Czarnuszka – ziarenka z wielką mocą. Zastosowania i przepisy

Czarnuszka siewna [Nigella sativa], zwana czarnym kminkiem, czarnuchą, kąkolnicą, trafiła do Europy około 12 tysięcy lat temu z terenów dawnej Persji. Buteleczkę z olejem czarnuszki znaleziono pośród skarbów w grobie Tutenchamona, stąd nazwa- złoto faraonów.

Czarne ziarenka wykorzystywano jako przyprawę już w czasach biblijnych, wzmianki znajdziemy w Księdze Izajasza. Koran opisuje czarnuszkę jako „lekarstwo na każdą chorobę, z wyjątkiem śmierci”.

Czarnuszka siewna

Jest jednoroczną rośliną z rodziny jaskrowatych, występująca w ponad 20 gatunkach. Dziko rośnie  w basenie Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie. Kwitnie od czerwca do września. W Polsce dziko występuje czarnuszka polna, jako roślinę ozdobną często spotyka się w ogródkach czarnuszczkę damasceńską, o większych, niebieskich kwiatach.

Czarnuszka siewna jest 40 cm krzewinką o białych, błękitnych i różowych kwiatach. Roślinę wyróżniają podzielne liście i wyraźny korzeń palowy. Surowcem zielarskim są czarne jak węgiel nasionka zbierane, gdy torebki nasienne zaczynają brunatnieć od końca lipca do września.

Ścinamy je i suszymy  w całości. Po wysypaniu z torebek nasionka wymagają dosuszenia. Wysuszone  mają smak początkowo gorzki, później palący. Ich aromat przypomina coś pomiędzy landrynkami a gałką muszkatołową.

W tradycyjnym zielarstwie

Najstarsze zapiski o leczniczym działaniu „melanthionu”(dosłownie: małe czarne ziarenko) pochodzą z dzieła De Materia Medica Dioskurydesa. Awicenna zalecał przy niskim poziomie energii, zmęczeniu i przygnębieniu, Hipokrates kobietom bezpłodnym. Galen opisuje działanie czarnuszki jako rozgrzewające, osuszające, doskonały lek na katar.

Co ciekawe, jego opis dokładnie odzwierciedla sposób, w jaki czarnuszka jest wykorzystywana do dziś w Maroku. Nasionka wkłada się w płótno, podgrzewa i przykłada do nozdrzy, aż przyniosą ulgę. W czasach nowożytnych czarnuszka została spopularyzowana przez mnichów, którzy chętnie ją uprawiali w przyklasztornych ogrodach.

Profil energetyczny
Smak: aromatyczny, ostry, pikantny
Energetyka: gorący, rozgrzewający, osuszający
Powinowactwo: płuca, żołądek, śledziona, układ odpornościowy
Działanie: pobudza porusza energię i płyny, rozprasza zimną stagnację, tonizuje Qi,

Główne zastosowania w tradycyjnym zielarstwie to choroby dróg oddechowych, kaszel, gorączka, astma, grypa, rozedma płuc. Zwykle zmieloną czarnuszkę mieszano z płynnym miodem. Czarne ziarenka wykorzystywano również przy bólach głowy, pleców, stawów, paraliżu, obrzękach, dolegliwościach wątroby i dróg żółciowych. Zewnętrznie na wykwity skórne, ropnie, pęcherze, modzele, brodawki, egzemę, łuszczycę, ukąszenia węży.

Czarnuszka właściwości lecznicze

Współczesne badania potwierdzają olbrzymią wartość odżywczą nasionek i oleju. Czarnuszka jest bogata w liczne kwasy tłuszczowe, witaminę E, olejki eteryczne, aminokwasy, flawonoidy, alkaloidy, fitosterole, saponiny.

Działanie: przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwpasożytnicze, przeciwzapalne, przeciwbólowe, rozkurczowe, antyhistaminowe, wiatropędne, żółciopędne, żółciotwórcze, antyseptyczne, odtruwające, moczopędne, napotne, przeciwobrzękowe, odtruwające, uspokajające.

Szeroki zakres działania leczniczego wynika ze zdolności czarnuszki do stabilizowania, harmonizowania i wzmacniania układu odpornościowego. Potrafi, co należy do rzadkości, jednocześnie aktywizować system immunologiczny i przeciwdziałać agresji autoimmunologicznej.

Działanie i zastosowania

• Układ immunologiczny
  Silnie stymuluje odporność, zwiększa liczbę limfocytów i makrofagów. Podnosi poziom hemoglobiny i erytrocytów, zapobiega anemii. Hamuje uwalnianie histaminy. Łagodzi katar sienny, alergie skórne. Pomaga w leczeniu chorób z autoagresji np. Hashimoto, astma (rozszerza oskrzela), łuszczyca, AZS
• Układ oddechowy
  Eliminuje objawy przeziębienia, rozszerza oskrzela, poprawia wydolność płuc. Ułatwia odkrztuszanie, leczy katar, zatoki. Działa przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie.
• Przewód pokarmowy
  Małe ziarenka działają na trawienie, poprawiają trawienie, funkcje wątroby, trzustki. Leczy nieżyty żołądka i przewodu pokarmowego, działa moczopędnie, żółciopędnie.
• Układ nerwowy 
  Czarnuszka jest rośliną adaptogenną, zwiększa odporność na stres. Uspokaja, łagodzi lęki i depresję, poprawia samopoczucie. Z powodzeniem stosowana w leczeniu  układu nerwowego, epilepsji, zanikach pamięci,  [1]
• Układ krążenia 
  Obniża poziom homocysteiny, zmniejsza ryzyko powstawania zakrzepów, reguluje ciśnienie krwi

Obok kminku, anyżu i kopru czarnuszka jest najlepszym stabilizatorem i katalizatorem dla witaminy D. Pomaga w schorzeniach:

• Cukrzyca
  Obniża poziom cukru we krwi, stabilizuje wydzielanie insuliny, zwiększa poziom glikogenu. Działa ochronnie na komórki trzustki i wątroby.
• Choroby reumatyczne  
  Łagodzi bóle. Rozpuszcza wszelkie złogi gromadzące się w stawach.
• Bóle, w tym menstruacyjne
  Dzięki malantynie czarnuszka działa przeciwbólowo, a nigellonowi przeciwskurczowo. Reguluje cykle menstruacyjne.
• Laktacja
  Pobudza laktację. Wraz z nasionami kminku, kopru i anyżu wchodzi w skład mieszanki polecanej karmiącym matkom.
• Pasożyty
  Olejek z czarnuszki zwalcza pasożyty przewodu pokarmowego, owsiki, włośnia krętego, tasiemce.
• Nowotwory
  Z wyników badań na zwierzętach wynika, że czarnuszka niszczy i hamuje wzrost komórek raka. Zapobiega uszkodzeniom wywołanym promieniowaniem jonizującym. Zawdzięcza to substancji lotnej o nazwie tymochinon o działaniu antyoksydacyjnym, zapobiegającym wrzodom i guzom.

Czarnuszka przepisy lecznicze

Na katar
Tradycyjnie Marokańczycy łyżkę nasion zawijają w kawałeczek płótna. Pocierają zawiniątko w dłoniach by je ogrzać i przykładają do obu nozdrzy. Jednocześnie w wolnej dłoni rozgrzewają drugi woreczek i na zmianę stosują, aż nos zostanie odblokowany. Działa zadziwiająco skutecznie.

Odwar z czarnuszki
Dwie łyżki nasion zalać 2 szklankami wody, gotować 15 minut. Pije się kilka razy dziennie pół szklanki. Pomaga w nieżycie żołądka, jelit, chorobach dróg żółciowych, wątroby, żółtaczce, zaburzeniach miesiączkowania, odrobaczaniu.

Herbatka wątrobowa
Po łyżeczce czarnuszki i kwiatów bławatka zalać szklanką wrzątku. Parzyć pod przykryciem 20-30 minut. Pije się 3 razy dziennie 1/4 szklanki. Pomaga przy niedomaganiach wątroby, zaburzeniach trawienia, żółtaczce.

Napar dla alergików i astmatyków
Łyżkę nasion zalać szklanką gorącej wody lub mleka, zaparzać 20 minut. Dosłodzić miodem.

Proszek z czarnuszki
Świeżo zmielone nasiona można zażywać 2-3 razy dziennie po mniej niż pół łyżeczki dla rozpuszczenia złogów reumatycznych, przy wzdęciach, stanach nerwicowych żołądka jelit.

Zewnętrznie
Zmielone nasiona wymieszać z niewielką ilością mąki i wody. Przykładać bezpośrednio na zmiany skórne, ropnie, wrzody. Stosuje się przy zapaleniu jąder, bólu głowy, pleców, stawów, reumatyzmie.

Czarnuszka przetwory lecznicze

Miodek z czarnuszki

Na każdą łyżkę miodu dać 1 łyżeczkę czarnuszki plus nieco wina lub wódki. Przy przeziębieniu, kaszlu, zapaleniu zatok stosuje 2 razy dziennie. W stanach ostrych co 6 godzin. Można wymieszać z anyżem, koprem włoskim i innymi ziołami.

Przepis na podniesienie odporności: Czarny słoik

Mikstura na bóle reumatyczne S. Korżawskiej

Wymieszać po 5 łyżek zmielonych nasion czarnuszki i owoców głogu. Dodać 2 łyżki kwiatu czarnego bzu i łyżeczkę kardamonu. Mieszankę wsypać do słoja, zalać litrem białego gronowego wina i postawić w kuchni na 10 dni codziennie wstrząsając. Przecedzić, przelać do butelki, przechowywać w chłodnym, ciemnym miejscu. By rozpuścić złogi reumatyczne stosuje się łyżkę rozcieńczonej mikstury w kieliszku wody kilka razy dziennie.

Olej z czarnuszki – złoto faraonów

Nienasycone kwasy tłuszczowe czarnuszki bogate są w olejki lotne, alkaloidy, flawonoidy, saponiny, witaminy, minerały. Doustnie zażywa się łyżeczkę przed jedzeniem lub dodaje do potraw.  Zewnętrznie przy alergiach, zmianach skórnych, grzybicy, podrażnieniach i jako środek kosmetyczny. Doskonale nawilża i poprawia kondycję skóry.

Uwaga!

Rozłupane nasiona czarnuszki są bardzo wrażliwe na temperaturę, powinny być tłoczone na zimno. Wolno obrotowe prasy i olejarki małych przetwórni mogą to zapewnić.  Przemysłowo tłoczone nasiona przy użyciu wysokoobrotowych maszyn są wyciskane bardzo szybko. Na skutek skutek zagęszczenia i siły tarcia bardzo się rozgrzewają. W rzeczywistości oleje nie są tłoczone na zimno, mimo że producent zapewnia. Uszkodzone kwasy tłuszczowe stają toksyczne i powodują stany zapalne. Więcej na ten temat Tutaj

Czarnuszka w kuchni

Dzięki ostremu zapachowi i smakowi czarnuszka dawniej zastępowała pieprz. Wraz z makiem, kminkiem, anyżem należy do przypraw piekarskich poprawiających smak pieczywa.  Nasiona w całości dodaje się do ciasta lub posypuje upieczony chleb, bułki. Czarnuszka jest doskonałą przyprawą do tłustych potraw mięsnych i zalewy konserwującej ogórki. Można posypywać nasionkami sery, jogurty, twarogi, paszteciki.

Do potraw poddawanych obróbce cieplnej dodajemy nasiona w całości. Do zimnych możemy dodawać świeżo zmielone. Po krótkim czasie w temperaturze pokojowej kwasy tłuszczowe w rozłupanych nasionach się utleniają.  Latem młode listki możemy dodawać do sałatek. Zawierają 15 razy więcej witaminy C niż natka pietruszki.

PRZECIWWSKAZANIA:
Czarnuszki nie wolno stosować w ciąży.