Srebrnik czyli pięciornik gęsi lecznicze działanie i przepisy

Srebrnik inaczej pięciornik gęsi [Argentina anserina], to skromna, niedoceniana dziś, prawie niezauważalna roślina. Dopiero jak zacznie się wkradać na pola uprawne i bujnie rozrastać staję się uciążliwym chwastem. A jest bardzo przydatna człowiekowi.

Srebrnik jest bogaty w garbniki, toteż  przed wiekami wykorzystywano do obróbki skór. Z czasem, zaczęto stosować w leczeniu biegunek i zaburzeń trawienia. Do końca XIX wieku korzenie i kłącza stanowiły pożywienie w okresach głodu, a medycyna ludowa ceniła za właściwości wzmacniające.

Srebrnik pięciornik gęsi

To niska  bylina z rozgałęzionymi kłączami tworzącymi rozłożyste łodygi. Pierzaste liście, charakterystyczne dla różowatych, od spodu są srebrzyście owłosione. Żółte,  niepozorne kwiaty wyglądem przypominają kaczeńce. Ponoć przyciąga miłość, zdrowie, mądrość i…. pieniądze! Stąd być jedna z ludowych nazw- srebrnik, a może od srebrzystych listków.

Występuje pospolicie na wilgotnych terenach brzegach stawów, rowów, na łąkach i gęsich pastwiskach. Dlatego regionalnie zwany gęsim zielem, gęsiówką.  Zakwita w maju i utrzymuje kwiaty aż do września. Bardzo odporny na dużą wilgoć, deptanie, koszenie i sól.  Stąd  srebrnik wyrasta  przy poboczach dróg i miejscach, gdzie niewiele roślin zdoła przetrwać.

W tradycyjnym zielarstwie

Srebrnik wewnętrznie  stosowano do hamowania krwawień, w leczeniu biegunek, bólów brzucha, skurczów miesiączkowych. Zewnętrznie na okładów, płukanek jamy ustnej i gardła.

William Salomon, siedemnastowieczny lekarz i zielarz, wzmiankuje:

Srebrnik jest bardzo zimny i suchy drugiego stopnia. Gojący, ściągający, przeciwbólowy. Dobry na artretyzm. Zatrzymuje wszystkie strumienie jelit, nawet krwawy strumień. Pomaga kobietom i pomyślnie leczy przepukliny u dzieci. Dobry do rozpraszania stłuczeń, mocuje rozchwiane zęby i leczy wrzody, rany w gardle, jamie ustnej lub dowolnej części ciała, osuszając stare, wilgotne, zepsute, cieknące rany. Odpiera ataki febry i  łagodzi objęte zapaleniem oczy. Usuwa przebarwienia skóry i oczyszcza z wszelkiego rodzaju dewastacji.

Ks. Künzle zaś opisał przypadek: „Chłop z Sion zasięgał porad u każdego lekarza, aż do Genewy, nie znajdując ulgi i ciągle słabł z powodu codziennej utraty krwi w stolcu. W końcu poprosił handlarza bydła, aby go podwiózł do zielarki Anny Katharine Willi. Dała mu pół funta proszku pięciornika i zaleciła, by trzy razy dziennie pił pół łyżki stołowej na szklankę wody. Tak też zrobił, a tydzień później krwawienia ustały, został wyleczony i odzyskał siły.” /M.Treben/

Profil energetyczny

Srebrnik, pięciornik gęsi to zioło numer jeden przy braku napięcia w tkankach i łagodzeniu skurczów. Zmniejsza ciśnienie w jamie brzusznej, uwalnia gazy, likwiduje wzdęcia, hamuje biegunki i krwawienia.

Łagodzi silne skurcze miesiączkowe, rozluźnia spięcia żołądka, jelit, mięśni. Goi podrażnione stanem zapalnym błony śluzowe. Połączenie ściągających tanin i działania przeciwskurczowego sprawia, że jest szczególnie przydatny w leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i hemoroidów.

Smak: Cierpki, lekko gorzki
Energetyka: Chłodzi, osusza,
Tkanki: Żołądek, wątroba, jelito grube
Działanie: Zmniejsza ciepło we krwi, odprowadza wilgoć, zatrzymuje krwawienie, hamuje biegunki, goi rany.

Ziele włożone do butów zapobiega powstawaniu pęcherzy. Napary z liści są doskonałym tonikiem oczyszczającym skórę, łagodzą zaczerwienienia, „ogniste” wysypki, są delikatna dla niemowląt. Ze względu na działanie ściągające, hamujące krwawienia i antybakteryjne sprawdza się w leczeniu stanów zapalnych dziąseł, błony śluzowej jamy ustnej, żucie ziela lub korzenia wzmacnia dziąsła. Kompresy na oczy pomagają przy jęczmieniu, zapaleniu spojówek.

Co mówi nauka?

Roślina jest bogata w taniny, glikozydy, flawonoidy, garbniki, kumaryny, saponiny, fitosterole, przeciwutleniacze, sole mineralne, związki przeciwnowotworowe. Zawiera olejki eteryczne i kwas tormentiolowy, od którego pochodzi nazwa znanej maści – Tormentiol.

Działanie: ściągające, odtruwające, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwbólowe, rozkurczowe, przeciwkrwotoczne. Wpływa bardzo korzystnie na układ pokarmowy, głównie błony śluzowe, oczyszcza i odnawia florę bakteryjną.

• Herbatki z pięciornika warto stosować po leczeniu antybiotykami i chemioterapii.
• Przy biegunkach połączonych z niestrawnością. Krwawieniach z przewodu pokarmowego, bólach żołądka, wzdęciach, skurczach jelit,
• Zapaleniu trzustki, pęcherzyka żółciowego, kamicy żółciowej
• Zaburzeniach pracy wątroby, regeneruje miąższ nawet po uszkodzeniach substancjami chemicznymi
• Skurczach, bolesnych miesiączkach, obrzękach, owrzodzeniach, czyrakach, guzkach krwawniczych

Srebrnik pięciornik przepisy

Napar
Łyżkę rozdrobnionego ziela zaparzać kwadrans pod przykryciem w szklance wrzątku. Po odcedzeniu pije się pół szklanki 3 razy dziennie w zaburzeniach trawienia, niestrawności, biegunach, schorzeniach wątroby i przy hemoroidach.

Odwar
Łyżkę rozdrobnionego ziela zalać szklanką gorącej wody. Podgrzewać do wrzenia, gotować 15 minut i przecedzić. Pije się pół szklanki 3 razy dziennie. Pomaga w niestrawności, przewlekłych biegunkach, kolce jelitowej, niedomaganiu wątroby, nadmiernym odbijaniu, braku łaknienia i niedoborze kwasu żołądkowego lub żółci.

Nalewka i maść
Posiekane suche kłącze zalać w słoiku ciepłą wódką 40-60%, w proporcjach 1:5. Macerować 7-14 dni, codziennie wstrząsając i starannie odcedzić. Doustnie stosuje się 2-4 ml dziennie, do płukania gardła i jamy ustnej łyżka nalewki na pół szklanki wody, roztwory wodne można stosować do okładów i przemywania skóry.

Można zrobić maść: 120 g wazeliny podgrzać w kąpieli wodnej, dolać po 30 ml nalewki pięciornikowej i gliceryny spożywczej, mieszać do całkowitego połączenia składników i odstawić do stężenia. Wyciąga ropę, pomaga na trądzik, wypryski, wrzody, czyraki.

Kompresy, okłady, nasiadówki, płukanki
2 łyżki ziela srebrnika zagotować w ½ litra wody, odstawić i zaparzać na 20 minut. Wywar stosuje się do nasiadówek i kompresowania chorych miejsc, bolesnych stanach zapalnych, świądzie, hemoroidach, zapaleniu odbytu, sromu. Pomaga również na zmiany łojotokowe, przebarwienia skóry, trądzik młodzieńczy i różowaty, zapalenie spojówek, jęczmień, redukuje cienie pod oczami. Płukanki jamy ustnej łagodzą stany zapalne gardła, dziąseł, śluzówek.

Herbatka po kuracji antybiotykowej, chemioterapii, radioterapii
2 łyżki ziela zalać 3 szklankami wody. Doprowadzić do wrzenia, zaparzać pod przykryciem 10 minut. Pije się ciepłą herbatkę małymi łykami cały dzień. /S. Korżawska/

Mieszanki z pięciornikim

Bolesne miesiączki
Wymieszać 100 g srebrnika, po 50 g kwiatu nagietka i rumianku. 3 łyżki mieszanki zalać 3 szklankami wrzątku, zaparzać 10 minut pod przykryciem. Pije się ciepłą herbatkę po trochu cały dzień. Jest to bezpieczny środek przeciwbólowy, szczególnie dla młodych kobiet. W dotkliwych bólach stosuje się 7 dni przed spodziewanym okresem. /S. Korżawska/

Kolka jelitowa
Wymieszać po 25 g ziela srebrnika, kwiatów rumianku i kłącza tataraku, po 10 g ziela piołunu i korzenia arcydzięgla. 2 łyżki mieszanki zalać półtorej szklanki wrzątku, postawić pod przykryciem na parze 15 minut. Odstawić na 5 minut i przecedzić do termosu. Gorący napar pije się małymi łykami, porcjami ćwierć, pół szklanki dziennie.

Kamica żółciowa
Zmieszać równe części: ziela srebrnika,  glistnika, szanty, kłącza tataraku, liści mięty pieprzowej, korzenia mniszka i kory kruszyny. 2 łyżki mieszanki zalać 2,5 szklankami ciepłej wody. Odstawić na godzinę by napęczniały. Podgrzać do wrzenia, odstawić na 10 minut i odcedzić. Pije się 2/3 szklanki 3 razy dziennie jako środek przeciwbakteryjny, rozkurczowy, żółciotwórczy i przeciwzapalny w zapaleniu pęcherzyka żółciowego, dróg żółciowych. Pomocniczo w zapaleniu trzustki i kamicy żółciowej. /J. Górnicka/

Dawne zastosowania

Porady z zielnika Maud Grieve, Modern Herbal, 1931r.

• Mocny napar ze srebrnika hamuje krwawienie, zwykły (1 uncja na pół litra wody) jest przyjmowany wewnętrznie jako lek. Dosłodzony miodem jest doskonały na ból gardła. Łyżkę sproszkowanego ziela można zażywać co trzy godziny. Napar jest doskonałym lekarstwem na skurcze żołądka, serca i brzucha. Oprócz herbatek, wskazane są kompresy na dotknięte chorobą miejsca.
• Łyżka ziela ugotowana w szklance mleka skutecznie leczy tężec lub szczękościsk. Trzeba pić jak najgorętsze.
• Suszone i sproszkowane liście z powodzeniem stosowano w febrze, naprzemiennych dreszczach i gorączce. Bardziej cierpkie korzenie podawano w proszku w dawce 1,3 grama i większych.
• Srebrnik jako środek moczopędny jest przydatny w leczeniu piasku w nerkach. Ettmüller wychwalał ziele jako specyfik na żółtaczkę. Ze świeżej rośliny 3 uncje lub więcej można przyjmować 3-4 razy dziennie.
• Odwar był używany na wrzody w jamie ustnej, rozluźnienie języczka, gąbczaste dziąsła i naprawę rozchwianych zębów. Pomaga na ból i chroni przed szkorbutem.
• Woda destylowana z ziela była w dawnych czasach bardzo modnym kosmetykiem do usuwania piegów, plam wyprysków i regeneracji cery po opalaniu.

Srebrnik w kuchni

Wszystkie części rośliny są jadalne.  Najsmaczniejszy jest korzeń o przyjemnym, orzeźwiającym, lekko orzechowym smaku. Można jeść na surowo, pieczony, smażony, po ugotowaniu smakuje trochę jak pasternak.

Suszony, zmielony na mączkę srebrnik dodaje się do zup, gulaszów, mąki do wypieków i owsianek. Liście mają lekko gorzkawy smak, pasują do sałatek, zup  lub przyrządzane  jak szpinak. Najlepszy czas na zbiór to okres przed kwitnieniem do sierpnia.  Korzeń zbiera się wczesną wiosną lub jesienią.

B. della Porta
Autorka książek Tajemnice ziół – zapomniana wiedza
Książki do nabycia: Pierwsza i druga część Tutaj i Tu . w przygotowaniu trzeci tomik.