Ból głowy z perspektywy holistycznej. Rodzaje, przyczyny, naturalne środki i zioła

Ból głowy należy do najbardziej nieprzyjemnych dolegliwości. Ci którzy go doświadczają, wiedzą jak trudno z tym żyć. Większość nie zna przyczyn tego wyniszczającego stanu. Zażywa tabletki, które zwalczają zaledwie objawy, nie sięgając źródła.

A przyczyny mogą być różne. Najczęściej wymienia się napięcia w tkankach wywołane stresem, nadmiar cukrów i odwodnienie. Ale istnieje więcej indywidualnych czynników, zdarzeń, które niekoniecznie łączymy. Niedostateczna ilość snu, nietolerancje pokarmowe, zaburzenia hormonalne, zaparcia, obciążona wątroba, żołądek itd.

Rodzaje bólów głowy

• Napięciowy ból głowy  występuje najczęściej.  Początkowo objawia się napięciem w okolicy ramion i szyi.  Głowa staje się ciężka, „ciasna”, jakby wokół zaciskała się obręcz. Ból może trwać kilka dni, nasilając się pod koniec dnia. Główne przyczyny to stres, nadmiar obowiązków, problemów na głowie, stany lękowe, zaburzenia snu, spięta postawa.
• Zatokowy ból głowy. Obejmuje obszary okolicy oczu, czoła, szczęk, policzków. Z różną intensywnością nasila się przy pochylaniu. Możliwe przyczyny: przekrwienie lub  stan zapalny zatok, alergie, nadmiar wilgoci w ciele, zaburzenia pracy jelit.
• Migrenowy ból głowy. Silny, pulsujący zazwyczaj po jednej stronie. Mogą towarzyszyć mu nudności, wymioty, zawroty głowy, wrażliwość na światło. Migrena powstaje głównie z tzw. przyczyn duchowych.  Czysto fizyczne sytuacje wyjściowe należą do rzadkości. Migrenowcy to ludzie aktywni, porywczy, nie potrafiący się zrelaksować.  Oznacza to, że stany napięciowe nie znikają nigdy. Dochodzi do kurczów mięśni (kark), które mogą być przyczyną właściwego ataku. Migrena może być nieświadomą reakcją obronną. Wyrazem konfliktów psychicznych wewnętrznych lub z otoczeniem, ograniczeniami, blokadami w procesie decyzyjnym. Zwykle występuje, gdy decyzja świadoma lub podświadoma zostanie podjęta, ale nie idzie za tym żadne działanie. To częsta próba odcięcia się od obsesyjnych myśli. Tu potrzeba głębszej pracy nad wewnętrzną zmianą.
• Klasterowy ból głowy. Nagły bardzo silny, najczęściej odczuwany w okolicy oczu i skroni. Może pojawiać się w nocy, w regularnych odstępach czasu, zwykle wiosną i jesienią.
• Nadużywanie leków. Paradoksalnie tabletki przeciwbólowe mogą przyczyniać się do bólów głowy. Są one podobne do migrenowych i napięciowych. Po odstawieniu  zwykle po dwóch miesiącach widoczna jest poprawa. Przedtem może wystąpić nasilenie.

Ból głowy z perspektywy holistycznej

Oczywiste czynniki wyzwalające to stres i napięcie, nadmiar cukrów w diecie, odwodnienie, plus wiele innych, których możemy nie wiązać. Stąd przyczyna jest tak trudna do ustalenia.

Zacznijmy od wody. Jeśli bóle występują na skutek odwodnienia, to wystarczy się nawodnić. Zwykle tak się nie dzieje i nie rozumiemy dlaczego. TCM tłumaczy to wyczerpaniem głębokich płynów yin i niedoborem yin nerek. Energetycznie osłabione nerki nie są wstanie „zarządzać” nawodnieniem na poziomie komórkowym. Osłabiają je styl życia napędzany yang, wypełniony stresem i gonitwą, nawet gdy ciało woła by zwolnić. Na poziomie emocjonalnym osłabiają nerki strach, lęk, obawy, brak poczucia bezpieczeństwa.

Wszystkie leki wyczerpują yin i głębokie płyny yin, niezbędne do chłodzenia wątroby i nawilżania i „smarowania tkanek”. Nieodpowiednie używanie bardzo gorzkich ziół  silnie wysusza krew i tkanki, co nierzadko daje skutki uboczne m.in ból głowy. Przykładem jest nadużywanie kurkumy, o działaniu przeciwbólowym. Więcej w tym artykule.

Wątroba i ból głowy

Dwa najczęstsze typy to naczyniowe bóle głowy (rozszerzenie naczyń krwionośnych) i napięciowe (skurcze mięśni). Są skutkiem stresu psychicznego, emocjonalnego bądź przepracowania, fizycznego wyczerpania. Wiadomo, że stres wpływa pracę hormonów. W modelu energetycznym medycyny wschodniej to wątroba odpowiada za zachowanie równowagi hormonalnej. Zaburzenia energetyczne wątroby są przyczyną dysharmonii układu hormonalnego. Na to nakładają się czynniki środowiskowe, odżywianie

Przy zaburzeniu energetycznym wątroby, przekrwieniu stagnacji powstaje „gorąco”, skutkujące wewnętrznym „wiatrem”. Jest to „wiatr”, który metaforycznie i fizycznie uderza w głowę.  Emocje gniewu, złości, zawiści, zazdrości kumulują się w wątrobie i drogach żółciowych. Zbuntowana qi wątroby przemieszcza się w górę,  zamiast w dół.  Co skutkuje bólami w górnej części głowy, osłabieniem wzroku, wrażliwością na światło (migreny).

Złagodzenie przekrwienia wątroby, uzupełnienie yin ma kluczowe znaczenie dla wyeliminowania bądź złagodzenia wszystkich rodzajów bólów głowy. Można to zrobić dzięki odpoczynkowi, odpowiednim odżywaniu i odżywczym ziołom tonizującym.

Najbardziej powszechne toniki wątrobowe to: mniszek, korzeń łopianu, szczaw kędzierzawy, dziurawiec, rzepik, kocanka. Zioła wyrównujące płyn yin i chłodzące przegrzanie: lukrecja, cytryniec chiński, reishi, fiołki, czerwona koniczyna, nagietek, przytulia. Rośliny o słodkim smaku dynia, bataty, buraki harmonizują pracę wątroby i zwiększają Qi.

Adaptogeny zwiększą odporność na stres, pomogą przywrócić równowagę hormonalną i odpornościową: lukrecja, cytryniec chiński, ashwaganda, reishi. Normalizując poziom neuroprzekaźników zapobiegną bólom napięciowym i migrenom.

Co mówi ajurweda?

Tradycyjni uzdrowiciele twierdzą, że ból głowy to sygnał alarmowy. Organizm mówi: zwróć uwagę na ciało, umysł, ducha i emocje. Ajurweda klasyfikuje ból głowy oceniając nierównowagę trzech dosza.

• Ból głowy typu vata
  Ma charakter pulsujący, migrujący, promieniujący od tyłu głowy ku przewodowi. Wiąże się z napięciem szyi, ramion, sztywnością pleców, nadmiarem toksyn w okrężnicy (zaparcia), niedoborem płynów w głębszych tkankach, nierozwiązanym strachem, niepokojem, chaotycznym trybem życia. Stosuje się zioła rozluźniające, oczyszczające jelita, lewatywy, masaż stóp i czubka głowy przed snem olejkiem sezamowym. Przy odwodnieniu: wymieszać łyżkę cukru, 1/4 łyżeczki soli kamiennej, 10 kropli soku z limonki w 1/2 litra wody i powoli wypić.
• Ból głowy typu pitta
  Zaczyna się w skroniach, promienieje do środkowej części głowy. Jest ognisty, gorący, palący, często odczuwany za oczami. Mogą mu towarzyszyć nudności i pieczenie oczu. Nasila się przy jaskrawym świetle, na słońcu, w wysokich temperaturach, po zjedzeniu marynat lub pikantnych potraw. Wskazuje na zaburzenia równowagi w żołądku i jelitach albo nieuwolnionym gniewem, rozdrażnieniem. Stosuje się 3 razy dziennie 2 łyżki miąższu aloesu (chłodzi). Wciera ciepły olej kokosowy w podeszwy stóp i czubek głowy przed snem. Pomaga wystudzona herbatka z kminu i kolendry lub chryzantemy.
• Ból głowy typu kapha
  Zwykle tępy, głęboko osadzony, zaczyna się w górnej części czoła, przesuwa w dół do zatok. Występuje najczęściej zimą i wiosną, nasila się rano lub wieczorem, najbardziej dokucza przy pochylaniu głowy. Może towarzyszyć mu katar, kaszel, przekrwienie i nadmierne ciśnienie w jamie zatokowej. Stosuje się zioła rozgrzewające, rozpraszające zimną, wilgotną stagnację: aromatyczne, pikantne,  inhalacje i masaże olejkiem rumiankowym.

Zielarskie przepisy

Zioła uśmierzające ból głowy:

• lepiężnik różowy, złocień maruna, bukwica, chili (migrenowe)
• imbir (rozkurcza naczynia krwionośne w głowie)
• dziewanna, jałowiec (nadmiar zimnej wilgoci),
• głowienka,  rozmaryn, święta bazylia (napięciowe),
• tymianek, szałwia (zimne),
• kurdybanek (zastój w zatokach),
• cykoria, ostropest (wątrobowe)
• goździki (z nadciśnienia),
• nawłoć (zatokowe),
• koper włoski, mięta (trawienne)
• rojnik, aloes (gorące)
• melisa,  kocimiętka, lawenda, lipa, serdecznik, tarczyca bajkalska, drobnokwiatowa, werbena, rumianek (stres, napięcie)
• wiesiołek (hormonalne)

Mieszanki przeciw bólom głowy

Wymieszać 5 części mięty pieprzowej, 3 złocienia maruna i po dwie rumianku i melisy. 2 łyżki mieszanki zalać 1,5 szklanki wrzątku. Dodać odrobinę imbiru (zimny ból) lub lawendy (gorący). Zaparzać 5-7 minut.

Na skutek zastoju i nagromadzenia toksyn
Wymieszać po 25 g bukwicy, rozmarynu i mięty. Zalać 300 ml wrzątku. Zaparzać 15 minut pod przykryciem. Po przecedzeniu dosłodzić miodem. Pije się
3 łyżki co 2 godziny, aż ból głowy minie. W nawracających dolegliwościach 3 łyżki 4 razy dzienni

Proszek na migrenę, ciężkie bóle głowy
W równych ilościach wymieszać świeżo zmielony kardamon, goździki i gałkę muszkatołową. Zażywa się 1 łyżeczkę proszku szybko popijając szklanką ciepłej wody. W razie potrzeby powtarza po 4 godzinach. Pastę z rozdrobnionych liści cykorii z wodą nakłada się na czoło. Pomagają okłady z macierzanki na głowę lub pasty z liści cykorii z wodą na czoło.

Bóle połączone z jelitami
W równych ilościach wymieszać kwiat koniczyny, imbir, rumianek, miętę pieprzową, nagietek, babkę lancetowatą. Dodać odrobinę dziurawca przy niedrożnej wątrobie. Łyżeczkę mieszanki zaparzać 10 minut w szklance wrzątku.