Sumak octowiec – usuwa wilgoć i drobnoustroje, reguluje cukier

Sumak octowiec [Rhus typhina] jest przepiękną krzaczastą rośliną z rodziny nanerczowatych. Pochodzi z Ameryki Północnej, obecnie rozprzestrzenił się w strefach klimatu umiarkowanego obu półkul.

Do Europy w XVII wieku i stał się rośliną inwazyjną, obecnie Polsce jest najpopularniejszą uprawianą odmianą sumaka. Potocznie zwany „zemsta sąsiada”, bo bardzo szybko się rozprzestrzenia. Tworzy rozległy system korzeniowy, z którego wyrastają młode pędy. W krótkim czasie może zając całą działkę i wkroczyć na sąsiednie.

Sumak octowiec

Sumak octowiec to krzew lub niskopienne drzewo o pięknym pokroju osiągające wysokość 2-7 m. Rozgałęziona kulista korona jest spłaszczona. Prosty pień z jasną korą u młodych osobników, u starszych brązowawy. Niezwykle dekoracyjne, duże ząbkowane liście przypominają paprocie. Latem ciemnozielone, jesienią zmieniają barwę na żółtozieloną, na koniec pomarańczowoczerwoną.

Kwitnie od maja, czerwca. Zwarte, ciemnoczerwone kwiatostany wiechowe o długości 15–20 cm wyglądają bardzo atrakcyjnie. Owoce składają się z małych, amarantowych pestek zbitych w kolby. Owocostany pozostają na bezlistnych gałęziach do kolejnego roku, zimą się ładnie prezentują.

Sumak octowiec jest niewymagający w uprawie. Odporny na mrozy, susze i zanieczyszczenia powietrza. Uprawiany w parkach, ogrodach,  zieleni osiedlowej głównie dla celów ozdobnych. By nie dopuszczać do inwazji należy karczować odrosty wraz z korzeniami.

Surowiec zielarski: jagody, liście, kora, gałązki, korzenie. Kwaśne, jadalne owoce są wykorzystywane w kuchni jako przyprawa. Z liści pozyskuje się brązowy barwnik, korzenie barwią na żółto. Gotujące owoce i liście uzyskamy czarny tusz.

W tradycyjnym zielarstwie

Tysiące lat sumak octowy był używany jako przyprawa kulinarna i lekarstwo. Amerykańscy Indianie cenili owoce jako środek moczopędny, ściągający, otwierający pory i zwiększający pocenie.

Stosowali przy gorączce, zakażeniach dróg moczowych, wymiotach, bólach gardła, mięśni, brzucha. Żucie korzeni przynosiło ulgę opuchniętym, bolącym dziąsłom. Zewnętrznie okłady z wywarów stosowano na krwawiące rany, obrzęki, oparzenia. Ususzone liście palono z tytoniem. Z kwaśnych owoców robiono orzeźwiający napój tzw. indiańską lemoniadę.

Liście sumaka pachną cytryną, po złamaniu gałązek wypływa jasny sok, stosowany jako remedium na brodawki, kurzajki. Ciemnoczerwone, dojrzałe owoce kwaśnym, cierpkim smaku suszy się i mieli, by wydobyć złożony aromat z nutką wiśni. Używane jako przyprawa do wypieków, napojów, galaretek, octów i jako środek leczniczy.

Profil energetyczny
Smak: kwaśny, cierpki, lekko gorzki, słodki, słony
Energetyka: chłodzi, osusza
Tkanki: płuca, wątroba
Działanie: tonizuje, usuwa nadmiar ciepła, flegmę, toksyny, wspomaga wydzielanie śliny

Sumak jest ziołem tonizującym, o chłodzącej, osuszającej naturze. Cierpkie, moczopędnie działające liście usuwają z głębokich tkanek zastój, zalegającą wilgoć, zmniejszają obrzęki, żylaki i zatrzymywanie wody.

W herbatkach, nalewkach, octach przeciwdziałają biegunkom, redukują wydziałanie śluzów, gromadzenie flegmy. Przydatne przy biegunkach, z luźnymi, śluzowatymi stolcami i kaszlu z obfitą, rzadką wydzieliną spływającą po ścianie gardła i flegmą w płucach. Zewnętrznie nalewkę stosuje się na zakażenia i grzybice skórne, do płukania jamy ustnej przy aftach i obrzmiałych, gąbczastych dziąsłach.

Owoce są silnym tonikiem ściągającym o podobnym działaniu i smaku do cytryńca. Poprawiają metabolizm cukrów, usuwają zastój płynów, obrzęki, wodnisty kaszel, wzmacniają nerki, przydatne dla diabetyków.

Co mówi nauka?

Sumak octowy jest silnym przeciwutleniaczem. Bogaty w witaminę C, B, potas, fosfor, mangan, magnez, żelazo wapń. Zawiera  polifenole, flawonoidy, kwercetynę, garbniki, kwas galusowy, cytrynowy, astragalin i betulinę.

Działanie: tonizujące, ściągające, przeciwutleniające, przeciwzapalne, antybakteryjne, przeciwgrzybicze, moczopędne, ściągające, napotne, antyseptyczne, przeciwcukrzycowe.

” Spośród 100 roślin leczniczych przebadanych pod kątem aktywności antybiotycznej, sumak octowy w nalewkach wykazuje największą aktywność, dzięki zawartości kwasu galusowego, 4-metoksygalusowego i galusanu metylu”.  Eastern/Central Medicinal Plants and Herbs, Foster, Duke. Aktywnie działa przeciw bakteriom E. coli, salmonelli, gronkowcom, paciorkowcom,  pałeczkom Shigella, zapobiega przerostowi H.pylori  i candida.

Do początków XX wieku korzenie były stosowane jako środek wymiotny, „czyszczący krew”. Razem z wywarem z jeżówki leczono choroby weneryczne. Garbniki działają silnie przeciwdrobnoustrojowo i ściągająco. Tonizują, napinają, zamykają „dziurawe” błony śluzowe tworząc silniejszą barierę dla wirusów, bakterii, grzybów i innych drobnoustrojów. Astragalin i betulina stymulują układ odpornościowy.

• Sumak octowy wzmacnia serce, stabilizuje ciśnienie tętnicze, poziom cukru, poprawia wrażliwość na insulinę [1].
• Redukuje stres oksydacyjny zapobiegając chorobom układu krążenia, cukrzycy, nowotworom [2].
• Wspomaga nerki i układ odpornościowy
• Łagodzi ból mięśni i zapobiega utracie masy kostnej
• Kwas galusowy, działa przeciw
• Zastosowania współczesne: astma, infekcje z gorączką, przeziębienia, grypa, cukrzyca, stany przedcukrzycowe, osteoporoza, krwawienia maciczne, trudności z oddawaniem moczu, biegunki, czerwonka, łupież, owrzodzenia, czyraki, uporczywe zapalenia skóry

Przeciwskazania: sumak należy do tej samej rośliny co owoce nerkowca, mango i bluszcz. Należy unikać przy silnych alergiach na którąkolwiek z tych roślin.

Przepisy kuchenne i zielarskie

Owoce zbiera się dojrzałe, suszy bez szypułek. Przed użyciem do aromatyzowania potraw trzeba je zmielić lub utłuc, wydobędą aromat. Z sumaka robi się przyprawę zatar popularną na Bliskim Wschodzie.

Zatar, zahtar, za’atar

Dwie łyżki suszonego tymianku, wymieszać z łyżką prażonego, białego sezamu i 1/2 łyżeczki sumaku. Doprawić szczyptą soli i czarnego pieprzu, starannie wymieszać. Opcjonalnie można wzbogacić kuminem, cząbrem, majerankiem, oregano, natką pietruszki. Pasuje dipów, sosów,  wielu dań, od jajek, sałatek po ciężkie mięsa, kiełbasy. We Włoszech z odrobiną oliwy z oliwek smaruje się kromki chleba, bułki.

Herbatka z owoców sumaka
Kilka kiści jagód zalać w dzbanku ciepłą wodą (Gorąca uwolni garbniki i herbatka zgorzknieje). Ostawić na parę godzin, przecedzić i dosłodzić miodem. Warto łączyć  z owocami dzikiej róży, czarnym bzem, hibiskusem lub żurawiną. Bogata w antyoksydanty czerwona herbatka wzmocni organizm. Latem z dodatkiem cytryny, skórek pomarańczy schłodzi i orzeźwi. Zimą dla działania rozgrzewającego dodaje się aromatyczne zioła.

Szybkie remedium: 3-4 grona jagód zalać gorącą wodą, zaparzyć 5-10 minut i przecedzić. Dłużej parzony gorzknieje. Czerwony napój ma cytrusowo, malinowy smak.

Ocet i nalewka sumaka
3-4 łyżki suszonych owoców i kilka liści lub wiotkich gałązek zalać 2 szklankami domowego octu jabłkowego podgrzanego do temperatury 50°. Odstawić w ciemne miejsce na 2-3 tygodnie, codziennie wstrząsając. Przecedzić i przelać do butelki z ciemnego szkła. Stosuje się do sałatek, sosu winegret, wcierek do włosów (łupież). Podobnie robi się nalewkę, mały kieliszeczek szybko hamuje biegunki.