Chmiel jako lekarstwo i kosmetyk – dawne, niezawodne receptury

Chmiel kojarzymy głównie z piwem,  dawniej był cenionym lekarstwem i kosmetykiem. Aromatyczne napary z chmielowych szyszek pomagały zrelaksować ciało i ułatwiać zasypianie. Te tradycyjne zastosowanie sięgają tysięcy lat.

Dopiero w średniowieczu klasztory zajmujące się piwowarstwem zaczęły wykorzystywać jako przyprawę i konserwant do piwa warzonego ze zbóż. Stopniowo wyparł on inne składniki i dziś na ogół kupujemy piwa chmielowe.

Chmiel zwyczajny

Na dziko rosnący chmiel zwyczajny [humulus lupulus] możemy się natknąć w wilgotnych lasach, zaroślach, przypłociach.  To roślina pnąca oplatająca drzewa, krzewy i płoty, z których zwisają kilkumetrowe pędy.

Surowcem zielarskim są żeńskie kwiatostany, szyszki chmielu zwyczajnego [Lupuli strobili]. Zbieramy je w sierpniu i początkach września, w momencie, gdy zaczną się otwierać i przybierać żółtozielony odcień.

Suszymy rozłożone cienką warstwą w miejscu zacienionym, suchym i przewiewnym. Przechowujemy w szczelnie zamkniętych słoikach z dala od światła. Lepiej wybrać się na zbiory z rękawiczkami, by uchronić dłonie przed żywicą, którą trudno zmyć.

Chmiel w dawnych wiekach

Oj chmielu, chmielu – ty bujne ziele. Nie będzie bez cię żadne wesele. To słowa najstarszej polskiej  przyśpiewki weselnej, śpiewanej w czasach pogańskich, podczas oczepin panny młodej.

Chmielowym szyszkom przypisywano magiczną moc w czarach miłosnych. Słowianki doceniały właściwości pielęgnacyjne i zbawienny wpływ na cerę i włosy. Poza tym roślina miała szerokie zastosowania w medycynie ludowej.

Rzymianie wierzyli, że długie i cienkie pnącza chmielowe oplatając drzewo duszą je,  jak wilk po złapaniu ofiary. Stąd wywodzi się drugi człon nazwy botanicznej lupulus, oznaczający małego wilka. W polskim dawnym nazewnictwie chmiel nazywano wilczkiem.

W tradycyjnym zielarstwie

Hebrajczycy wykorzystywali chmiel dla ochrony przed zarazami. Północnoamerykańscy Indianie do łagodzenia bólów zębach, poprawy trawienia i wieczornego rozluźnienia. Relaksujące, łagodne uspokajające działanie wykorzystywano przy problemach ze snem, „gorącej bezsenności, na skutek nadmiernego poruszenia.

W średniowiecznych klasztorach  chmielowe herbatki serwowano młodym mnichom, by pomogły im zachować czystość.

Profil energetyczny
Smak: gorzki
Energetyka: chłodzi, osusza
Tkanki: serce, wątroba, żołądek, układ nerwowy
Działanie: usuwa nadmiar gorącej wilgoci, toksyny, reguluje Qi wątroby, uspakaja Shen, zmiękcza kamienie i złogi

Należący do żywiołu ziemi chmiel działa uspokajająco na system nerwowy, schładza i osusza tkanki. Relaksuje, odpręża ciało, umysł i ducha. Z dodatkiem aromatycznych ziół  aktywuje detoks – oczyszczanie jelit poprzez nerki, wątrobę i układ limfatyczny. Pomaga utrzymać równowagę organów wydalniczych. Ajurweda zwykle wykorzystuje szyszki  jako  remedium na infekcje wirusowe, bakteryjne, grzybicze, stres, depresję i zaburzenia snu.

Główne zastosowania: bezsenność,  niepokój, dzwonienie w uszach, gorączka , napięcie nerwowe, astma spazmatyczna, szkorbut, skąpe, bolesne oddawanie moczu, uderzenia gorąca, słaby apetyt, zmęczenie, opryszczka, egzema, grzybica , trądzik, czyraki.

Chmiel pomaga łagodzić napięcia nerwowe, powiązane z zaburzeniami trawienia, bólami, skurczami i nadmiernym pobudzeniem seksualnym. Wskazany dla osób gorączkowych, emocjonalnie podekscytowanych, egzaltowanych, nadpobudliwych, które nie potrafią się odprężyć. Skutkuje to napięciem wewnętrznym, wyczerpaniem, bezsennością, brakiem wewnętrznego spokoju, zamartwianiem.

Chmiel właściwości i działanie

Szyszki dziko rosnącego chmielu są bogate w olejki eteryczne, związki żywicowe, flawonoidy, kwasy organiczne, garbniki. Unikalna lupulina ma silne działanie uspokajające i nasenne. Humulony działają przeciw wirusom odpowiedzialnym za zakażenia płuc i oskrzeli.

Działanie: rozluźniające, uspakajające, przeciwbakteryjne, rozkurczowe, trawienne, moczopędne.  Zastosowania: niepokój, drażliwość, nadpobudliwość psychoruchowa, nadciśnienie, uderzenia gorąca, skąpe oddawanie moczu, brak apetytu, nieżyt przewodu pokarmowego

• Stymuluje wydzielanie moczu, łagodnie obniża ciśnienie krwi.
• Pobudza wydzielanie soków żołądkowych i enzymów trawiennych, ułatwia przyswajanie składników odżywczych, zapobiega fermentacji w jelitach.
• Naturalnie stymuluje produkcję żeńskich hormonów – estrogenów, łagodzi uderzenia gorąca i dokuczliwe objawy klimakterium,
• Poprawia koncentrację, samopoczucie, działa antydepresyjnie, obniża niezdrowy popęd seksualny
• Zbawiennie wpływa na włosy i skórę. Pomocny w przy trądziku, egzemie, grzybicy, czyrakach, opryszczce, osłabionych włosach.

Substancje obecne w szyszkach chmielu bada się pod kątem antynowotworowym i przeciwko chorobom neurologicznym: Parkinsona i Alzheimera [1] 

Szyszki chmielu przepisy lecznicze

Napar z szyszek 
Łyżkę suszonych szyszek zalewamy szklanką wrzątku. Pozostawiamy 15 minut pod przykryciem. Pije się 2—3 razy dziennie szklankę naparu 30—40 minut przed jedzeniem. Kuracja poprawia trawienie, działa rozkurczowo, relaksuje tkanki i łagodnie uspokaja.

Herbatka dla kobiet
Łyżeczkę szyszek zaparzamy 5 minut pod przykryciem w szklance wrzątku. Pije się 1-3 razy dziennie w zależności od stopnia nasilenia dolegliwości. Poprawia gospodarkę hormonalną i łagodzi dolegliwości  okresu przekwitania.

Dla osób nerwowych i  przy problemach ze snem
Mieszamy w równych proporcjach szyszki chmielu, liść melisy i kozłek lekarski. Łyżeczkę mieszanki parzymy 5-7 minut pod przykryciem w szklance wrzątku. Pije się wieczorem przed snem.

Staropolska nalewka 

• 100 g szyszek wsypujemy do słoja
• zalewamy 500 ml spirytusu tak by szyszki były w całości zakryte
• zakręcamy słój i pozostawiamy 10 dni w ciemnym miejscu co drugi dzień wstrząsając
• filtrujemy i przelewamy do butelki z ciemnego szkła.

W stanach napięcia nerwowego przed snem pije się łyżkę nalewki rozcieńczoną w kieliszku wody. Nalewkę można wcierać we włosy dla wzmocnienia.

Wyciąg z chmielu
Starodawny przepis, doskonały przy słabym trawieniu, braku apetytu, niedoborach soków trawiennych i kwasu żołądkowego

Na 3 funty całych chmielowych szyszek wlej 9 funtów wrzącej wody i zostaw to w spokoju przez godzin 12. Poczem postaw na ogniu. A gdy przy ciągłem mieszaniu zawre, zdejm natychmiast. Zlej, przecedź i wygnieć do innego naczynia. Po 6 godzinach zlej ostrożnie czysty odwar. Na koniec wyparuj w łaźni wodnej do gęstości wyciągu.

Zalecano picie codziennie po jednym gramie wyciągu rozpuszczonego w czystej wodzie lub… kuflu piwa.

Szyszki chmielu dla urody

Oliwka 

• Napełniamy słoik do 3/4 wysokości świeżo zebranymi szyszkami chmielu i  skrapiamy kieliszkiem spirytusu (25 ml)
• Zalewamy oliwą przykrywając w całości. Przy kontakcie z powietrzem mogą pleśnieć.
• Zakręcamy słoik, obracamy i wstrząsamy by starannie wymieszać.
• Wkładamy w papierową, brązową torbę. Odstawiamy  w słoneczne miejscu na 2 tygodnie, codziennie wstrząsając.
• Przecedzamy macerat, przelewamy do butelki z ciemnego szkła.

Oliwka doskonale pielęgnuje cerę, napina, wygładza i redukuje zmarszczki. Łagodzi stany zapalne, leczy trądzik. Pomaga przy egzemie, łuszczycy, opryszczce.

Płukanka do włosów 
2 łyżki szyszek chmielowych i łyżkę kwiatu rumianku zalewamy litrem wody. Gotujemy kwadrans pod przykryciem na wolnym ogniu. Wywar odcedzamy. Pół litra pozostawiamy do zmoczenia włosów, pozostałą część wlewamy do garnka z czystą wodą, potrzebną do ich spłukania.
Po zmoczeniu włosów pierwszym płynem, palcami masujemy starannie skórę głowy i odczekujemy około 5 minut.  Włosy płuczemy wodą z dodatkiem odwaru. Płukanka przeciwdziała wypadaniu włosów, zmniejsza łojotok i łupież.

Odżywka dla osłabionych, wypadających włosów pozbawionych blasku
Miksujmy garść szyszek chmielu z 2 łyżkami oleju sezamowego lub oliwy z oliwek. Wcieramy w skórę głowy i rozprowadzamy po wilgotnych włosach. Nakładamy folię i ręcznik na 20 minut. Po maseczce zmywamy głowę żółtkiem. Do ostatniego płukania dodajemy ocet jabłkowy lub sok z cytryny.

Aromatyczna poduszka
Garść szyszek chmielu wkładamy do poduszki.  Wdychane olejki eteryczne uspokoją i zapewnią dobry sen. Co 2 miesiące wymieniamy na świeże. Poduszeczki lecznicze z innymi ziołami TUTAJ

Chmiel w kuchni

Szparagi z młodych pędów chmielu
Młode pędy (bruscandoli) są rarytasem w kuchni włoskiej. Gotuje się je jak szparagi. Wiosną ścinamy pędy o długości do 60 cm. Wiążemy w małe pęczki i gotujemy jak szparagi. Niektórzy moczą te wyrostki w winie, stosują z dobrym skutkiem jako środek oczyszczający krew w przewlekłych chorobach skórnych.

Przepisy  na domowy podpiwek z szyszek chmielu i zbiteń przeciw pasożytom.

Uwaga:
Do celów leczniczych najlepiej nadaje się dziki chmiel. Zbieramy ostrożnie! Dotykanie świeżych roślin może powodować reakcję alergiczną. Znane są nadwrażliwości przy spożywaniu wyciągów i napojów.