Melisa lekarska nie tylko na stargane nerwy – garść przepisów

Melisa lekarska [Melissa officinalis] zwana miodownikiem, matecznikiem, cytrynowym zielem jest wymarzoną stołówką pszczół i doskonałą rośliną dla człowieka. Choć kojarzy się z działaniem uspokajającym wykazuje więcej prozdrowotnych właściwości.

Dziko rośnie na wybrzeżach morza Śródziemnego. Nazwa rodzajowa melissa pochodzi greki i oznacza pszczołę miodną. Już Hellenowie doceniali jej znaczenie w lecznictwie i pasiecznictwie.  Mikstury z melisy zachwalali Hipokrates, Dioskorides i Pliniusz.

U św. Hildegardy melisa wchodziła w skład obowiązkowych kuchennych przypraw. Zaś Paracelsus skrzętnie skrywał tajemną recepturę eliksiru na dychawicę, którą po wielu latach rozszyfrowano jako winko melisowe.

Do Polski ziele trafiło wraz wędrującymi mnichami. Szymon Syreński nazwał rojownikiem lub pszczelnikiem, od rojenia pszczół i tak opisywał:

Rozum i dowcip ostrzy, na czczo i na noc tak soku, jako i liścia miasto sałaty używając serca smętne rozwesela. Mdłe posila, smutnym i melancholicznym umysłom dobrze czyni. Żołądek wysusza, zagrzewa, posila.

Melisa lekarska

Wydziela piękny, cytrynowy zapach, chętnie uprawiana w ogródkach, na balkonach, parapetach. Surowcem zielarskim są części naziemne,  liście i ziele.

Zbieramy je przed kwitnieniem, na początku czerwca i pod koniec sierpnia. Suszymy luźno rozłożone w przewiewnym, zacienionym miejscu. Świeże listki są najbardziej wartościowe, zawierają najwięcej olejków eterycznych.

Działanie melisy

Profil energetyczny
Smak: Aromatyczny, kwaśny, gorzki
Energetyka: Chłodzi, osusza
Tkanki: Serce, płuca, wątroba, splot słoneczny, układ nerwowy,
Działanie: Energetycznie pobudza tarczycę i nadnercza, relaksuje układ nerwowy, rozprasza ciężkość w okolicy serca i splotu słonecznego.

Św. Hildegarda twierdziła, że melisa łączy w sobie zalety kilkunastu innych roślin. I faktycznie, ma więcej zastosowań niż w bezsenności, lęku, stresie.

Interesująco działa na system nerwowy: Poprawia jasność umysłu, koi stargane nerwy, odsuwa lęki i przywodzi zdrowy sen. Początkowo sądziłam, że klarowność umysłu i senne ukojenie są po przeciwnych biegunach, ale im dłużej pracuję z melisą, tym bardziej rozumiem jej działanie.

Przy bezsenności, gdy umysł jest „włączony” melisa delikatnie uspokaja współczulny układ nerwowy, ale nie zaćmiewa zmysłów, co pozwala wyraźnie dostrzec jak powoli „zapada ciemność”. Nie jest z tych silnych, osłabiających pobudliwość komórek nerwowych środków, które natychmiast człowieka nokautują, otępiają, doprowadzając do częściowej utraty świadomości.  Melisa delikatnie koi, łagodnie kołysze do snu, o odpowiedniej porze w zgodzie z rytmem dobowym. W tym celu dobrze jest ją łączyć z tarczycą i kocimiętką.

W tradycyjnym zielarstwie

Tradycyjnie melisa była używana do podnoszenia na duchu, odprężania, uspokajania serca i żołądka. Układ nerwowy powiązany jest ze wszystkimi tkankami, więc delikatnie oddziałuje na cały system. Stosowano dla łagodzenia napięć w układzie trawiennym, przy skurczach, bólach głowy, pleców.  Starsze źródła wymieniają jako pomocny środek przy palpitacji serca.

Napięcia nerwowe, bezsenność, nadpobudliwość, kołatanie serca to klasyczne wskazania dla  stosowania melisy. Podobne objawy występują przy nadaktywnej tarczycy. Ajurweda zaleca wówczas melisę, szczególnie u osób typu Pitta, pracoholików, nie potrafiących odpoczywać, uzależnionych od jedzenia lub innych nałogów. Osoby takie przejawiają wyraźne oznaki ciepła – zarumieniona twarz, gorączkowe działania, nienaturalne podniecenie.

Melisa lekko pobudza, jest przydatna przy depresjach, którym towarzyszy lęk, ospałość, rezygnacja, przemęczenie. Zmniejsza ból głowy i pomaga przezwyciężyć psychiczny zamęt . Kwaśny smak wyostrza umysł, każdy może w praktyce zaobserwować ssąc cytrynę gdzie kieruje się uwaga.

Ziele pomaga gdy stres, niepokój, idą w parze z wyczerpaniem układu nerwowego – melisa go wzmocni. Również kiedy lęk nasila się przy wahaniu poziomu hormonów np. przed miesiączką, w napięciu, bezsenności.

W medycynie współczesnej

Melisa działa uspokajająco i odprężająco. Ma właściwości przeciwzapalne, bakteriostatyczne i przeciwwirusowe. Jest bezpieczna dla dzieci i kobiet w ciąży.

• Wycisza układ pokarmowy
• Uspakaja nerwy, ułatwia zasypianie
• Pomaga w nerwobólach i nerwicowych schorzeniach serca
• Obniża ciśnienie krwi, reguluje impulsy elektryczne serca
• Pomaga w dusznicy bolesnej [1]
• Łagodzi mdłości i bóle menstruacyjne
• Usuwa stres oksydacyjny [2]
• Zapobiega miażdżycy i stłuszczeniu wątroby
• Jest skutecznym środkiem mlekopędnym i przeciwwymiotnym dla kobiet w ciąży.
• Pomaga w depresji i bólach głowy
• Leczy opryszczkę, jest znakomitym środkiem do pielęgnacji skóry włosów

Melisa lekarska przepisy lecznicze

Wyciągi alkoholowe mają silniejsze działanie uspokajające. Jeśli zależy nam na działaniu bakteriostatycznym i przeciwwirusowym oraz przy skurczu jelit lepiej stosować wyciągi wodne.  Żucie świeżych listków odświeża oddech i działa antyseptycznie.

Napar z melisy
Łyżkę stołową ziela parzymy pod przykryciem w szklance wrzątku 10-15 minut. Pije się 2-4 razy dziennie po 1/4  lub pół szklanki. Stosuje w przeziębieniu, grypie, kaszlu, problemach trawiennych. Można używać przy bezsenności, na ukojenie nerwów, nudności, bóle miesiączkowe i lepszy humor.

Wysokie ciśnienie
5 płaskich łyżeczek suszonego ziela zaparzamy 10 minut pod przykryciem w szklance wrzątku. Po godzinie sprawdzamy ciśnienie.

Syrop z melisy na lęki i depresję
¾ szklanki świeżych listków zalewamy wodą przykrywając je w całości. Na małym ogniu podgrzewamy aż połowę ubędzie.  Po odcedzeniu dodajemy ½ szklanki mocnej herbaty i ¼ szklanki miodu. Przelewamy do buteleczki z ciemnego szkła, trzymamy w lodówce.

Stosuje łyżkę stołową przed snem. Po tygodniu, dwóch system nerwowy powinien się wyciszyć. Depresja, lęki zmniejszą się lub ustąpią. Można podawać dzieciom powyżej 1 roku życia.

Winko melisowe

• Rozdrabniamy 50 g świeżych listków melisy.
• Zalewamy butelką białego wina półwytrawnego.
• Odstawiamy w ciemne miejsce na 3 doby.
• Przecedzamy

Stosuje się trzy razy dziennie 2—3 łyżki przed jedzeniem. Pobudza trawienie, wycisza nerwy, uspokaja układ pokarmowy.

Melisowe brandy

• Rozdrabniamy100 g świeżych listków zebranych przed kwitnieniem.
• Zalewamy ½ litra dobrego brandy.
• Odstawiamy w ciemne miejsce na 10 dni do zmacerowania.

Po przecedzeniu stosuje się 10-20 kropli dziennie. Pomaga w nadmiernym stresie, problemach z zasypianiem, stanami lękowymi i na bóle głowy.

Melisa zewnętrznie

Inhalator na ból gardła 
W litrze wody parzymy po łyżce melisy, tymianku, lawendy i mięty. Pochylamy się nad naparem z głową przykrytą ręcznikiem. Wydychamy opary przez usta 10 minut.

Natychmiast pomaga, nawet gdy inne środki zawodzą. Inhalacji nie robi się bezpośrednio po wysiłku fizycznym i jedzeniu. Dla dzieci bez mięty.

Płukanka do włosów
3 łyżki świeżych listków zalewamy szklanką wody. Podgrzewamy na małym ogniu 15 minut.  Odstawiamy pod przykryciem do wystygnięcia. Przecedzonym wywarem płuczemy umyte włosy.

Zapobiega przetłuszczaniu, odświeża, oczyszcza i pozostawia piękny zapach. Wywar z korzenia melisy wzmacnia włosy i hamuje rozdwajanie.

Olejek melisowy
Stosowany do masażu znakomicie odpręża i redukuje napięcia nerwowe. Regeneruje i nawilża suchą skórę. Pomaga przy opryszczce i zmianach skórnych o podłożu bakteryjnym. Do masażu ciała rozcieńcza się 10 kropli olejku melisowego w 20 ml oleju migdałowego.

Maść z olejkiem melisowym
5 ml olejku melisowego mieszamy ze 100 g maści bezzapachowej. Stosuje się w lecie jako odstraszacz owadów. Zaaplikowana w miejsce ukąszenia natychmiast przynosi ulgę.

Kąpiel z melisą
Lniany woreczek napełniamy melisą i płatkami róży. Dodajemy łyżkę soli i relaksujemy się 15 minut w kąpieli o temperaturze 37-40 stopni. Fantastycznie działa na ciało i zmysły. Relaksuje, oddala problemy, oczyszcza umysł, odpręża. Doskonale nawadnia, oczyszcza, nadaje sprężystości skórze.

Ocet melisowy
Wypełnione w ¾ naczynie świeżymi listkami zalewamy domowym octem jabłkowym. Macerujemy 2-3 tygodnie. Po przecedzeniu stosuje się do płukanek na włosy i kąpieli

Melisa w kuchni

Kulinarnie można używać świeże i suszone listki do sałatek, surówek, sosów, majonezu i napojów orzeźwiających. Melisa dodana do herbaty w trakcie parzenia nadaje jej cytrynowy aromat. Natarcie melisą ryb morskich łagodzi zapach.

Smarowidło do pieczywa
Świeże posiekane listki mieszamy z prawdziwym masłem i odrobiną soli. Pychota do kanapek i grzanek.

Sernik z melisą siostry Marii Goretti
Na ciasto bierzemy: szklankę mąki, 100 g masła i szczyptę soli
Nadzienie: 550 g twarogu, 3/4 szklanki posiekanej melisy, 2 jajka, 50 g masła, 2 łyżki miodu.

Do przesianej mąki dodajemy sól i masło i masło pokrojone na kawałeczki. Zagniatamy ciasto, dolewając po trochu wody aż będzie miękkie i dość elastyczne. Wylepiamy ciastem spód i boki formy. Podpiekamy 15 minut w piekarniku nagrzanym do 200°C.

Twaróg ucieramy z masłem i miodem na gładką masę. Ucierając wbijamy jajka. Gdy masa będzie puszysta wsypujemy melisę i starannie mieszamy. Masę serową rozprowadzamy na podpieczonym cieście. Sernik pieczemy 45 minut, aż ser się zetnie i nabierze złotego koloru. Pyszny!