Pokrzywa w tradycyjnym zielarstwie: działanie, energetyka, receptury

Pokrzywa zwyczajna [Urtica dioica] należy do najbardziej popularnych ziół o wszechstronnym działaniu. Od wieków jest ceniona za oczyszczające, odżywcze i energetyzujące działanie.

Dawniej chętnie wykorzystywano ziele w kuchni, do zabiegów kosmetycznych, a włókna do wyrobu worków, sieci rybacki i mocnych, wytrzymałych tkanin.

Pokrzywa zwyczajna

Pospolicie rośnie jako chwast. Lubi miejsca wilgotne, bogate w azot, często wyrasta w pobliżu domostw. Nazwa rodzajowa Urtica wywodzi się od łacińskiego słowa uro – palić, ponieważ znana jest z parzących właściwości. Drobno ząbkowane liście w kształcie serca i łodygi pokryte są piekącymi włoskami, które przy zetknięciu z ciałem zostawiają bąble.

Ta nietypowa właściwość miała odstraszać złe moce. Słowianie uważali pokrzywę jako środek ochronny przeciw urokom, czarom i dostaniu się czarownic na posesje. Pokrzywę wieszano na bramach, nad drzwiami i oknami, stosowano również do okadzania.

Jad zawarty we włoskach zawiera kwas mrówkowy, szczawiowy, winowy, histaminę, kwasy żywiczne i morodyinę wywołującą silne odczyny zapalne, czego efektem są ból i pęcherze.

 W tradycyjnym zielarstwie

Zwyczajowo pokrzywę zaliczano do ziół czyszczących krew, przestrajających organizm w kierunku równowagi, mającej zapewnić siły i odporność.  Wiosną i na przednówku z młodego ziela przyrządzano regenerujące, odżywcze zupy. Nastoje i herbatki służyły oczyszczania  „zlej krwi”.

Leczniczo stosowano jako środek moczopędny, by hamować krwawienia, w kaszlu, dolegliwościach serca, problemach trawiennych, chorobach kobiecych, na gorączkę i infekcje. Jako środek oczyszczający, wykorzystywano w leczeniu reumatyzmu, dny moczanowej, kamieni nerkowych i przewlekłych chorób skóry, zwłaszcza egzemy.

W przypadku silnego bólu stawów  powszechna byłą praktyka chłostania świeżą pokrzywą. Zabiegi były bolesne, ale znacząco pomagały. Stare zielniki piszą, aby przy krwotokach z nosa, włożyć nozdrza tamponik nasączony sokiem albo przyłożyć w miejsce oparzenia po pokrzywie. „Dziwnym faktem jest że sok z pokrzywy stanowi antidotum na jej własne oparzenie, a jego zastosowanie natychmiast przynosi ulgę”.

Profil energetyczny
Smak: słony, gorzki, cierpki
Energetyka: od neutralnej do chłodzącej, osusza
Tkanki: płuca, wątroba, nerki
Działanie: osusza wilgoć, flegmę, oczyszcza i odbudowuje krew, tonizuje nerki i wątrobę.

Pokrzywa ułatwia wydalanie toksyn, jednocześnie usprawnia procesy przemiany materii. Słony smak kieruje energię w dół do nerek. Rozluźnia stwardniałem obrzęki, rozpuszcza złogi, ściąga, ujędrnia rozluźnione błony śluzowe. Zioła o smaku słonym dostarczają dużo soli mineralnych, są tonikiem dla serca, ponieważ zwiększają płynność i profil krwi. Elektrolity doładowują organizm energią jak baterię, transportują przez system elektrony, przewodzą impulsy nerwowe.

Pokrzywa jest sprzymierzeńcem kobiet we wszystkich fazach życia od pierwszej miesiączki do menopauzy. Jako środek tonizujący, moczopędny i odżywczy łagodzi PMS, nadmierne krwawienia, zmęczenie, nocne poty i obrzęki. Wskazana dla bladych, anemicznych kobiet z niedoborami żelaza.

Ajurweda wykorzystuje pokrzywę zioło odżywcze oraz tonik dla krwi, kości i stawów, poprawiający pracę śledziony, odbudowujący, ujędrniający tkanki, wspomagający siłę, wytrzymałość i odporność. Medycyna chińska w leczeniu przekrwienia płuc, infekcjach dróg moczowych, obrzękach, egzemie, nocnych potach i obfitych, nieregularnych miesiączkach.

W medycynie współczesnej

Pokrzywa jest bardzo odżywcza. Dostarcza kompleksu witamin i soli mineralnych, dobrze przyswajalne żelazo, kwas foliowy. Duża ilość chlorofilu zapobiega niedokrwistości, a enzymy i hormony roślinne ogólnie wzmacniają.

Działanie: przeciwzapalne, moczopędne, ściągające, obkurczające, przeciwhistaminowe, przeciwkrwotoczne, lekko żółciopędne, łagodnie przeczyszczające. Podnosi poziom hemoglobiny i czerwonych ciałek, pobudza wydzielanie soków trawiennych. Reguluje poziom cukru, poprawia odporność, pamięć.

Zwiększa wydalanie moczu i usuwanie kwasu moczowego, przydatna w leczeniu obrzęków, zapalenia stawów z obrzękiem i zastoinowej choroby serca. Ogólne zastosowania:

• Niedokrwistość, anemia, niedobory żelaza
• Ogólne osłabienie, słaba odporność
• Choroby nerek, nadnerczy, dróg moczowych, łagodny przerost prostaty [1],
• Reumatyzm, artretyzm, dna moczanowa, zwyrodnienia układu mięśniowo-szkieletowego RZS, osteoartretyzm
• Alergie, katar sienny, grypa, infekcje dróg oddechowych
• Obrzęk limfatyczny, zastój w węzłach chłonnych
• Bóle mięśni, łysienie, półpasiec, choroby skóry, słabe włosy, paznokcie
• Choroby wątroby, nieżyty przewodu pokarmowego
•  Pomocniczo złamania kości, urazy tkanek

Zastosowania pokrzywy

Wiosną najlepiej wykorzystać młode listki jako dodatek do dań wymagających zieleniny, to najłatwiejszy sposób wykorzystania jej zalet.  Pasuje do sałatek, zup, sosów, naleśników, placuszków. Przed spożyciem liście muszą być ugotowane, sparzone lub ususzone.

Przed jedzeniem świeżej pokrzywy wystarczy namoczyć kilka minut listki we wrzątku by usunąć jad. Ważne by spożywać przed kwitnieniem, po zakwitnięciu może podrażniać drogi moczowe.

Innym doskonałym wykorzystania są herbatki, nastoje, octy, nalewki.

Herbatka z pokrzywy 

Garść świeżych liści lub 2 łyżki suszonych zalać litrem wrzątku. Zaparzać parę minut, po przecedzeniu przelać do termosu, można dosłodzić miodem. Popija się cały dzień. Zewnętrznie stosuje się do przemywania cery tłustej. Jako płukankę do włosów wzmacnia je, redukuje łupież i łojotok.

Pośród wielu zalet pokrzywa mocno wysusza. W przypadku suchości konstytucyjnej, słabym nawilżeniu, wysuszonej skórze, tkankach wewnętrznych, suchym kaszlu znakomicie sprawdzą się fiołki. Są nawilżającą wersją pokrzywy, bogate w sole mineralne i działają głęboko odżywczo, usuwają nadmiar gorąca, toksyn, stymulują ruch płynów i odżywiają. Ale co ważne, nie wysuszają.

Jeżeli więc ktoś odczuwa suchość, a chce oczyścić, wzmocnić i odżywić organizm może popijać fiołkowo-pokrzywowe napary, w równych proporcjach obu ziół,  albo pominąć pokrzywę.

Pokrzywa dobrze się łączy z lucerną, trawą owsianą, koniczyną czerwoną, liściem maliny, skrzypem, przytulią.

Ocet z pokrzywy

Posiekaną, suszoną lub podsuszoną pokrzywą napełnić słoik do 1/4 wysokości. Zalać domowym octem jabłkowym. Przykryć woskowanym papierem do pieczenia i dopiero nakrętką. Ocet nie może się stykać z metalem.

Odstawić w chłodne, ciemne miejsce na 3-6 tygodni, od czasu do czasu wstrząsając. Po przefiltrowaniu przechowuje się do roku w ciemnym, suchym miejscu. Stosuje się kulinarnie w kuchni jako dodatek do sałatek, jako wcierkę do słabych, wypadających włosów, tonizowania skóry, okładów na bolące mięśnie, stawy.

Nalewka z pokrzywy

Świeżo zebraną, młodą pokrzywę opłukać, osuszyć. Wycisnąć  sok i wymieszać z 90% alkoholem,  może być spirytus w stosunku 3 części soku na 1 część alkoholu. Przechowuje się do roku w ciemnym, suchym miejscu do 2 lat.

• Na wzmocnienie zażywa się łyżkę stołową przed jedzeniem.
• Przy alergii i katarze siennym: łyżeczkę dwa razy dziennie, zapobiegawczo 2-3 krople na kieliszek wody. Trzeba potrzymać w ustach kilka sekund przed połknięciem.
• Zewnętrznie stosuje do nacierania w  bólach reumatycznych, infekcjach.

Olejek z pokrzywy

30 g młodych liści pokrzywy utłuc w moździerzu, aż powstanie papka. Dodać 2 łyżki oliwy z oliwek, dokładnie wymieszać. Codziennie przed snem naciera się skronie i klatkę piersiową. Wg św. Hildegardy pomaga na zaburzenia koncentracji, zapominanie i rozproszenie uwagi.

Wg św. Hildegardy na rozproszenia uwagi i zapominanie, pomaga nacieranie skroni i klatki piersiowej olejkiem z pokrzywy.

Odżywcza zupa z pokrzywy

Pomaga w anemii, osłabieniu, braku energii.

• 50 dag młodych liści pokrzywy
• ½ litra wywaru z włoszczyzny
• 4 ziemniaki, 2 ząbki czosnku,
• Pół szklanki śmietany, łyżka masła lub oliwy, 2 łyżeczki mąki
• Przyprawy do smaku: sól, pieprz, gałka muszkatołowa, tymianek

Sparzoną  pokrzywę i czosnek posiekać. Poddusić na tłuszczu, zmiksować na krem i zalać wywarem z jarzyn. Po zagotowaniu zagęścić mąką, dodać śmietanę, ugotowane uprzednio ziemniaki i przyprawić.  Można podawać z jajkiem na twardo. Pomaga w anemii, osłabieniu, braku sił.