Zioła Yin – Yang, energie żywiołów i smaki

Tradycyjna medycyna chińska (TCM) opisuje wszystko w kategoriach Yin – Yang. Są to dwie przeciwstawne i zarazem uzupełniające się energie tworzące cały wszechświat. Poprzez stałe wibracje utrzymują równowagę w spolaryzowanych, wahadłowych cyklach.

Termin Yin – Yang często błędnie redukujemy do polaryzacji światła (Yang) oraz kojarzonego negatywnie cienia (Yin).  Obydwie siły są neutralne, wzajemnie się przenikają tworząc równowagę.

Yin jest pasywną energią żeńską, poruszającą się do wewnątrz i w dół. Jej cechy to łagodność, spokój, bierność, zrelaksowanie, chłód, mrok. Pasuje do zimy i nocy – przerwy od aktywności, relaksu, odpoczynku, regeneracji, ładowania „akumulatorów”.

Yang jest aktywną energią męską, poruszającą się do zewnątrz, ku górze. Jej cechy to ruch, aktywność, dynamika, gorąco, jasność. Pasuje do lata i środka dnia – pory największej aktywności, działania, rozładowywania „akumulatorów”.

 Zioła Yin – Yang

Zioła Yin chłodzą, relaksują, nawilżają, koją. Przeciwdziałają nadmiarowi energii żywiołu ognia: podrażnieniom, stanom zapalnym, zaognionym tkankom, gorączce.
Przykłady ziół Yin: Brzoza, melisa, szałwia, nagietek, lawenda, wrzos, miodunka, ślaz, przywrotnik, skrzyp polny, ogórecznik, serdecznik, mniszek, pokrzywa, przytulia, lubczyk.

Zioła Yang rozgrzewają, osuszają, stymulują ruch, rozpraszają zastoje. Przeciwdziałają stagnacji, wychłodzeniu, wilgoci, przekrwieniu, blokadom, letargowi, depresji.

Przykłady ziół Yang: Bazylia, rozmaryn, tymianek, oregano, chili, estragon, chrzan, cynamon, anyżek, szafran, imbir, kardamon i większość aromatycznych.

Zioła dopasowuje się odpowiednio do warunków konstytucyjnych. Przy nadmiarze „ognia” w ciele, emocjach i umyśle stosujemy zioła Yin. I odwrotnie, przy niedoborze aktywnej energii Yang – trzeba zwiększyć jej poziom.

Typowe objawy niedoboru Yin: rozdrażnienie, niepokój, rozgorączkowanie, wyczerpanie, podwyższona temperatura, szybki puls, uderzenia gorąca, spierzchnięte usta, suchy, czerwony język, zaparcia, zaczerwieniona skóra, skąpy ciemny mocz, mocny zapach potu.

Typowe objawy niedoboru Yang: zmęczenie, letarg, rozkojarzenie, senność, odczuwanie zimna, słabe krążenie, powolny puls, blade usta, język i skóra, biegunki, częste oddawanie moczu, zimne kończyny.

Zioła neutralne

Nie wszystkie rośliny można przypisać skrajnym biegunom Yin i Yang. Wiele z nich działa neutralnie np. krwawnik, który ochładza lub ogrzewa, usuwa wilgoć, równoważy yin-yang. Podobnie dziurawiec, kozłek, traganek, lukrecja. Szczególnie miłorząb, który w TCM symbolizuję  równowagę między Yin i Yang. Zioło to najczęściej stosuje się  w celu skorygowania zaburzenia balansu pomiędzy tymi dwoma biegunami.

TCM energie życiowe przypisuje żywiołom, które podlegają ciągłym zmianom. Ich nierównowaga powoduje dysharmonię, i w efekcie choroby. Żywioły te powiązane są pięcioma głównymi narządami i smakami. Toteż tradycyjnie dobiera się odpowiednio smak do rodzaju zaburzeń.

• Żywioł wody – powiązany z nerkami i słonym smakiem
• Żywioł ognia – serce, smak gorzki
• Żywioł ziemi – smak słodki, najbardziej odżywczy, śledziona
• Metal – związany z płucami i ostrym smakiem
• Drewno – smak kwaśny – wątroba

Osobiście pracując z żywiołami nie wykorzystuję w całości nomenklatury TCM. Bliższa mi jest koncepcja ajurwedy i głęboko zakorzenionej w zielarstwie europejskim – medycyny humoralnej, wywodzącej się ze starożytnej Grecji.

• Żywioł ognia Yang gorący i suchy. Rozprasza, wprawia w ruch, stymuluje aktywność, rozgrzewa. Przeciwdziała zmęczeniu wychłodzeniu, stagnacji, wilgoci, przekrwieniu.
• Żywioł wody Yin chłodzący, nawilżający.  Koi, relaksuje, nawilża, przeciwdziała podrażnieniom, stanom zapalnym.
• Żywioł powietrza, zmiana polaryzacji od Yin do Yang w kierunku ocieplania. Otwiera przepływ,  związany z jelitem grubym, stymuluje,  pobudza, przeciwdziała napięciom, skurczom, przeciążeniu.
• Żywioł ziemi zmiana polaryzacji od Yang do Yin w kierunku ochładzania. Ciężki, stabilny, uziemiający, napinający, uszczelniający. Przeciwdziała luźnym, słabo elastycznym tkankom bez tonusu, przeciekającym, krwawiącym, rozpulchnionym.

Zioła pięciu żywiołów

Smak jest jednym z głównych elementów, który determinuje naturę energetyczną ziół. TCM wyróżnia 5 głównych smaków. Uosobieniem ich równowagi jest cytryniec – kluczowy tonik  energetyzujący, odmładzający, przywracający balans na wielu poziomach. Więcej tutaj.

Ajurweda wyróżnia 6 smaków: słodki, kwaśny, słony, cierpki, gorzki i pikantny. Uszczegółowiając kategorie możemy dwanaście. Przykłady ziół i działania:

• Gorące, pikantne: imbir, cynamon, chili, gorczyca, chrzan, – żywioł ognia
• Rośliny o smaku aromatycznym, gorące i suche, bogate w olejki lotne. Dokładny opis tej kategorii tutaj.
• Gorzkie aromaty: wrotycz, oman, rodzina Artemisia: bylica, piołun, estragon – osuszające, oczyszczające z pasożytów
• Gorzki smak: kurkuma, gorczyca, karczoch, kocanka, kobylak (żywioł ziemi) chłodne, suche, oczyszczające, żywioł ziemi
• Ostro-drażniące: jeżówka, lawenda, werbena, glistnik, rozluźniają, relaksują, uwalniają wzorce napięć
• Kwaśny – dzika róża, żurawina, pigwa, dereń, rokitnik żywioł ziemi, chłodzą, odżywiają, tonizują.
• Oleisty, tłusty – wiesiołek, ogórecznik, liść oliwny, lnianka, len – nawilżające, natłuszczające, natłuszczają, żywioł wody
• Śluzowaty – ślaz, żywokost, malwa, babka żywioł wody – wychładzają, nawilżają
• Słodki –  traganek, dzięgiel, lucerna, stewia  żywioł wody – tonizują, energetyzują, są bardzo odżywcze
• Słony – pokrzywa, skrzyp polny, mniszek, gwiazdnica – uzupełniają elektrolity, zmniejszają obrzęki, żywioł powietrza
• Cierpki – liść jeżyny, malina, krwawnik, kora dębu – chłodzą, obkurczają, ściągają luźne tkanki, żywioł powietrza
• Gorzki stymulujący – kalina koralowa, berberys, pluskwica, lobelia, herbatka, kawa, – pobudzają, napinają luźne tkanki, wprawiają w ruch stagnację.

Energetyczne dopasowanie

Dobierając zioła zawsze kieruję się ich działaniem energetycznym, starając się przywrócić równowagę Yin – Yang na poziomie ciała, ducha i umysłu.  Zwracam uwagę czy potrzeba rozgrzać, ochłodzić, nawilżyć, osuszyć, zrelaksować, uwolnić od napięć, „scalić do kupy” zbyt luźne tkanki itd.

Rozpoznając ciężką, powolną energię z objawami ociężałości, braku sił, słabym wolnym metabolizmem uznaję to za przejaw dominacji ciężkiej energii żywiołu ziemi.  Stan ten równoważą zioła wzmacniające siłę ruchu, dodające lekkości, stymulujące procesy energetyczne, metaboliczne. Będą to rośliny żywiołu ognia lub/i powietrza. Kolejno kieruję się powinowactwem do określonych obszarów, narządów, układów.

Są to podstawy, na których opiera się cała koncepcja tradycyjnej medycyny holistycznej i klasycznego zielarstwa. Zakłada ona, że organizm człowieka posiada wewnętrze siły samoregulacji, regeneracji, naprawy i samoleczenia. Jeśli występuje nierównowaga, dysharmonia, siły te nie mają wystarczającej mocy, by sobie poradzić. Trzeba to skorygować. A więc nie leczy się choroby, ale koryguje dysharmonię na wszystkich poziomach, tak by stworzyć warunki działania wewnętrznym, wrodzonym mechanizmom. Jak już to nastąpi całą resztę zrobi nasze mądre ciało.

Te fundamentalne zasady są jednakowe na całym świecie. Różnią się jedynie nazewnictwem i metodami, w zależności od kultury, regionu, szerokości geograficznej.

B. della Porta