Wszechstronne zastosowania szałwii, od trawienia po stres i krążenie

Była jedną z najważniejszych roślin leczniczych starego świata.

Pochodzącej z basenu morza Śródziemnego szałwii przypisywano jej magiczne, niemal cudotwórcze działanie. Przez długie wieki roślina uchodziła za symbol mądrości i długowieczności. Nazwa botaniczna pochodzi od łacińskiego salvare, co oznacza ocalać, ratować.

Persowie nazywali ją „różdżką życia”.  W Chinach zaś była tak wysoko ceniona, że kupcom europejskim płacono 3 skrzynie herbaty, w zamian za jedną szałwii. W wyjątkowy sposób traktowali roślinę Rzymianie. Przy zbiorze przestrzegano specjalnego rytuału: tylko bosy, ubrany w białą tunikę młodzieniec mógł ścinać ziele srebrnym nożem, przedtem złożywszy ofiarę z chleba i wina.

Do renesansu wierzono, że połykanie liści szałwii z wypisanymi zaklęciami chroni przed febrą i demonami, a kto zje listki  w maju, może żyć wiecznie. Do dziś w obiegu jest przysłowie „Kto ma szałwię w ogrodzie, tego śmierć nie ubodzie”.

Szałwia lekarska

Obecnie kilkaset gatunków szałwii uprawia się w całej Europie. Na całym świecie ceni się za wyjątkowy aromat, atrakcyjny wygląd, szeroko wykorzystuje w lecznictwie, kosmetyce i kuchni.

Najbardziej popularna szałwia lekarska jest rośliną, na którą zawsze można liczyć. Niesie wsparcie w różnych sytuacjach, od problemów z trawieniem, krążeniem, poprzez różnego rodzaju infekcje, po łagodzenie bólu i stresu. Z przyjemnością pije się herbatkę szałwiową, jest pyszna, aromatyczna, ciepła, cierpkawa z gorzkim akcentem. Dlatego uważam szałwię, za absolutnie niezbędne zioło w domowej apteczce.

Szałwia lekarska [Salvia officinalis] jest wieloletnią rośliną z jasnowatych.  Wyrastając formie półkrzewu, z drewniejącymi u dołu łodygami osiąga wysokość ponad pół metra. Cała roślina jest lekko owłosiona. Srebrzysto zielone, miękkie listki mają charakterystyczny, kamforowy, orzeźwiający zapach.

Zakwita w maju wydając charakterystyczne, efektowne jasnofioletowe, lub różowe dwuwargowe kwiaty. Surowcem zielarskim jest liść szałwii lekarskiej i ulistnione, górne części pędów.

W tradycyjnym zielarstwie

Od starożytności używano szałwii  do hamowania krwawień, na rany, skręcenia, wrzody, kaszel, ból gardła. W Średniowieczu, gdy główną przyczyną umieralności były choroby zakaźne, szałwia była ziołem na wszystko. Św. Hildegarda polecała niepłodnym kobietom i cierpiącym na żołądkowe niedomagania.

Kto ma żołądek tak słaby, że od spożywanych potraw łatwo zapada na zdrowiu, niech weźmie szałwii, jedną trzecią tej ilości mięty pieprzowej i tyle samo kopru włoskiego. Składniki te powinien równocześnie gotować w dobrym winie, dodając do całości trochę miodu. Potem powinien przecedzić mieszankę przez chustkę i po jedzeniu, jak i nocną porą, często pić. W ten sposób żołądek jego w krótkim czasie zostanie wyleczony i oczyszczony

Profil energetyczny
Smak: Aromatyczny, cierpki , gorzki do mocno gorzkiego, zależnie od gatunku, oleisty (zwykle w mocniej aromatycznych gatunkach), lekko do umiarkowanie cierpkiego
Energetyka: Ochładza lub ogrzewa, osusza lub nawilża, natłuszcza
Tkanki: Serce, osierdzie, wątroba, macica, skóra
Działanie: Energetyzuje, rozprasza patologiczne ciepło, usuwa flegmę, pobudza krew, rozbija zastoje we krwi

Szałwia jest klasycznym, głęboko odżywczym tonikiem szczególnie przydatnym dla odbudowy układu nerwowego, pokarmowego i narządów poznawczych. Działa napotnie, rozkurczając układ nerwowy i pokarmowy, a zarazem pobudzająco, łagodnie ściągająco. Tonizuje i odżywia krew.

Wskazania: Słabe krążenie z zimnem w kończynach, miękka, luźna tkanka skórna, przy poczuciu niepokoju, depresji, drżenie mięśni.  Niedobór płynów ustrojowych, niski ciężar właściwy moczu, zastój krwi, ogólne osłabienie z obolałymi mięśniami, przewlekłymi bólami głowy i podrażnieniami gardła.

Dostrajanie do wzorców nierównowagi

Szałwia skutecznie rozprasza wilgoć i ciepło.  Idealna przy symptomach nadmiaru wilgoci: flegma, śliski  język, wilgotna i/lub wiotka skóra, obfite pocenie. W nadmiarze gorąca: zaczerwieniona twarz, chroniczny ból gardła, uderzenia gorąca, nocne poty, ogólne odczucie przegrzania.

Dzięki zmiennej naturze, może przeciwdziałać i wychłodzeniu. Szczególnie przy słabym krążeniu, poczuciu ogólnego chłodu, momentami z falami gorąca, zwykle przy głębokiej suchości konstytucyjnej.

Gorąca herbatka z szałwii przy gorączce działa napotnie, natomiast chłodna zmniejsza pocenie, nadmierne oddawanie moczu, obfite miesiączki.

Szałwia lekarska przydaje się w ostrych infekcjach wirusowych z objawami wilgoci i gorąca, w przekrwieniu dróg oddechowych, uciążliwym katarze, z poczuciem jakby czaszkę wypełniał rozmoczony cement.  Inhalacje i płukanie roztworami nosa rozbijają zatory, osuszają nadmiar wydzielin i łagodzą stany zapalne.

Herbatki i płukanki szałwiowe pomagają  w leczeniu przewlekłego i ostrego bólu gardła, zwłaszcza jeśli towarzyszy temu obrzęk lub tkliwość gruczołów. Na ból, podrażnienie, drapanie w gardle zwykle polecam szałwię z dziką różą i ślazem, w obrzęku gruczołów z pączkami lub kwiatami olchy.

Szałwia relaksuje przewód pokarmowy, łagodzi gazy, skurcze, wzdęcia. Gdy język jest nadmiernie wilgotny, wiotki, z odciskami zębów po bokach, zwłaszcza z tyłu, aż się prosi o szałwię.

Niektóre działania i wskazania są pozorne sprzeczne, ale warto mieć na uwadze, że szałwia przede wszystkim reguluje płyny, niezależnie czy występuje nadmiar czy niedobór. Służy również jako nawilżający, natłuszczający tonik. Co istotne, „porusza” krew, tonizuje, odżywia, uzupełnia potrzebne minerały, jak wapń, magnez i inne składniki.

Z zadziwiającą mądrością dopasowując się do potrzeb ciała. Jako wspaniały aromat do potraw i napojów, kojarzy się z ciepłem kuchni, domowego ogniska, ale bliższe jej poznanie, szybko ujawnia  jej dziką naturę.

Jak mówili mędrcy,  szałwia, szczególnie biała przyciąga dostatek, mądrość, długowieczność. Pomaga w dostępie do głębokiej mądrości, wiedzy zgromadzonej poprzez życiowe doświadczenie, głęboko zapisanej na poziomie komórkowym.

Nie jest to wiedza, którą nabywamy poprzez edukację, zewnętrzne informacje czy intelektualne rozważania. To raczej mądrość, którą filozofowie greccy nazywali „vita sophia”. Zdobywana przez zanurzenie się w rzeczywistości życiowych doświadczeń, zdolności do refleksji nad nimi i wyciąganiu własnych wniosków.

We współczesnej medycynie

Szałwia lekarska jest bogata w olejki eteryczne, zawiera unikalny zestaw aktywnych związków m.in tujon, kamforę, cyneon, garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne.

Działanie: przeciwzapalne, aseptyczne, bakteriobójcze, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, rozkurczowe, żółciopędne, osłaniające. Hamuje wydzielanie potu,   wzrost bakterii gram dodatnich, radzi sobie z gronkowcem złocistym. Badania ostatnich lat wskazują na działanie przeciwnowotworowe [1]. Obecny w nielicznych roślinach, m.in szałwii  karnozol – potrafi aktywować  białko P 53, które m.in kontroluje rozwój i postęp choroby nowotworowej. Główne zastosowania:

• Zaburzenia trawienia: biegunki, wzdęcia, nudności, wymioty
• Stany zapalne przewodu pokarmowego
• Zaburzenia pracy wątroby i dróg żółciowych
• Cukrzyc
• Nadmierna potliwość, uderzenia gorąca,
• Zapalenia gardła, jamy ustnej, dziąseł, bóle zębów

Zastosowania szałwii lekarskiej i przepisy 

Herbatka szałwiowa uspokaja, poprawia krążenie, obniża poziom cukru, łagodzi katar, kaszel, ból głowy. Przy intensywnym stresie i zmartwieniach szybko pomaga szklanka naparu i wmasowanie olejku szałwiowego w kark, ramiona, przeguby rąk w miejscach pulsu.

Gałązki i suszone liście można dorzucać do kominka. Szałwia wyprasza z domu nieprzyjemne zapachy,  przy okazji wyniosą się muchy, mole, komary i inni nieproszeni goście.

Tradycyjnie szałwię stosuje się do parówek oczyszczających i dezynfekujących, płukanek, przyciemniania siwiejących pasemek włosów, nalewek i naparów przeciw poceniu. Dawniej listkami szałwii czyszczono zęby dziś można robić domowe, pachnące pasty, przepisy Tutaj.

Z naparów szałwiowych robi się okłady na trudno gojące się rany i owrzodzenia. Kąpiele z jej dodatkiem działają przeciw reumatyzmowi, wysypkom, chorobom skórnym i poceniu się.

Na poziomie emocjonalnym roślina wspiera w nadmiernym stresie, przytłoczeniu, poirytowaniu, łagodzi rozdrażnienie, również objawy PMS. Hipokrates pisał, że ​​szałwia jest doskonała w przypadku psychozy.

Herbatka szałwiowa

Łyżeczkę suszonej szałwii zalać szklanką wrzątku, zaparzać pod przykryciem na 5 minut. W rozdrażnieniu i bezsenności można wymieszać w równych proporcjach z szyszkami chmielu. Napar można stosować do płukania jamy ustnej, przemywania skóry.

Przy anginie, bólu gardła, podrażnieniach kilka listków szałwii zaparza się w szklance gorącego mleka 10 minut. Po przecedzeniu dodaje łyżeczkę miodu. Dezynfekuje, nawilża gardło, zmniejsza stan zapalny.

Winko z szałwii

200 g suszonych listków szałwii zalać 2 litrami białego wytrawnego wina i 100 ml spirytusu. Maceruje 10 dni, filtruje i przelewa do butelek. Przy problemach trawiennych pije się kieliszek 3 razy dziennie po jedzeniu.

Ocet szałwiowy

Świeże listki szałwii drobno pokroić.  Wsypać do butelki, zalać octem jabłkowym całkowicie przykrywając surowiec. Odstawić w słoneczne miejsce na 2 tygodnie. Ocet szałwiowy stosuje się do nacierania ciała by zapobiegać odleżynom, rozstępom i ujędrnić skórę.

Oliwka z szałwii

Kilka listków świeżej szałwii zalać podgrzaną oliwą z oliwek. Odstawić na dwa tygodnie, przecedzić starannie wyciskając ziele.  Oliwka wcierana w skórę rozgrzewa, działa bakteriobójczo i przeciwzapalnie, ujędrnia skórę. Stosuje się na wykwity, stany zapalne, zaczerwienienia i dla odmłodzenia.

W przeziębieniu, wychłodzeniu, chorobach zakaźnych układu pokarmowego wciera się w ciało oprócz głowy i natychmiast kładzie do łóżka.  Doustnie 4-5 kropli z łyżeczką miodu przy niestrawności, bólu brzucha, wzdęciach i skurczach jelit.  Kulinarnie można dodawać do sałatek, dań z makaronów i ziemniaków.

Syrop wzmacniający

Składniki: • łyżka suszonej szałwii • mała cebula • łyżka suszonego tymianku • szklanka wody • 100 g cukru trzcinowego lub miodu

W rondelku składniki podgrzewać na wolnym ogniu dolewając porcjami wodę. Po zagotowaniu przecedzić przez sitko. Pije się łyżkę 3 razy dziennie. Oczyszcza drogi oddechowe, działa antybakteryjnie, rozkurczowo, przeciwgrzybicznie, przeciwzapalnie i wykrztuśnie.  Wzmacnia serce, poprawia krążenie, reguluje ciśnienie i poprawia odporność.

Krople do nosa

2 krople olejku szałwiowego wymieszać z 10 ml soli fizjologicznej. Zakrapla się do nosa przy obłożeniu, katarze bakteryjnym i alergicznym. Krople nie wysuszają błon śluzowych.

Zastosowania zewnętrzne

Kąpiel lecznicza 
Zalać 6 czubatych łyżek suszonej szałwii 2 litrami wody. Doprowadzić do wrzenia, gotować 2-3 minuty. Odstawić pod przykryciem 20 minut.  Po przecedzeniu wlać do wanny z ciepłą wodą.

Nadmiernie pocenie się stóp
Po 2 łyżki szałwii i lawendy zaparzać pod przykryciem 10 minut w ½ litra wrzątku. Przecedzony napar wlać do miski, dopełnić wodą i moczyć stopy kwadrans kolejnych kilka dni.

Infekcje intymne 
50 g szałwii, po 25 g nagietka i krwawnika zalać 3 litrami wrzątku. Zaparzać pod przykryciem kwadrans, nie przecedzać. Przy upławach, infekcjach intymnych robi się 15 minutowe nasiadówki.

Szałwia jest doskonałym kosmetykiem dla skóry, włosów (przepisy tutaj) oraz wspaniałym aromatem do potraw i napojów. Pomaga w trawieniu, uspokaja umysł, pomaga zakotwiczyć się chwili obecnej, skupić uwagę na posiłku. Ciepły ziołowy aromat podkręca smak wielu potraw od prostej jajecznicy po wykwintny obiad.

B. della Porta