Wanilia dla mózgu, serca i przeciw melancholii

Prawdziwa wanilia [Vanilla planifolia] jest cenioną na całym świecie aromatyczną przyprawą do słodkości. Nie każdy wie, że należy do rodziny storczykowatych, słynących z pięknych pachnących, oryginalnych kwiatów.

Przed przybyciem Europejczyków wanilia znana były ludom Ameryki Środkowej i Południowej jako przyprawa i lecznicze ziele. Aztekowie nazywali roślinę Ixtlilxochitl – czyli czarny kwiat. Chociaż w rzeczywistości jest żółty, to strąki używane jako przyprawa podczas suszenia i fermentowania przybierają kolor od brązowego do głębokiej czerni.

Wanilia prawdziwa

Wanilia płaskolistna jest dużym, silnym pnączem dziko rosnącym w deszczowych lasach Ameryki Południowej i Środkowej. Zakwita co dwa, trzy lata wydając zielonkawo-żółte kwiaty, które zakwitają na kilka godzin. Owocem wanilii są strąki wypełnionymi drobniutkimi nasionkami.

Uprawa i zbiór wanilii wymaga dużego wysiłku i umiejętności. Aztekowie zamieszkujący Meksyk nie potrafili tego robić. Jedynymi ludźmi, którzy w tamtym czasie posiadali niezbędną wiedzę do uprawy wanilii, byli Totonakowie, zwani przez Azteków „ludźmi z gorącej krainy”. Zamieszkiwali oni przybrzeżne tereny Zatoki Meksykańskiej.

Czarne złoto Azteków

W owym czasie wanilia, obok była bardzo kosztowna, często traktowana jako waluta. Jak podają kroniki, Totonakowie wanilią płacili daniny azteckim władcom.

Tradycyjny napój Xocolatl był zarezerwowany wyłącznie na wyższych kast i wojowników. Wierzono, że zapewniał siłę, krzepę i potencję. Ponoć władca Azteków wypijał 50 kubków dziennie ognistego napoju.

To dzięki niemu Hiszpanie w końcu poznali kakao i wanilię. A dokładniej hiszpański konkwistador Hernán Cortés goszczący u Montezuma, któremu na powitanie podano puchar Xocoatl. W czasach podboju Meksyku konkwistadorzy zdobyli wiele cennych, pilnie strzeżonych receptur i preparowania strąków „czarnego złota”.

Nietrudno domyśleć się, że wkrótce Hiszpanie rozwinęli handel z Europą i w XVI wieku zdobyli monopol na wanilię. Odtąd za nielegalny eksport groziła kara śmierci. Dziś również wanilia jest jedną z najdroższych przypraw świata.

Po uzyskaniu przez Meksyk niepodległości, wanilię zaczęto uprawiać w innych krajach. Największe plantacje obecnie znajdują się w Indonezji, Chinach, Ugandzie, na Madagaskarze, archipelagu Tongo, Indiach, Sri Lance, Turcji. W handlu są różne gatunki, najbardziej znane:

• Uważana za gatunek najwyższej jakości wanilia meksykańska, szczególnie z prowincji Vera Cruz.
• Burbońska z Madagaskaru i pobliskich wysp, nieco mniejsza o ciemniejszych strąkach
• Wanilia mauretańska z wyspy Mauritius i Seszeli, o dłuższych, jaśniejszych strąkach
• Ze Sri Lanki, gdzie uprawia się gatunek burboński

W tradycyjnym zielarstwie

Aztekowie i Totonakowie postrzegali wanilię jako dar od bogów. Wykorzystywali jako kadzidło świątynne, przyprawę i lekarstwo na wiele bolączek. Wierzyli, że dodaje sił, wigoru, wzmacnia serce, oddala lęk i niepokój.

Wczesne kultury Mezoameryki używały jej jako afrodyzjak, środek uspokajający lub wprawiający w euforię. W początkach XVIII wieku młodym mężom zalecano picie toników waniliowych dla zwiększenia płodności.

Profil energetyczny
Smak: aromatyczny, słodki, lekko pikantny
Energetyka: rozgrzewa, osusza
Tkanki: płuca, śledziona, nerki, serce, mózg, krew, układ nerwowy,
Działanie: porusza Qi, usuwa flegmę i nadmiar wilgoci,  usuwa blokady w kanałach nerwów i mózgu, równoważy Shen

Wanilia o ciepłej aromatycznej naturze i słodko-pikantnym smaku porusza krew i tonizuje krew, rozgrzewa nerki, otwiera kanały przepływu, usuwa nadmiar śluzów i flegmę.

Główne tradycyjne zastosowania: melancholia, obniżony nastrój, histeria, stany lękowe, kaszel, wymioty, nudności, próchnica. Skurcze i bóle brzucha, podbrzusza, krwawienia maciczne, bolesne, nieregularne miesiączki, impotencja, urazy, grzybica skóry, egzema.

Stosowany jest w szczególności w leczeniu urazów i chorób skóry, takich jak egzema, grzybica skóry i neurodermit.

Co mówi nauka?

Wanilina zawarta w ziarenkach odpowiada za niepowtarzalny aromat wanilii i właściwości. Silnie stymuluje układ nerwowy i aktywność neuronową,  regeneruje komórki nerwowe. Obecnie jest przedmiotem badań, jako leku na chorobę Parkinsona. [1]

Działanie: przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, przeciwgrzybicze, przeciwreumatyczne, regenerujące, przeciwdepresyjne, wzmacniające. Wzmacnia mięsień sercowy, pobudza organizm, poprawia nastrój, hamuje mutacje genów. [2]. Ma działanie regenerujące skórę, łagodzi oparzenia, podrażnienia,  przynosi poprawę przy grzybicy skóry, egzemie. Korzystnie wpływa na cerę, opóźnia procesy starzenia i odżywia włosy.

Zastosowania wanilii

By uzyskać miąższ, laskę wanilii przecina się wzdłuż i czubkiem noża wyskrobuje wnętrze. Można go wykorzystać do domowych słodkości i mikstur.

Nalewka
Pokrojoną laskę wanilii lub miąższ zalać mocnym alkoholem w proporcji 1:10. Stosuje się 40 kropli rozcieńczonych w kieliszku wina raz dziennie dla poprawy trawienia. Kuracja 8 dni

• Przy nadmiarze flegmy, wilgoci, dla stymulowania mózgu wanilię łączy się cynamonem, szafranem, goździkami, lawendą, gałką muszkatołową.
• Nieżyt żołądka z imbirem, skórką pomarańczy
• Z cynamonem przy zatrzymaniu miesiączki lub krwawieniach macicznych

Aqua Mellis odorata regia
Kolendra (8 części), wanilia (3 cz.) świeża skórka cytryny (1.cz), gałka muszkatołowa, żywica benzoesowa (1/2 cz.).  Spirytus z miodem (48 cz.). Wytrawiać 24 godziny i przefiltrować. Stosuje się 15 ml jako tonik nerwowy, trawienny, sercowy. Pharmacopoeia Generalis, 1783 [3]. 

Wanilia w kuchni

Poza laskami wanilii w sprzedaży są aromatyczne ekstrakty i cukry. Zgodnie z prawem płynny aromat waniliowy powinien być czystym ekstraktem z laski. Dostępne w sprzedaży cukry zawierają sztuczny aromat pozyskiwany z ropy naftowej. Na opakowaniach pisze cukier wanilinowy, nie waniliowy.

Słodkości, serki, jogurty, desery, budynie z miąższem laski wanilii można rozpoznać po charakterystycznych czarnych kropkach, Ich brak oznacza, że zostały doprawione sztucznym, niezdrowym aromatem.

Jak zrobić cukier waniliowy?

Laskę wanilii przeciąć wzdłuż na połowy, wyskrobać miąższ, pozostałe kawałki drobno pokroić. Do słoiczka wsypać cukier, dorzucić wanilię, starannie wymieszać.

Słoik zamknąć i odstawić na tydzień. Otrzymamy prawdziwy cukier waniliowy.