Stokrotka pospolita zapomniana roślina zielarska o dużej mocy

Stokrotka rosła polna. A nad nią szumiał gaj…

Urocza stokrotka stała się motywem lubianej piosenki harcerskiej, ma również wiele właściwości. Należy do najbardziej użytecznych, zarazem zapomnianych roślin zielarskich i jest niebanalnym składnikiem w kuchni. Jadalne kwiaty i młode listki stokrotek, mają łagodny, lekko kwaskowaty smak.

Stokrotki kojarzą się z beztroskim dzieciństwem, symbolizują niewinność i siłę przetrwania. Te niewielkie roślinki zdobiące trawniki kwitną wiele miesięcy, wytrzymując wielokrotne deptanie i koszenie.

Stokrotka pospolita

Stokrotka pospolita, polna, łąkowa [Bellis perennis] jest gatunkiem rośliny z rodziny astrowatych. Botaniczna nazwa rodzajowa bellis znaczy piękno, gatunkowa perennis oznacza trwałość – czyli piękne i trwałe kwiaty.

Opis jest zbędny. Każdy zna stokrotki, które rosną pospolicie na terenie całego kraju. Natomiast mało kto wie o ich właściwościach, z których tradycyjnie korzystano przez wieki. Dziś,  przez współczesne ziołolecznictwo rażąco pomijane. Stokrotka kwietnie od wczesnej wiosny do jesieni, spotykana na trawnikach, łąkach, pastwiskach, ugorach, przydrożach. Surowcem zielarskim jest kwitnące ziele.

Stokrotka w tradycyjnym zielarstwie

Współcześnie stokrotka praktycznie wyszła z użycia, ale dawniej ziele stosowano na co dzień. Nazywano przyjacielem ogrodników, bo po całodziennej pracy w pochylonej pozycji niosło ulgę w bólach stawów i mięśni. Niektóre źródła podają, że bellis  może się również wywodzić od  łacińskiego bellum -wojna.  Być może dlatego, że stokrotki masowo rosły na polach bitew,  żołnierze moczyli w ich sokach bandaże, którymi opatrywali rany.

Średniowieczne zielniki opisują stokrotkę jako remedium na katar, kaszel, migreny, siniaki, obrzęki, dolegliwości nerek i wątroby. W dawnej medycynie stosowano do  łagodzenia bólu, napięć, pobudzenia trawienia, gojenia ran i jako środek wykrztuśny, przeciwzapalny. Ponoć król angielski, Henryk VIII codziennie jadał stokrotki na wrzody żołądka.

Profil energetyczny
Smak: gorzki, cierpki, kwaśny
Energetyka: chłodzi, osusza
Tkanki: Płuca, nerki, pęcherz
Działanie: Wzmacnia Yin, tonizuje śledzionę, żołądek, płuca, rozprasza gorąco i wilgoć, hamuje pocenie, krwawienia, łagodzi stany zapalne

Tradycyjnie napary ze stokrotki wykorzystywano jako wiosenny tonik odtruwający, oczyszczający krew i do okładu oczu.  Według doktryny podpisów główki kwiatowe otwierają się i zamykają jak oczy, co sugeruje że łagodzą infekcje i stany zapalne oczu. Główne stokrotki  w medycynie wschodniej:

• Kaszel, astma, krztusiec, grypa, infekcje dróg oddechowych
• Zakażenie dróg moczowych, zapalenie pęcherza, obrzęk nerek, dna moczanowa
• Słaby apetyt, wzdęcia, zaburzenia trawienia, bóle mięśni, stawów, schorzenia reumatyczne
• Nadmierne pragnienie, pocenie, pobudzenie nerwowe
• Upławy, skurcze macicy, upławy, nocne poty, obfite miesiączki
• Stany zapalne i łzawienie oczy, infekcje skórne, wypryski, rany, skaleczenia

Co mówi nauka?

Oceniając roślinę jako potencjalne lekarstwo, warto przyjrzeć się głównym składnikom. Stokrotka zawiera saponiny, glikolizy, flawonoidy, kwercetynę, apigeninę, kwasy jabłkowy, octowy, szczawiowy, żywice, śluzy, olejki eteryczne i garbniki.

Badania potwierdzają działanie: wykrztuśne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne[1], gojące, antyseptyczne, moczopędne,  napotne, przeciwbólowe, przeciwartretyczne, tonizujące, usprawniające wydalanie toksycznych produktów przemiany materii, przeciwnowotworowe [2].

Kwiaty i młode liści stokrotek zbieramy już od marca. Zawierają sporo witamin, minerałów, aktywnych substancji odżywczych.  Można nimi wzbogacać sałatki owocowe i warzywne.  Sprawdzą się jako kosmetyk do poprawiania mankamentów cery trądzikowej i z przebarwieniami.

Stokrotka przepisy 

Napar ze stokrotek
Łyżkę, dwie suszonych lub świeżych kwiatów i listków zalać szklanką wrzątku. Parzyć pod przykryciem 10 minut. Pije się 3 razy dziennie pół szklanki jako środek odtruwający, czyszczący krew. Usuwa toksyny i nadmiar kwasu moczowego, reguluje ciśnienie krwi, przeciwdziała miażdżycy, usprawnia przemianę materii.  Pomocniczo stosuje się w stanach zapalnych żołądka, wadliwej przemianie materii, zaburzeniach czynności wątroby. Przy dokuczliwym trądziku, wypryskach warto połączyć  fiołkami lub bratkami.

• Podobne efekty daje maceracja na zimno. Stokrotki w takich samych proporcjach zalać zimną wodą na 8-12 godzin.
• Mocniejszym naparem można płukać gardło przy infekcjach. Stosować do okładów na rany, stłuczenia, przy trądziku i do przemywania oczu.

Syrop na kaszel i gardło
4 garście kwiatów i liści stokrotki zasypać 2 szklankami cukru, skropić sokiem z całej cytryny. Odstawić na noc. Rano dolać 2 szklanki wody, zagotować i przecedzić. Wywar uzupełnić kolejnymi dwoma szklankami cukru i sokiem z dwóch cytryn. Zagotować i przestudzić. Powtarzać  czynność aż wywar zgęstnieje. Przelać do słoiczków. Przechowywać w lodówce. Przyjmuje się razy dziennie po łyżeczce.

Stokrotki w kosmetyce

Oliwka stokrotkowa
Do pielęgnacji skóry pod oczami, cery, suchej skóry. Również lekarstwo na stłuczenia, bóle stawów i kości

• Zdrowe kwiaty stokrotek wrzucamy do wysterylizowanego suchego słoiczka.
• Zalewamy oliwą z oliwek lub innym olejem np. migdałowym przykrywając je w całości
• Zamykamy słoik i odstawiamy na 2 tygodnie codziennie wstrząsając.
• Filtrujemy, mocno odciskając ziele. Przelewamy do buteleczki z ciemnego szkła.

Oliwka ze stokrotek usuwa cienie pod oczami, zmniejsza obrzęki, nawilża skórę. Uszczelnia naczynka krwionośne, pomaga przy suchej, łuszczącej skórze na łokciach, piętach, zapobiega pękaniu.  Łagodzi bóle stawów, mięśni, kości, stłuczenia, zmniejsza siniaki, wybroczyny.

Maść stokrotkowa
Na bazie stokrotkowej oliwy można przygotować maść. Do oliwki dodać ok 5 g startego na tarce wosku pszczelego i łyżkę oleju kokosowego. Podgrzewać w kąpieli wodnej do rozpuszczenia składników. Mieszać do uzyskania jednolitego kremu, wystudzić. Dodać ampułkę witaminy E i kilka olejku z rumianku lub lawendy. Stosuje się jak oliwkę i doskonały krem przeciwzmarszczkowy.

Odtruwająca kąpiel
2 garści stokrotek lub mieszanki z nagietkiem zaparzać w litrze wody 30 minut. Przecedzić i wlać do kąpieli wodnej. Czas kąpieli 20 minut. Doskonale oczyszcza z toksyn, niweluje obrzęki, wzmacnia skórę, nawilża.

Maseczka
Łyżkę kwiatów stokrotki zalać szklanką wody, gotować 5 minut. W połowie szklanki chłodnej wody namoczyć 2 łyżki siemienia lnianego i poczekać aż spęcznieje. Papkę z siemienia nałożyć na twarz i przykryć gazą zanurzoną wcześniej naparze. Po 20 minutach spłukać. Stosować do cery tłustej, trądzikowej.

Stokrotki zastosowanie w kuchni

Świeżo zebrane nadają potrawom posmak mięty i orzechów. Można je dodawać posypane lekko cukrem do sałatek owocowych. Przed dodaniem do zup i dań warzywnych do smaku można macerować kilkanaście minut w oleju solą i liśćmi czosnku.

Pasta do kanapek
2 garści świeżych stokrotek, garść czosnku niedźwiedziego posiekać i podsmażyć z cebulką na oliwie. Do ostudzonych dodać szklankę twarogu, wymieszać.  Doprawić solą, pieprzem, oliwą z oliwek i sokiem z cytryny.

Stokrotki à la kapary
Z nierozwiniętych jeszcze koszyczków stokrotek można przygotować marynatę, z wyglądu i smaku przypominającą kapary.

• 2 garście świeżych pączków stokrotek posypać łyżką soli, odstawić na 3-4 godziny.
• Zalać 125 ml octu, postawić na ogniu, gotować 5 minut.
• Zamknąć w słoiczku na 2 tygodnie. Używa się jak kapary.

Smakowy syrop ze stokrotek 
Przepis nadesłany do redakcji przez Monikę Galubę.
Składniki: • 250 g kwiatów stokrotek • cytryna • 400 g cukru • litr wody.
Kwiaty wrzucamy do słoja i zalewamy wrzątkiem. Dodajemy pokrojoną cytrynę i całość odstawiamy na 24 godziny. Sok przecedzamy przez sitko o drobnych oczkach. Przelewamy do garnka, dodajemy cukier. Gotujemy na wolnym ogniu, ciągle mieszając, do czasu aż syrop zgęstnieje. Przelewamy do butelek.