Jak opóźnić starzenie. Tajemnicze telomery a przerwy od jedzenia

Starzenie się jest nieuchronnym procesem, którego co prawda nie da się zatrzymać, jednak można znacznie spowolnić. Wiek w metryczce często nie odpowiada temu biologicznemu. U niektórych osób procesy starzenia, a więc stopniowego upośledzenia funkcji narządów następują szybciej niż wskazuje to wiek chronologiczny. U innych wolnej czasem mówi się, że czas się dla nich zatrzymał.

Szybkość starzenia zależy od różnych czynników takich jak styl życia, odżywianie, poziom stresu itd. Jednak u różnych osób prowadzących podobny styl życia można zaobserwować różny wiek biologiczny. Cóż zatem odpowiada za starzenie się organizmu?

Tajemnicze telomery

Telomery są to niewielkie fragmenty chromosomu, zlokalizowane na jego końcach, zabezpieczające przed uszkodzeniem materiał genetyczny. Oprócz funkcji ochronnej ułatwiają powielanie DNA, czyli powstawanie nowych komórek. Podczas procesu replikacji DNA telomery zachowują DNA w całości – podobnie jak plastikowe nakładki na końcach sznurowadeł chronią je przed strzępieniem.

Wraz z każdym podziałem komórkowym podczas replikacji DNA telomery tracą kilkadziesiąt lub kilkaset nukleotydów i stają się nieco krótsze. Komórki potrzebują coraz więcej czasu by móc się podzielić. Aż w końcu zupełnie tracą tę zdolność i wchodzą w okres biologicznego starzenia się. Kiedy na tyle się zmniejszą, że  nie potrafią się dzielić rozpoczyna się proces śmierci komórek.

Kurczące się telomery odpowiadają za starzenie się organizmu, mutacje, mniejszą zdolność regeneracji narządów i tkanek. Ponadto słabiej chronią materiał genetyczny, w związku z czym wzrasta ryzyko raka i szeregu chorób, gdyż komórki układu immunologicznego nie powstają wystarczająco szybko by zapewnić skuteczną ochronę.

Im krótsze nasze telomery tym szybsze starzenie i krótsze życie

Proces skracania telomerów można jednak znacznie zahamować, a nawet odwrócić !  W jednym z badań pilotażowych opublikowanych w The Lancet Oncology wykazano, że w grupie mężczyzn uczestniczących badaniu, którzy zmodyfikowali styl życia m.in zmienili dietę i obniżyli poziom stresu przy pomocy takich technik jak joga i medytacja, długość telomerów wzrosła średnio o 10% w ciągu 5 lat, natomiast w grupie kontrolnej zmalała o ok 3%.

Jednak o wiele bardziej istotnym czynnikiem hamującym proces skracania telomerów jest ograniczenie podaży kalorii poniżej zapotrzebowania.
Za hamowanie lub przyspieszanie procesu skracania telomerów a w efekcie starzenie odpowiadają białka zwane sirtuinami – SIRT 1,2,3. Co ciekawe one są syntetyzowane przez organizm w odpowiedzi….. na krótkotrwałe głodzenie ” zauważono, że podczas głodzenia dochodzi do wzrostu aktywności sirtuin” [1]

Stosowanie krótkotrwałych głodówek tzw intermitten fasting, dłuższe przerwy w jedzeniu, wstawanie od stołu z lekkim niedosytem zwiększa aktywność sirtuin.
Może to być np. dieta 8 godzinna, jednodniowy post w tygodniu, czy tzw dieta wojownika – spożywanie jednego dużego posiłku w ciągu dnia. Wniosek: im mniej jemy, tym dłużej żyjemy i dłużej zachowujemy młodość.

Przerwy w jedzeniu a telomery

Przerwy w jedzeniu i krótkotrwałe posty pozwalają organizmowi lepiej uporać się pokarmem zjedzonym w ostatnim posiłku i przełączyć się z trybu „trawienie” na tryb „odpoczynku”, podczas którego będzie on  w stanie skupić na innych procesach takich jak chociażby naprawa komórek. (2) Sam bowiem proces trawienia wymaga bardzo dużo energii. Brak dłuższych przerw między posiłkami, ciągłe podjadanie skutkuje tym, że organizm przez większość doby zajmuje się trawieniem. Kiedy zatem może się regenerować ?

Promowany przez dyżurnych dietetyków styl żywienia „mało i często” to wymysł współczesnych czasów. U Greków stosowano posty jako nakaz higieniczny. Hipokrates twierdził „Jeśli człowiek mało je i pije, to nigdy nie zachoruje”  zaś Sokrates nazywał  barbari czyli barbarzyńcami tych, co jedli więcej niż 2 razy na dzień.. Jeszcze nie tak stosunkowo dawno jedzono 2 lub maksymalnie 3 posiłki dziennie, czasami jeden. Poza tym regularnie przestrzegano okresowych postów chociażby z powodów w religijnych.

Dłuższe przerwy w jedzeniu nie tylko wpływają na przedłużenie młodości i życia [4], ale przyczyniają się do ogólnego zmniejszenia dziennego spożycia kalorii, efektywnego spalania tłuszczu, zwiększenia metabolizmu (który zaczyna zwalniać dopiero po 72 godzinach postu), zwiększenia beztłuszczowej masy ciała, zmniejszania oporności na insulinę, zwiększonej produkcji hormonu wzrostu [3] wpływającego znacząco na długość życia i występowanie chorób sercowo-naczyniowych.

Poza przerwami w jedzeniu, przegładzaniem się od czasu do czasu  – niektóre substancje jak np. resweratrol –  składnik czerwonego wina, jagód i związki występujące w taganku aktywują sirtuiny chroniąc telomery przed degradacją i skracaniem.

Referencje
[1] Sirtuiny — enzymy długowieczności? Katedra i Zakład Chemii Medycznej Akademii Medycznej w Gdańsku
[2] Practicality of intermittent fasting
[3] Post a hormony
[4] Mniej kalorii dłuższe życie wisc.edu