Barwinek pospolity właściwości i zielarskie zastosowania

Barwinek zakwita wiosną w okresie wielkanocnym, symbolizuje duchowy pokój i harmonię. Sam kwiat symbolizuje wierność. Dawniej roślinę nazywano „fiołkiem czarownic”, wykorzystywano do wypędzania sporządzania miłosnych napojów.

Wierzono, że ziele włożone do materaca małżeńskiego łoża, zapewnia wierność oraz życie w zgodzie, harmonii i miłości. Nicholas Culpeper w XVII wieku pisał: „płatki zjedzone wspólnie przez małżonków przyniosą im miłość”.

Barwinek pospolity

Barwinek  jest rośliną okrywową z rodziny toinowatych, o wielu odmianach.  Dziko rośnie w niemal całej Europie, za wyjątkiem Skandynawii.  Ze względu na atrakcyjny wygląd chętnie uprawiany w ogródkach. Nazwa botaniczna Vinca od łacińskiego vinciō (wiązać, spętać) w nawiązaniu do plączących się łodyg.

Najpopularniejsze uprawne gatunki to: barwinek mniejszy [Vinca minor],  barwinek większy  [Vinca major] i barwinek różyczkowy [Catharanthus roseus]. W Polsce lokalnie dziko występuje barwinek mniejszy.

Jest niewielką krzewinką wyrastającą do 20 cm, o pokładających się, zdrewnianych dołem łodygach. Krótkoogonkowe liście są ciemnozielone, błyszczące. Wiosną pojawiają się niebieskie i jasnofioletowe kwiaty. Barwinek nie zrzuca liści na zimę, jest odporny na warunki atmosferyczne i znosi wielokrotne deptanie.

Dobrze daje sobie radę w cieniu, pod drzewami, gdzie inne rośliny mogą mieć trudności. Gęsty kobierzec liści chroni przed nadmiernym rozrostem roślin inwazyjnych. Żywe atrakcyjne barwy kwiatów, dodają trochę koloru zielonym przestrzeniom. Wiecznie zielony barwinek sprawia, że ogród tętni życiem cały rok.

W tradycyjnym zielarstwie

Barwinek pospolity od wieków powszechnie wykorzystywano jako środek ściągający, tonizujący luźne tkanki, przy śluzie w jelitach, płucach, biegunkach, zatorach i krwotokach.  Dioskurydes i Galen zalecali przy krwotokach, krwawieniach macicznych, hemoroidach, dolegliwościach serca, układu nerwowego dla poprawy pamięci.

Według Culpepera: „Przeżuty hamuje krwawienia z dziąseł i nosa.. Dobry przy napadach histerii, zaburzeniach nerwowych…Kończyna cierpiąca na skurcze zostanie wyleczona, jeśli owinie się nią zielonymi kłączami barwinka”. Ze smalcu i liści barwinka robiono maść, doskonałą na krwawiące hemoroidy i stany zapalne skóry.

Rzymski filozof z I w. Apulejusz pisał: „Barwinek jest pożytecznym zielem do wielu celów. Przede wszystkim przeciw opętaniom demonicznym i ochrony przed wężami, truciznami, złorzeczeniami, dla wyzbycia się zazdrości i strachu”.

Profil energetyczny
Smak: Cierpki, gorzki
Energetyka: chłodzi, osusza,
Tkanki: Serce, nerki, wątroba
Działanie: Usuwa gorące, wilgotne ciepło, obkurcza ściąga luźne tkanki, hamuje krwawienie, uspokaja Shen, napięcie nerwowe

Medycyna wschodnia stosuje się Catharanthus Roseus w leczeniu cukrzycy i chorób nowotworowych. Wszystkie odmiany dla wspierania zdrowia mózgu, poprawę krążenia, koncentracji, pamięci, łagodzący niepokój, napięcie nerwowego, chroniczny stres. Główne zastosowania: stany zapalne skóry i dróg oddechowych, ropny kaszel, malaria, bóle głowy, gardła, zapalenie migdałków, wysokie ciśnienie, obrzęki, owrzodzenia, sączące się rany, krwotoki, upławy, biegunki, zaburzenia miesiączkowania.

Co mówi nauka?

Ziele barwinka jest bogate w sole mineralne, kwasy organiczne, pektyny, garbniki, goryczki, flawonoidy. Zawiera alkaloidy: winkaminę, izowinkaminę, perwincynę. Działanie: przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwskurczowe, wiatropędne, moczopędne, uspokajające, tonizujące, przeciwnowotworowe. Alkaloidy obniżają ciśnienie krwi, rozszerzają naczynia krwionośne mózgu, poprawiają ukrwienie, łagodzą zawroty głowy, szumy uszne, zaburzenia pamięci i koncentracji.

W onkologii duże znaczenie mają alkaloidy barwinka różowego, hamujące rozwój raka. Alkaloid winblastyna stosowany jest w leczeniu raka piersi, jąder, chłoniaków, mięsaków, winkrystyna znalazła zastosowanie w leczeniu m.in ostrej białaczki. W wielu krajach jest barwinek różowy jest stosowany w leczeniu cukrzycy [1].

Zastosowania zielarskie

Ziele barwinka zbiera się od wiosny do jesieni, suszy w przewiewnym, suchym, zacienionym miejscu. Świeże kwiaty mają delikatne działanie przeczyszczające, po wysuszeniu tracą właściwości. Z zebranych wiosną robiono delikatnie przeczyszczające syropy dla dzieci, pomocne przy chronicznych zaparciach u dorosłych.

Napar
Łyżeczkę suszonych liści zalewa się szklanką wrzątku, parzy 10 minut pod przykryciem. Stosuje 1/3 szklanki 3 razy dziennie doraźnie. Mocniejszy napar stosuje się do płukania gardła i jamy ustnej, przemywania skóry i okolic intymnych.

Herbatka dla cukrzyków 
Ajurweda stosuje herbatkę w leczeniu cukrzycy. Do gotującej wody (300ml) wrzucić pół łyżeczki nasion  kuminu i 15 świeżych kwiatów barwinka, najlepiej różowego. Gotować na wolnym ogniu bez przykrycia, 10-15 minut, aż kwiaty stracą barwę i zredukuje się ilość płynu. Pod koniec gotowania dorzucić szczyptę sproszkowanego kardamonu. Nie zaleca się do codziennego stosowania powyżej 2 tygodni. Alkaloidy w większym stężeniu są toksyczne. Nie stosuje się u kobiet w ciąży i karmiących.

Maść 
Świeże ziele umyć, osuszyć i drobno pokroić. Zwilżyć odrobiną spirytusu, odstawić na kwadrans. Rozetrzeć w na miazgę, dodając nośnik tłuszczowy w proporcji 1:1. Według starych receptur najlepiej do tego nadaje się czysty, niesolony smalec. Powstałą jednolitą papkę przechowuje się w chłodnym miejscu do roku.