Dawne receptury z podbiału przeciw stagnacji, na choroby gorące

Zwany podbieliną, końskim kopytem, oślą stopą, od wieków był lekarstwem na „choroby gorące”.  W rozsianych po całej Europie klasztorach, z podbiału zakonnicy wyrabiali remedia o działaniu przeciwzapalnym, chłodzącym, powlekającym. Mikstury na gorączkę, uciążliwy kaszel,  choroby płuc, oskrzeli, syropy, maści na wrzody i czyraki.

Podbiał pospolity [Tussilago farfara] rośnie na gliniastych glebach w pobliżu rzek i zbiorników wodnych. Zakwita na przedwiośniu, już w lutym lub początkach marca pojawiają się pojedyncze żółte kwiaty podobne do mleczów.

Po ich przekwitnięciu wyrastają liście – duże, sercowate z wierzchu ciemnozielone, od spodu biało owłosione. Od ich wyglądu polska nazwa podbiału.  Botaniczna pochodzi od słowa kaszel łac. tussilago, co świadczy, że już w starożytności roślina była znanym środkiem wykrztuśnym.

Kwiaty zbieramy w czasie kwitnienia, liście od maja do lipca, a korzeń późną jesienią. Suszymy w zacienionym, suchym przewiewnym miejscu. Kwiaty układamy koszyczkami na północ. Liście zbieramy bez ogonków, a świeżo rozkwitłe koszyczki kwiatów bez szypułek.

Podbiał niektórzy mylą z lepiężnikiem, który jest znacznie wyższy, o większych kwiatach i liściach. Łatwo rozpoznamy podbiał przecinając ogonek świeżego liścia: w przekroju wyraźnie widać wiązki ułożone w kształt podkowy.

Podbiał w tradycyjnym zielarstwie

Dymem z palonego podbiału okadzano chorych na astmę. Młode liście przykładano na żylakowate owrzodzenia i różę na twarzy. Roztarte z miodem kładziono na opuchlizny.  Sok ze świeżych liści wciągano do nosa, aby pozbyć się uciążliwego kataru. Pliniusz Starszy zalecał wdychanie dymu tlących się liści podbiału jako skuteczny lek na ostry, suchy kaszel.

” Podbiał wszelakim przymiotom ognistym bardzo jest użyteczny. Zwłaszcza liście surowe przykładając albo utarte plastrując, też z miodem tłuczone a plastrowane (…). Kaszlom suchym i zastarzałym jest wielkim lekarstwem. Tak liście jako korzenie na ogień węglisty kładąc, a dym przez lejek w się biorąc, gwiżdżotchnącym i dychawicznym, tymże sposobem dym lejkiem w się biorąc, osobliwym jest ratunkiem”.  Pisze polski doktor medycyny i botanik Syreniusz w słynnym Zielniku.

Ksiądz Kneipp: „Bardzo dobrze jest pić herbatę z podbiału dla oczyszczenia płuc i piersi. Dychawiczność i kaszel bardzo łatwo usuwa się tą jedyną tylko rośliną, szczególnie gdy skłonność jest do suchot. Liście przyczepione do płótna lub i same można kłaść na piersi. Wyciągają gorącość, wstrzymują osłabienia, usuwają gorączki. Znakomicie działają, gdy je przyłożysz na otwarte wrzody. Odciągają zapalność, zaczerwienienie i wyciągają szkodliwe pierwiastki na zewnątrz.”

Profil energetyczny

Smak: Słodki, gorzki, słony
Energetyka: Chłodzi, osusza
Tkanki: Klatka piersiowa, płuca, oskrzela, śledziona,
Działanie: Stymuluje ruch wilgoci, łagodzi kaszel, świszczący oddech

W medycynie wschodniej podbiał należy do kategorii ziół łagodzących uporczywy kaszel i świszczący oddech. Flegma jest efektem stagnacji wilgoci i płynów, proces ten ma tendencję do powstawania w śledzionie, dopiero później przenosi się do płuc. Nadmiernie zgromadzona flegma gęstnieje, staje się patologiczna,  początkowo zimna wraz z postępem choroby przekształca w gorącą. Zioła z tej kategorii leczą skutki tej właśnie stagnacji, mają działanie  przeciwkaszlowe, wykrztuśne, moczopędne lub przeczyszczające.

W medycynie współczesnej

Liście i kwiaty podbiału zawierają  dużo śluzów, flawonoidy o działaniu przeciwzapalnym, przeciwutleniacze, garbniki, olejki eteryczne, mikroelementy i różne substancje czynne.

Przetwory z podbiału, najlepiej domowe, powlekają na błony śluzowe jamy ustnej, gardła i przełyku, łagodzą objawy przeziębienia i podrażnienia dróg oddechowych, działają przeciwzapalnie, łagodząco, osłonowo na błony śluzowe.  Ułatwiają odkrztuszanie i wydalanie flegmy, łagodzą kaszel.  Podbiał jest najskuteczniejszym ziołem na świszczący oddech przy astmie. Zewnętrznie można stosować na problemy skórne.

Receptury z podbiału

Odwar z liści podbiału
Łyżkę suszonych liści zalewamy szklanką wody. Gotujemy 3 minuty pod przykryciem na małym ogniu. Odstawiamy na kwadrans pod przykryciem. Pije się 1/3 szklanki 3, 4 razy dziennie między posiłkami. Zastosowania: w przeziębieniach z uporczywym kaszlem, podrażnieniach, zapaleniach błon śluzowych jamy ustnej i krtani, anginie, przewlekłym, łagodnym nieżycie oskrzeli, nieżycie gardła i kaszlu palacza.

Odwar z kwiatów
Robi się tak samo jak z liści, stosuje w nieżytach dróg oddechowych, zewnętrznie do przemywania cery tłustej i płukanek do włosów przetłuszczających się, z łupieżem i wypadających.

Sok z podbiału
Liście lub kwiaty przepuszczamy przez sokowirówkę. Mieszamy w równej ilości ze spirytusem i przechowujemy w lodówce. Pije się 20—30 kropli w kieliszku przegotowanej, ostudzonej wody, 3 razy dziennie po jedzeniu. Stosuje w nieżytach górnych dróg oddechowych, chrypkach, anginach, zapaleniu krtani.

Syrop z kwiatów podbiału

Kwiaty zebrane z dala od dróg i fabryk rozkładamy na białym papierze na godzinę, by wyszły ewentualne insekty. Układamy ciasno w słoiczkach przesypując każdą warstwę cukrem lub zalewając miodem. Odstawiamy w ciepłe miejsce, z dala od światła, na 2-3 dni. Gdy puszczą sok, przecedzamy  starannie odciskając. Odcedzone kwiaty zalewamy w garnku wodą, tak by zakryć całą powierzchnię, gotujemy 10 minut.  Po odcedzeniu łączymy z wcześniej wyciśniętym sokiem. Zagotowujemy syrop na małym ogniu i przelewamy do czystych słoiczków. Trzeba szczelnie zakręcić i postawić do góry denkami. Stosuje się łyżeczkę kilka razy dziennie przy kaszlu i zapaleniu oskrzeli.

Syrop podbiał z tymiankiem

Po 2 garści świeżych rozdrobnionych liści i kwiatów podbiału mieszamy  3 łyżkami tymianku. Zalewamy w garnku 6 szklankami wody i doprowadzamy do wrzenia. Zmniejszając ogień do minimum wolno gotujemy 20 minut. Po przecedzeniu dodajemy litr miodu i gotujemy na małym ogniu 5 minut. Gorący przelewamy do słoiczków. Stosuje się  kilka razy dziennie po łyżce, przy mocnym kaszlu, można nawet co godzinę do uzyskania poprawy. Niemowlętom podaje się  ½ łyżeczki kilka razy dziennie.

Syrop z liści podbiału
Skuteczny w schorzeniach płuc i nieżycie oskrzeli. W glinianym garnku lub słoiku układamy na przemian warstwy liści i cukru, gdy osiądą dopełniając. Pełne naczynie trzeba zawinąć szczelnie w woreczek foliowy i wstawić do dołka wykopanego w ogrodzie. Całość przykryć deską i zasypać ziemią. Równomierna temperatura wspomaga proces tworzenia się syropu.

Po 8 tygodniach wykopuje się naczynie, uzyskany syrop gotuje raz lub dwukrotnie, po wystudzeniu przelewa do słoiczków. Tym sposobem uzyskany syrop jest  najlepszą ochroną w okresie zimy i w sezonach grypowych. Zażywa się łyżeczkę . [M.Treben]

Syropy z podbiału można dodawać do wody, herbatek ziołowych lub przyjmować łyżeczką. Skutecznie powlekają i działają przeciwzapalnie na błony śluzowe jamy ustnej, gardła i przełyku. Łagodzą podrażnienia górnych dróg oddechowych, ułatwiają odkrztuszanie, działają przeciwzapalnie.

Wrzody żołądka
Małą łyżeczkę sproszkowanych liści zalewamy szklanką wrzątku. Parzymy 10 minut. Przy wrzodach napar pije się 6 tygodni, 2 razy dziennie rano i wieczorem. Na chrypkę łączy się z prawoślazem, w mocnym kaszlu z tymiankiem, na astmę z kłączem tataraku, bazylią, jałowcem, anyżem, kolendrą, macierzanką.

Okłady
Liście podbiału mają silne działanie gojące. Okłady dobrze robią na wrzodziejące, żylakowe zapalenia i bóle zwyrodnieniowe kręgosłupa. Na noc przykłada się i zawija bandażem. Z kolei okłady z utartych na miazgę kwiatów z olejem lnianym rozjaśniają przebarwienia i plamy starcze, pomagają w leczeniu trądziku różowatego.

Maść z podbiału
8 łyżek podbiału wsypujemy do garnka, dodajemy ½ kg niesolonego smalcu,  ogrzewamy na małym ogniu kwadrans i odstawiamy pod przykryciem na kilka godzin do naciągnięcia. Raz jeszcze podgrzewamy, przecedzamy i rozlewamy do słoiczków. Maść przechowuje się w lodówce, stosuje przy pękaniu naczynek krwionośnych, pękającej skórze dłoni, pięt, szorstkich łokciach.

Dezodorant z podbiału
Wystarczy zalać garść suszonych kwiatów szklanką zagotowanego octu owocowego lub jabłkowego. Po przecedzeniu i ostudzeniu dolać szklankę wody różanej i przelać do butelki z rozpylaczem. Bardzo ładnie pachnie i znakomicie odświeża na wiele godzin. Jako tonik leczy łojotok, osusza cerę tłustą, płukanki zwalczają łupież, zapobiegają przetłuszczaniu włosów.

W kuchni

Podbiał od wieków znajdował zastosowanie kulinarne. W Rumunii przysmakiem są gołąbki w liściach podbiału. Średnie liście pozbawia się ogonków i blanszuje, układa stroną z włoskami do góry, nadziewa farszem np. posolonym ryżem z czosnkiem, tymiankiem, orzeszkami pinii i sokiem z cytryny,  albo ziemniakami ze śmietaną, czosnkiem, oliwą, gałką muszkatołową, solą i pieprzem.