Shen – świadomość, przytomność, siły witalne a zdrowie fizyczne

Shen jest fundamentem naszego istnienia. To energia witalna zamieszkała w sercu, reprezentująca  świadomość, przytomność, funkcje mentalne i emocjonalne. Znamy powiedzenia: ” w zdrowym ciele zdrowy duch”, lub  „równowaga ciała, umysłu i ducha”. Ale co one rzeczywiście oznaczają?

Co do ciała i umysłu nie ma wątpliwości.  Natomiast termin „duch” brzmi dwuznacznie. Jest  nieuchwytny, prawie iluzoryczny, dla każdego może co innego oznaczać. Trudno się dziwić, wyrastamy w kulturze,  w której wiele wieków temu oddzielono grubą kreską ciało od umysłu i ducha.  Dopiero niedawno medycyna zachodnia zaczęła zauważać rolę psychiki i emocji w zachowaniu zdrowia fizycznego. Duch nie mieści się w tych kategoriach.

Shen w tradycyjnej medycynie chińskiej

Shen to stan żywotności człowieka, jego siły witalne, świadomość. Oceniane poprzez kontakt wzrokowy, dostrzeganie obecności, przytomności drugiej osoby.  Jako element żywiołu ognia pozwala czuć radość. Odpowiada za percepcje zmysłów, funkcje poznawcze i procesy myślowe: inteligencję, kreatywność, logikę, pamięć, koncentrację.

Według tradycji taoistycznej pojawia się po poczęciu i opuszcza ciało po śmierci. Każdy człowiek posiada własne Shen, które stanowi jedność z Shen globalnym. Coś na kształt ducha, boskiej energii zstępującej na ziemię, zamieszkującej ciała. Umiejscowione w obszarze serca odnosi się do stanów emocjonalnych. Ma powiązania z głównymi narządami: sercem, płucami, żołądkiem/śledzioną, wątrobą, nerkami.

Długotrwające silne emocje zakłócają Shen, podnoszą Yang, zwiększają irytację. Odnosi się to również do nadmiernej radości, co można zaobserwować u dzieci. Dłuższy czas nadmiernie pobudzone, stają się smutne lub poirytowane.

Shen odzwierciedla równowagę umysłowo-emocjonalną i stan energetyczny ciała. Wyobraźmy sobie, że do pomieszczenia wchodzą dwie osoby.

Pierwsza promieniująca energią. Wchodzi z podniesioną głową, szerokim uśmiechem, chęcią aktywności i zaangażowania. W rozmowie można jej spojrzeć prosto w jasne, przytomne, wyraziste oczy. Odpowiada logicznie, w rozmowie widać, że myśli i skupia się na temacie.

Dla kontrastu druga wchodzi z pochyloną głową, opuszczonymi ramionami, unika kontaktu wzrokowego. Mówi cicho, ma kłopoty z udzielaniem odpowiedzi, podejmowaniem decyzji, działaniem. Zwykle tak się dzieje, kiedy energia człowieka jest bardzo niska z powodu choroby, depresji, smutku, żałoby. Skóra takiej osoby i oczy wydają się  matowe, co stwarza wrażenie, że  człowiek jest ledwie zauważalny.

Podczas snu Shen odpoczywa, by ciało mogło się zregenerować, jednak wciąż tam jest, co możemy odczuć. Inaczej wygląda sprawa, jeśli ktoś jest pogrążony w śpiączce. Mimo, że ciało żyje, to mamy wrażenie że tej osoby nie ma, że jej istota przebywa gdzie indziej.  Te przykłady pomagają w zrozumieniu znaczenia Shen w medycynie chińskiej.

Równowaga ciała, umysłu i ducha

W kulturze zachodniej słowo „duch” jest pojęciem kojarzonym z wyznawaną wiarą, systemem religijnym. Inaczej jest na Wschodzie, gdzie duch wykracza poza wiarę. Jest tak samo realny i niezbędny dla zdrowia jak krew, kości, tkanki, narządy, układ nerwowy.

Shen lubi spokój, skupienie, ugruntowanie – czyli wszystkie cechy Yin. Przy głębokim niedoborze Yin odczuwamy wyczerpanie, nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne.  Dzieje się tak, bo ciało nie ma solidnego fundamentu, na którym mogłoby się oprzeć. Pociąga to za sobą  stres psychiczny i emocjonalny, wszystko wydaje się bardziej przytłaczające niż jest w rzeczywistości.

Shen  w nierównowadze to zaburzenia na linii ciało-umysł: stany lękowe, depresja, wahania nastroju, bezsenność, mgła mózgowa, nerwice. Chociaż medycyna akademicka łagodzi niektóre z objawów, to nie jest  w stanie z nich człowieka wyleczyć. Inaczej tradycyjne systemu lecznicze, które lepiej rozumieją subtelne sfery zdrowia emocjonalnego, psychicznego i duchowego. Dają szanse na prawdziwe uzdrowienie. [1]

Co zaburza shen?

Nadmiar Yang (ciepła) na skutek ulegania emocjom, alkoholu, używek, pikantnych potraw, niedojadania, niedosypiania. Najbardziej wpływają na Shen emocje: smutku, lęku, przerażenia, gniewu, irytacji i radości.

Spalają Yin, krew i płyny ustrojowe czyniąc ducha niespokojnym, pozbawionym uziemienia. Przy niedoborze Yin, doświadczamy niepokoju w sercu i umyśle, mogą pojawiać się fizyczne objawy jak kołatanie serca, duszności, krótki oddech.  Długotrwałe nadmierne emocje tworzą blokady w przepływie energii i płynów,  mogą powodować uszkodzenie QI i zaatakować tkanki. Wówczas powstają choroby na poziomie fizycznego ciała.

By utrzymać Shen w równowadze trzeba unikać nadmiernej stymulacji tak ciała, jak i umysłu i emocji. Wysypianie się, odżywianie zgodnie z porą roku, praca z oddechem, joga, medytacje i żywy kontakt z naturą wzmacnia Shen. Niektóre zioła wspomagają równoważenie Yin Yang i Shen, np. dziurawiec, cytryniec chiński.

Szerzej o dobieraniu ziół w konkretnych przypadkach w mojej najnowszej książce: Zbalansuj system nerwowy holistycznie. Do nabycia w naszym sklepiku.

B. della Porta