Śródziemnomorskie zioła właściwości i uprawa zielnika

Śródziemnomorskie zioła są wyjątkowo aromatyczne, spora część z nich to rośliny lecznicze o najbardziej skutecznym działaniu. Jak nazwa wskazuje śródziemnomorskie zioła pochodzą z rejonów Morza Śródziemnego. Ich główne naturalne siedliska to południe Francji, Włoch, Grecja, Egipt, Turcja i Tunezja.

Warto zauważyć, że najliczniejszą ich grupę stanowią rośliny z rodziny jasnotowatych, które świetnie sobie dają radę w subtropikalnym klimacie. Preferują ciepłe, suche, słoneczne stanowiska i dużo lepiej radzą sobie z długotrwałą suszą niż inne gatunki. I jak żadna grupa roślin, dość łatwo się adaptują do odmiennych warunków.   ’

Śródziemnomorski krajobraz

Typowa roślinność dla klimatu śródziemnomorskiego stanowi lwią część tzw. makii, która charakteryzuje się różnorodnością skupisk  aromatycznych krzewów i mniejszych roślin na otwartych, jałowych, skalistych przestrzeniach przypominających wrzosowiska. Lata są tu bardzo suche i gorące, zimy deszczowe, bez mrozów i śniegu.

Dominują tu sosny, drzewiaste wrzośce [Erica arborea], poziomkowce, drzewa oliwne, mirt, spinosa, rozmaryn, tymianek, szałwia, lawenda i olbrzymia liczba gatunków roślin jednorocznych. Wiele z nich w sezonie letnim całkowicie wysycha, by pod koniec zimy odrodzić się z nasion.

Wczesną wiosną makia odurza aromatami kwiatów, kwitnących drzewek i ziół tworzących wielobarwne kobierce. Pozostałą część roku pokrywa ją ciemnozielona plątanina krzewów i pnączy.

Śródziemnomorskie zioła

Suchość i ciepło sprzyjają wysokiej zawartości olejków eterycznych, odpowiedzialnych za smak, aromat i lecznicze działanie.  Od tysięcy lat są one nieodzownym elementem kuchni śródziemnomorskiej i w dużej mierze stanowią walorach zdrowotnych aromatycznych potraw[1].

Krzew rozmarynu

Śródziemnomorskie zioła obfitują w przeciwutleniacze, garbniki, goryczki, flawonoidy, fenole o działaniu antyseptycznym, przeciwzapalnym, przeciwdrobnoustrojowym, przeciwwirusowym, wspomagającym trawienie. M.in kwas rozmarynowy, kawowy, tymol, limonen, pinen, geraniol. Wiele z nich znajduje zastosowanie jako środki przeciw przeziębieniom i infekcjom.

Im mocniejszy aromat, tym więcej roślina zawiera substancji leczniczych i silniej działa.

Ginestra spinosa

Jako, że rosną w ciepłym klimacie, potrzebują mnóstwo słońca mają w sobie dużo energii żywiołu ognia – rozgrzewają, osuszają, stymulują ruch, rozpraszają zastój i letarg w tkankach. Rośliny jednoroczne mają niewielkie, cienkie korzenie. Ich siła gromadzi się w częściach naziemnych. Brak im silnej energii ziemi. Nie uziemiają ciała i umysłu, ale podnoszą na duchu i rozjaśniają myślenie. Więcej o energetyce aromatycznych ziół TUTAJ.

Historia i tradycja

Śródziemnomorskie zioła mają bardzo długą historię stosowania w lecznictwie  Wielu pionierów zielarstwa i ojców medycyny pochodziło z rejonów basenu Morza Śródziemnego: Hipokrates, Dioskurydes, Galen, Pliniusz Starszy, Awicenna, Rhazes. Lekarze i balsamiści faraonów w tym Imhotep, uważany ojca medycyny starożytnego Egiptu i Peseschet – pierwsza lekarka w historii.

Działanie wielu ziół śródziemnomorskich było znane tysiące lat temu. Najstarsze pisemne wzmianki zachowały się na egipskich papirusach,  sprzed 1850 r p.n.e.

Ta stara wiedza oparta na obserwacji i doświadczeniu jest ciągle żywa. Metoda klasyfikacji materia medica czyli ziół, substancji naturalnych, pokarmów uwzględniająca naturę energetyczną jest podstawą ajurwedy, medycyny chińskiej, tybetańskiej i wielowiekowych tradycji zielarskich na wszystkich kontynentach.

Współczesne ziołolecznictwo ze swoim alopatycznym podejściem, całą uwagę skupia na charakterystyce chemicznej. W związku z tym przypisuje zioła działaniu na konkretne dolegliwości, leczy symptomy nie człowieka.

Śródziemnomorskie zioła w kuchni

Chociaż wszystkie rosną w całym rejonie basenu Morza Śródziemnego, w kuchniach lokalnych królują różne mieszanki. W efekcie charakterystyczny smak i aromat dań śródziemnomorskich znacznie się różni w zależności od regionu a nawet rodzinnych upodobań.

Mieszanki ziół Prowansji

Herbes de Provence czyli zioła prowansalskie są tradycyjną przyprawą kuchni południowo-wschodniej Francji.  Jako że pobudzają trawienie szczególnie polecana do dań mięsnych – pieczeni, mielonych mięs, farszów, potraw z grilla, rybnych, warzywnych, a także sałatek, twarogów jaj. Potrawy przyprawione mieszanką nie wymagają dużo soli, świetnie ją zastępują.

Podstawowe zioła wchodzące w skład mieszanki : cząber, lawenda, estragon, rozmaryn, oregano. Niektórzy dodają trybulę ogrodową, tymianek, majeranek, koper włoski, bazylię, tymianek, miętę.

Zioła prowansalskie wykorzystuje się do aromatyzowania potraw, olejków, octów ziołowych i stanowią wyposażenie ziołowej apteczki pierwszej pomocy w tradycyjnych domach.

Grecja i Włochy

Włochy i Grecja to kraje, gdzie w codziennej kuchni używa się bardzo świeżych, aromatycznych lokalnych ziół. Stąd dieta tak bardzo sprzyja zdrowiu i trawieniu.

Większość ziół charakteryzuje bardzo intensywny, wyrazisty aromat a  pizza, pasta, gyros, pesto mają ostrzejszy smak, niż dania kuchni prowansalskiej.

Typowe przyprawy:

• bazylia, tymianek, natka pietruszki, estragon, oregano, rozmaryn, szałwia, hyzop, liść laurowy, sumak, mirt zwyczajny, gojnik, trybula, lubczyk, niepokalanek
• czosnek, czerwona cebula, pieprz czarny, chili, ziele angielskie, gałka muszkatołowa, orzeszki piniowe

Przyprawy Afryki Północnej

W Turcji i krajach arabskich basenu Morza Śródziemnego królują dania bardziej pikantne. Charakterystyczną cechą past i mieszanek przyprawowych jest żółto-pomarańczowa do czerwonej barwa. Lokalne baharat, ras el hanout, za’atar, harissa są podobne do indyjskiego curry i gram masala.

Za’atar najbardziej przypomina klasyczne śródziemnomorskie kompozycje. Pasta składa się z oliwy z oliwek, prażonego sezamu, tymianku cząbru, anyżu, kolendry, kopru włoskiego i hyzopu. Używa się do chlebów pita, marynowania mięs, aromatyzowania oliwy, humusu.

Tradycyjną bazę do ostrych past i mieszanek przyprawowych stanowił pieprz gwinejski, obecnie zastępuje się go czarnym i chili. Na narodowe kuchnie Egiptu, Maroka, Algierii, Libii i Tunezji duży wpływ miała kultura kulinarna plemion berberyjskich, których przodkowie w starożytności migrowali z Bliskiego Wschodu do Afryki Północnej.

Wraz z nimi zioła zawędrowały także do Afryki Północnej, tworząc oryginalną mieszankę ziół śródziemnomorskich i orientalnych. Należy jednak rozróżnić pomiędzy przyprawami orientu typu cynamon, imbir, kurkuma, gałka muszkatołowa a ziołami, które naturalnie rosną w rejonie morza śródziemnego.

Są to anyżek, bazylia, cząber, czarnuszka, estragon, hyzop, rozmaryn, oregano, tymianek, kolendra, lawenda, mięta, ruta, szałwia, pieprz mnisi-niepokalanek, sumak, koper włoski, kumin, kwiat róży damasceńskiej, orzech tygrysi. Świat śródziemnomorskich ziół jest znacznie bardziej różnorodny. Oprócz klasycznych aromatów jest cała masa leczniczych i przyprawowych roślin. Niektóre zapomniane są na nowo odkrywane.

Śródziemnomorski zielnik

Świeże, zielone przyprawy cieszą zmysły i serce, rozsiewając piękny aromat i dobrą energię. Pachnący mini ogródek  ze świeżych ziół zamienia kuchnię w magiczne miejsce. Każdy kto lubi gotować je docenia, bo nic tak jak świeże listki nie wzbogaca smaku potraw.

Domowy zielnik to znakomita kuchenna apteczka, listki możemy wykorzystywać do celów leczniczych. Napary i herbatki ze świeżych ziół mają więcej mocy ze względu na większą zawartość olejków eterycznych. No i mamy pewność że nie zawierają żadnej chemii i pestycydów.

Jak urządzić śródziemnomorski zielnik,  choćby na parapecie – jak tutaj.