Żmijowiec zwyczajny wyciąga trucizny, rozluźnia, relaksuje

Żmijowiec zwyczajny [Echium vulgare] malowniczo zdobi kwietne łąki przyciągając rzesze owadów i motyle.  Chociaż niebieskie kwiaty przypominają ostróżki z rodziny jaskrowatych, to jest krewnym ogórecznika i żywokostu.

W dawnych wiekach ziele wykorzystywano do wydalania trucizn, jako antidotum na ukąszenia jadowitych żmij, węży i skorpionów. Uważano, że samo spożycie żmijowca chroni przed ukąszeniami.

Żmijowiec zwyczajny

Występuje pospolicie na suchych nieużytkach, pastwiskach, łąkach, poboczach dróg, nasypach kolejowych, starych kamieniołomach i żwirowniach. Wzniesione  nakrapiane łodygi dorastające do metra wysokości są owłosione, pokryte czerwonawymi brodawkami. Szczyty łodyg wieńczą niebieskie kwiaty zebrane w kwiatostany.

U podstaw kwiatowych wyrastają pręciki, przypominające wyglądem języki żmij, a nasiona – ich główki . Drugi człon nazwy botanicznej echium pochodzi z greckiego echis czyli żmija. Żmijowiec kwitnie od maja/czerwca do września przyciągając zapylacze: pszczoły, motyle i inne pożyteczne owady.

Żmijowce są mało wymagające, odporne na suszę, rosną na różnych glebach. Dają nektar zapylaczom w chłodniejsze dni.

W tradycyjnym zielarstwie

W starożytności żmijowiec uważano za antidotum na ukąszenia jadowitych żmij i środek zapobiegawczy.  Dioskurydes twierdził, że ten co spożył żmijowca, nie może być ukąszony przez jakiegokolwiek węża bądź żmiję. William Coles w Art of Simples zauważył: „Żmijowiec ma łodygi nakrapiane jak wąż lub żmija, jest najlepszym lekarstwem na trucizny i żądła skorpionów.

Tradycyjnie napary stosowano jako lekarstwo na zatrucia, biegunki i dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Ziele stosowano przy uporczywym kaszlu, padaczce, wypryskach skórnych, na źle gojące się rany i jako środek znieczulający. Nasiona warzono z winem by „pocieszyć serce i odpędzić melancholię”.

Natura energetyczna: smak słodki, nijaki, o chłodzącym, lekko ściągającym i nawilżającym działaniu.  Eliminuje gorączkę, trucizny, chroni serce przed toksycznością.

Napary z liści przy korzeniu stosowano wewnętrznie jako środek moczopędny w leczeniu gorączki, bólów głowy, kaszlu. Wywary z korzenia do przemywania bolących, zaczerwienionych oczu.  Ziele gotowane z miodem jako płukanki jamy ustnej leczy wrzody, wykwity, afty stany zapalne dziąseł i gardła. Okłady ze świeżych liści i kwiatów pomocne w leczeniu czyraków, wyprysków, popękanej skóry.

Co mówi nauka?

Aktualne badania farmakologiczne potwierdziły dawną wiedzę zielarską. Wykazały działanie:

• Przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, napotne, [1]  moczopędne, odtruwające, gojące, przeciwbólowe, rozkurczowe, przeciwkaszlowe, rozluźniające, relaksujące, uspokajające, antydepresyjne, przeciwlękowe.
• W nalewkach alkoholowych –   silnie przeciwutleniające, odtruwające [2].

Substancje aktywne: alkaloidy, olejki eteryczne, garbniki, fitosterole, saponiny, śluzy, polisacharydy i kwasy tłuszczowe. Żmijowiec jest bogaty w alantoinę o działaniu zmiękczającym, nawilżającym, wygładzającym, regenerującym, stymulującym wzrost zdrowej tkanki. Na skórę żmijowiec działa podobnie jak żywokost: przyspiesza gojenie, poprawia elastyczność, wygładza i zmiękcza naskórek.

Ziele, liście i kwiaty zbiera się w porze kwitnienia od czerwca do sierpnia. Suszy w przewiewnym, zacienionym miejscu. Korzeń pozyskuje  jesienią.  Kwiaty żmijowca można dodawać do sałatek, młode listki dusi się jako zamiennik szpinaku.

Przeciwskazania: Ciąża, karmienie piersią, niewydolność wątroby. Nie należy przekraczać zalecanych dawek, nie stosować dłużej niż 2-3 tygodnie bez przerwy.

Żmijowiec przepisy

Napar
Łyżkę ziela zalane szklanką wrzątku zaparza się pod przykryciem 20 minut. Przedtem można zwilżyć spirytusem. Stosuje się pół szklanki 1-2 razy dziennie jako środek relaksujący, wyciszający, rozluźniający, przeciwkaszlowy. Do okładów robi się bardziej stężony napar.

Ocet ze żmijowca
Napełnić w 1/3 słoik świeżo zebranym, rozdrobnionym zielem lub samymi kwiatami. Zagotować syrop z wody i cukru w proporcji 4 łyżki na litr. Po przestudzeniu zalać ziele nieco więcej niż 2/3 wysokości. Przykryć gazą, naciągnąć gumką. Ostawić w temperaturze pokojowej codziennie mieszając drewnianą łyżką.

Po 3-4 tygodniach delikatnie odcedzić, przelać do butelek i ostawić w chłodne miejsce. Inna metoda: 3 łyżki świeżego ziela zalać w słoiku 2 szklankami octu jabłkowego. Odstawić w ciemne miejsce na 2-3 tygodnie, codziennie wstrząsając.

Nalewka
1 część świeżych kwiatów zalać 3 częściami wódki, macerować 4 tygodnie i przefiltrować. Stosuje się 1-2 łyżki stołowe rozcieńczone w wodzie. Stosuje się przy depresji, napięciu nerwowym, rozdrażnieniu, pobudzeniu, bólach głowy. „Broni serce przed zjadliwością gorączek zarazy i tłumi opary melancholii”

Oliwka
Rozdrobnione świeże kwiaty i liście skropić spirytusem. Po pół godzinie zalać oliwą z oliwek lub olejem tłoczonym na zimno całkowicie przykrywając zioła. Wstawić do kąpieli wodnej, podgrzewać na małym ogniu 2 godziny. Odstawić pod przykryciem do wystudzenia. Powtarzać dwa kolejne dni i przefiltrować. Oliwkę można stosować bezpośrednio na skórę, albo użyć do wyrobu maści. „W cudowny sposób leczy rany, wrzody, wypryski. Przydatne do nakładania na rany zadane przez ukąszenia jadowitych stworzeń jak żmije, wściekłe psy albo dowolną zatrutą broń. Wydobywa truciznę albo jad i wywołuje leczenie”