Złocień maruna – średniowieczna aspiryna na bóle i migreny

Złocień maruna [Tanacetum parthenium] w początkach naszej ery był powszechnym panaceum na melancholię. Termin ten odnosił się do uporczywych bólów głowy jak i stanów długotrwałej depresji.

To gorzkie, aromatyczne ziele chętnie uprawiano w przydomowych ogródkach dla celów ozdobnych, kulinarnych i leczniczych. Nazwa rodzajowa nawiązując do trwałych kwiatów wywodzi się od łacińskiego tanzita – nieśmiertelność (z greki athanasia). Drugi człon od greckiego pur (ogień) odnosi się do ostrego smaku korzeni. Inne źródła podają, że ma związek z greckim Partenonem. Pliniusz donosił, że złocień maruna uratował życie architektowi, który spadł z rusztowania podczas budowy świątynni w V wieku p.n.e.

Złocień, wrotycz maruna

Jest wieloletnią, mrozoodporną rośliną z rodziny astrowatych. Pochodzi z rejonów Półwyspu Bałkańskiego, Anatolii i Kaukazu. Dorasta do wysokości 40-80 cm. Ma prostą, rozgałęzioną, silnie ulistnioną łodygę i gęsto porastające piękne, żółtozielone liście.

Kwitnie od połowy lata do jesieni, wytwarzając białe koszyczki kwiatowe bardzo podobne do rumianku pospolitego. Różni je żółty, płaski środku – rumianek ma stożkowaty. Roślina wydziela silny gorzki zapach, którego nie lubią pszczoły.

Dziko wyrasta w nasłonecznionych miejscach przy płotach, drogach, obrzeżach lasów, polach i łąkach. Złocień maruna wydziela silnie aromatyczny, charakterystyczny kamforowy zapach. Surowcem zielarskim są liście lub całe ziele z kwiatami. Po zebraniu suszy się w zacienionym, przewiewnym miejscu. Ziele zamiennie nazywane jest wrotyczem maruna.

Złocień maruna w tradycyjnym zielarstwie

Hipokrates wspominał że złocień maruna jest dobry do gojenia ran, Dioskurydes zalecał na gorące bóle i dolegliwości, którym towarzyszy stan zapalny. Avicenna opisał jako silny środek moczopędny, usuwający trucizny. „Ziele rozpuszcza gorące obrzęki żołądka i zakrzepłą w nim krew”. Sprzyja poceniu, pacjentowi z bezsennością przynosi ulgę,  pomaga na ból ucha, urazy nerwów i mięśni”.

Przez stulecia złocień maruna stosowano jako remedium przeciwgorączkowe i uspokajające.  Zapiski jako „ziela na gorączkę” sięgają czasów panowania Karola Wielkiego. Napary i nalewki używano w leczeniu migren, bólów głowy, mięśni, zębów, skurczów menstruacyjnych i przy porodach. Dla złagodzenia reumatyzmu, niestrawności, kaszlu i oczyszczenia z pasożytów.

Sir John Hill w The Family Herbal z z 1772 roku John Hill opisał roślinę jako „przewyższającą wszystko, co wcześniej stosowano przeciwko bólom głowy”. W starych księgach zielarskich są wzmianki o leczeniu astmy, alergii, łuszczycy, zawrotów głowy, nudności i wymiotów. Z uwagi na szeroki zakres działania, roślinę nazwano „średniowieczną aspiryną” [1].

Profil energetyczny
Smak: aromatyczno gorzki
Energetyka: chłodzi, osusza
Tkanki: Płuca, wątroba, żołądek, układ nerwowy
Działanie: Usuwa ciepło, wiatr, chłodzi wątrobę, równoważy Yin, wyrównuje Shen – stan żywotności człowieka

Poprzez działanie napotne i rozluźniające eliminuje toksyny, łagodzi stan zapalny i napięcie w drogach oddechowych. Tradycyjne zastosowanie obejmuje:

• Migreny na skutek zwężenia naczyń krwionośnych, bóle głowy, nudności, wymioty.
• Nerwowość, histeria, przygnębienie, depresja, jako środek ogólnie tonizujący układ nerwowy.
• Gorące bóle stawów, obrzęki, dna moczanowa.
• Zawroty głowy, szumy uszne, choroba Meniere’a.
• Bolesne, nieregularne miesiączki lub ich brak, ciężkie porody, wspomaganie regeneracji macicy.
• Zewnętrznie do łagodzenia stanów zapalnych skóry, podrażnień, świądu.

Medycyna wschodnia wywar ugotowany z miodem stosuje na gorączkę, kaszel, świszczący oddech, duszności i astmę.

W medycynie współczesnej

Złocień maruna jest bogaty w różnorodne aktywne związki, olejki eteryczne, kumaryny, garbniki i seskwiterpeny. Jest rzadkim roślinnym źródłem melatoniny. Zawiera partenolid o silnym działaniu przeciwzapalnym, który ma zdolność niszczenia komórek macierzystych raka.

Działanie: przeciwzapalne, przeciwreumatyczne, przeciwskurczowe, przeciwbólowe, rozszerzające naczynia krwionośne, napotne, detoksykujące.

Zbawienny w zapobieganiu atakom migren.  ataków migreny. Profilaktycznie przeżuwa się  2 – 3 świeże listki dziennie.  Badania kliniczne potwierdzają skuteczność i bezpieczeństwo. Wykazano, że działania niepożądane należą do rzadkości, mają łagodny i przemijający charakter.

Współcześnie stosuje się na bezsenność, pasożyty, obrzęk dolnych kończyn, stóp, alergie, astma, reumatoidalne zapalenie stawów, artretyzm, bóle zębów, infekcje dróg oddechowych, alergie, astma, biegunki, łuszczyca.

Złocień maruna przepisy i zastosowanie

Żucie liści 
Powolne przeżuwanie mieszając ze śliną  zmniejsza ataki migreny, łagodzi mdłości i wymioty. Świeże listki działają najskuteczniej, ale można użyć łyżeczkę suszu. Pomaga również przy infekcjach jamy ustnej, bólu zębów, dziąseł, gardła.

Napar 
2 łyżeczki rozdrobnionego ziela (liści i kwiatów) zalać szklanką wrzątku. Zaparzać pod przykryciem kwadrans. Pije się do 3 szklanek dziennie przy migrenach, stanach zapalnych, infekcjach jamy ustnej, dróg oddechowych. W kaszlu, świszczącym oddechu, trudnościach w oddychaniu wywar dosładza się miodem.

Nie powinno się przekraczać dawki 50-250 mg tj. 0,2-0,6 mg partenolidu. Napar można stosować zewnętrznie do płukania jamy ustnej, okładów na trudno gojące się rany, wrzody, wypryski i infekcje narządów płciowych.

Nalewka ze złocienia
Świeże liście zalewa się gorącym, 60% alkoholem w proporcji 1:1, suszone zimnym. Odstawia na 2 tygodnie w ciemne miejsce. Filtruje, starannie odciskając zioła. Stosuje 5-20 kropli na dobę rozcieńczonych w wodzie.

Zastosowania w migrenach, infekcjach, przeziębieniach, bólach, stanach zapalnych i gorączce. Pomaga przy zawrotach głowy i szumach usznych. Zewnętrznie do nacierania na bóle mięśni i stawów. Nalewka rozcieńczona z wodą odstrasza komary, kleszcze i owady kąsające.

Okłady
Posiekane ziele złocienia, podduszone z odrobiną wina i oleju stosuje się do okładów na brzuch przy bolesnych wzdęciach i kolkach.

Złocień maruna w kuchni używa się oszczędnie, jako przyprawę do tłustych, ciężkich potraw. Liście włożone do szaf, bieliźniarek odstraszają mole.