bakterie poprzez wytworzenie szkodliwych rodników tlenowych. W momencie, gdy organizm stara się pozbyć bakterii, one zaczynają uruchamiać mechanizmy, które zapewnią im przeżycie w drogach moczowych. Jednym z tego typu mechanizmów jest uwalnianie się z komórek nabłonka przed procesem jego złuszczania. Kolejnym- wytworzenie biofilmu, który chroni je przed działaniami obronnymi gospodarza. Szacuje się, że około 60% infekcji bakteryjnych wiąże się ze zjawiskiem biofilmu. Biofilm są to zorganizowane skupiska bakterii, które pokryte są specjalną błoną śluzową produkowaną przez patogeny. Dzięki niemu są one o wiele bardziej odporne na takie mechanizmy obronne gospodarza jak: fagocytoza, opsonizacja, rozmnażanie się limfocytów T i B. Tworząc biofilm, radzą sobie też lepiej w sytuacji, gdy zabraknie im składników odżywczych, czy znajdą się w niekorzystnym dla siebie pH. To właśnie z tego powodu tak trudno usunąć np. bakterie Escherichia Coli z dróg moczowych.

Leczenie zapalenia pęcherza
Ponieważ główną przyczyną zapalenia pęcherza moczowego są bakterie, pierwszym środkiem na zapalenie pęcherza powinny być preparaty bakteriobójcze. Mogą one zawierać wyciąg z żurawiny, która zapobiega sklejaniu się bakterii w większe skupiska, a tym samym sprzyja ich wypłukaniu przez organizm. Mogą to być też produkty apteczne z furaginą. Furagina pozwala bowiem na zahamowanie rozwoju bakterii poprzez uszkadzanie ich DNA i zatrzymanie syntezy białek bakteryjnych. Kiedy przeziębienie pęcherza wynika z ogólnego spadku odporności i towarzyszy mu np. katar i kaszel (wskazujące na ogólne przeziębienie), wówczas warto wesprzeć się rokitnikiem, który posiada dużą zawartość witaminy C. W momencie, gdy stan zapalny się przedłuża, a objawy się nasilają, trzeba udać się do lekarza, który najprawdopodobniej przepisze wówczas antybiotyki. Przed leczeniem zastosuje jednak dokładną diagnostykę, która pozwoli dobrać najbardziej odpowiedni lek. Dzięki diagnostyce można stwierdzić, który środek najlepiej poradzi sobie z bakterią Escherichia Coli, a który pomoże przy Chlamydia trachomatis, Ureaplasma urealyticum, Candida albicans, Trichomonas vaginalis, czy Neisseria gonorrhoeae. Najczęściej przepisywanymi przez lekarzy grupami antybiotyków/chemioterapeutyków są, w przypadku zapalenia pęcherza: nitrofurany, antybiotyki beta-lakmowe, trimetoprim, sulfonamidy, antybiotyki aminoglikozydowe, huorochinolony.

Domowe sposoby na leczenie zapalenia pęcherza moczowego
Nie tylko leki z apteki mogą przynieść ulgę w trakcie zapalenia pęcherza (choć nic nie zastąpi antybiotyków, czy też środków przeciwbakteryjnych). W momencie, gdy stan zapalny powoduje skurcz brzucha, przydadzą się również domowe sposoby takie jak przykładanie do termofora z gorącą wodą, czy też zażycie rozgrzewającej kąpieli. Ważne jednak, aby kąpiel ta była z dodatkiem ziół, które działają antyseptycznie (np. z dodatkiem rumianku). Pomocna będzie również kąpiel z igliwia. Sosnowy napar pomoże nie tylko lepiej rozgrzać organizm ale podziała również odkażająco. Oprócz działań zewnętrznych, warto zadziałać także od wewnątrz i wspomóc się piciem ziół moczopędnych takich jak pokrzywa, skrzyp, czarny bez, czy mniszek lekarski. Zwiększą one ilość wydalanego moczu, a tym samym ułatwią wypłukanie bakterii z dróg moczowych.

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!

Źródła:

• K. Ostrowska, A. Strzelczyk, A. Różalski, P. Stączek, Biofilm bakteryjny jako przyczyna zakażeń układu moczowego- mikroorganizmy patogenne, metody prewencji i eradykacji, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2013, nr 67, s. 1027-1033
• E. Okrągła, K. Szychowska, L. Wolska, Mechanizmy utrzymania sterylności układu moczowego, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2014, nr 68, s. 684-694
• B. Zalewska-Piątek, R. Piątek, J. Kur, Czynniki adhezyjne i inwazyjne uropatogennych szczepów Escherichia Coli- problematyka infekcji dróg moczowych oraz mechanizmów patogenności, „Postępy mikrobiologii” 2008, tom 47, nr 47 (3), s. 199-205