Ocena stanu tkanek

Konstytucyjna ocena stanu tkanek jest uniwersalnym narzędziem przy doborze ziół dla wszystkich schorzeń. I tych znanych, powszechnych jak i niezdiagnozowanych, oraz takich o których być może nigdy nie słyszeliśmy.

Pomaga zrozumieć co się dzieje w organizmie na wszystkich poziomach i odpowiednio dobrać zioła. Jest metoda to prostsza w rozumieniu   niż oparte o żywioły lecznictwo wschodnie. Prawie metafizyczne, ajurwedyjskie dosze czy pięć żywiołów medycyny chińskiej dla wielu brzmią niejasno, zbyt abstrakcyjne.

Energetyczna ocena stanu tkanek

Zaburzenia/choroby są brakiem równowagi, a miejscowy lub ogólnoustrojowy stan tkanek wskazuje gdzie szukać przyczyn i jak działać na przyczynę by przywrócić równowagę.

Dobierając zioła na „chorobę”, bez uwzględnienia energetyki i stanu tkanek łatwo można pogłębić nierównowagę konstytucyjną i wręcz nasilić objawy. Np. gorączka to nadmiar ciepła, a przeziębienie bez podwyższonej temperatury można uznać za stan zimna.

Niestety, oparte na biochemii współczesne ziołolecznictwo powiela schematy medycyny alopatycznej. Przypisuje zioła do konkretnych chorób np. to zioło dobre na ból głowy, na wątrobę, żołądek itd. Leczy symptomy choroby, nie człowieka.

Kierowanie się naturą energetyczną jest najbardziej trafnym sposobem doboru ziół. Toteż zioła klasyfikuje się według działania rozgrzewającego bądź chłodzącego, czyli podstawowej zdolności do stymulowania i uspokajania metabolizmu. Bierze się pod uwagę główne cechy nadmiaru i niedoboru:  ciepło/zimno, nawilżenie/suchość, napięcie/rozluźnienie.

Celem jest wytworzenie wewnętrznej równowagi, wzmocnienie wewnętrznego ekosystemu – tkanek, narządów, naczyń, wszystkich sił zaangażowanych w utrzymanie zdrowia i harmonijny ruch – swobodny przepływ krwi, energii i płynów ustrojowych. Ogólnie rzecz biorąc tradycyjne zielarstwo odnosi energetykę rośliny (np. chłodzenie, nawilżanie, rozpraszanie stagnacji) do aktualnego stanu nierównowagi (np. niepokój, napięcie) i konstytucji (np. suchość, wrażliwość).

Natura energetyczna i smak ziół to cechy,  po których można rozpoznać jaką reakcję fizjologiczną wywołają w ciele: czy będą stymulować ruch w kierunku równowagi, czy przeciwnie.

Sześć stanów tkanek

Pod każdym z nich kryje się zestaw cech fizycznych, mentalnych,  energetycznych i biochemicznych procesów.  Są one postrzegane jako wzorzec, który odzwierciedla nierównowagę organizmu.  Sześć stanów tkanek reprezentuje symptomy nadmiaru lub niedoboru trzech czynników: temperatury, wilgotności i tonusu – czyli tkankowego napięcia, zwłaszcza mięśni i nerwów.

Oceniając nierównowagę zwracamy uwagę ile ciepła (aktywności metabolicznej) jest w ciele lub miejscach dotkniętych chorobą.  Ile wilgoci przepływa przez tkanki lub jest w niech zablokowane. Czy występuje napięcie czy zbytnie rozluźnienie. Aby dokładniej zilustrować przedstawię typowe symptomy i ekspresje każdego ze stanów.

Gorąco/nadmiar ognia/rozdrażnienie

Dziś za nadmiar ciepła uznaje gorączkę bądź stan zapalny. W tradycyjnym lecznictwie podniesiona temperatura jest tylko jedną z kategorii ciepła.

Generalnie jego nadmiar będzie miał charakterystyczne cechy ognia. Jak opiszemy ogień? Jako gorący, suchy, świetlisty, aktywny, dynamiczny, zmienny, spalający, z potencjałem dużej siły, mocy, w kolorach czerwieni, żółci, pomarańcz.

Cechy te możemy odnieść do organizmu.  Nadmiar ognia łączy się z nie tylko z gorączką, ale nadaktywnością metaboliczną, nadmierną siłą, zwiększonym ruchem, podrażnieniem, nadczynnością i pobudzeniem tkanek, narządów, układów oraz gorącymi emocjami.

Zawsze tam, gdzie obserwujemy przyspieszenie funkcji w stosunku do normalnego stanu mamy do czynienia z nadmiarem ognia. Wzrost dopływu krwi do danego obszaru powoduje przekrwienie, zwiększoną dostępność cukru i tlenu co przyspiesza metabolizm komórkowy. Stan podrażnionej tkanki wskazuje na zbytnią aktywność, co w efekcie skutkuje nadmierną stymulacją, stanem zapalnym lub podrażnieniem.

Objawy są bardzo oczywiste: pojawia się wzrost temperatury, obrzęk, zaczerwienienie, podrażnienie, zwiększona wrażliwość jako klasyczne objawy zapalenia.  Funkcje metaboliczne, neurologiczne i endokrynologiczne zostają przyspieszone. Gorąco to coś nad.. – nadczynność narządów np. tarczycy,  nadaktywność systemu immunologicznego czyli alergie itp.

Współcześnie podrażnienie zostałoby opisane jako stan zwiększonej aktywności w komórkach. Na ciepło może wskazywać też świąd, będący skutkiem wewnętrznych procesów zapalnych bądź podrażnień nerwów, które „iskrzą”. Ciepło może objawiać się bólem, zwłaszcza ostrym, palącym, przeszywającym. Zimny ból idzie bardziej w kierunku odrętwienia, zastoju. Wszelkie nerwobóle są zwykle objawami ognia.

Z kolei złość, wściekłość, frustracja, podekscytowanie i wszystkie stany emocjonalne, które opisujemy ognistymi metaforami, są efektem „przegrzania” systemu nerwowego.

Charakterystyczne objawy gorąca:

Nerwowe podniecenie, poruszenie, niepokój, drażliwość, bezsenność. Oczy świecące, czerwone, zażółcone, zaczerwienienia, obrzęki, wysypki w kolorach ognia, zwiększona wrażliwość na ból, tkliwość. Pobudzenie ruchu naczyń krwionośnych, większe ciśnienie, łamliwość naczyń krwionośnych, krwawienia wewnętrzne i powierzchniowe, nierówny, szybki puls. Język czerwony bądź z żółtym nalotem. Skąpy, ciemny mocz, żółte wydzieliny, silny zapach potu. Donośny głos, zwiększone pragnienie, niechęć do ciepła.

Co na nadmiar ognia?

Podczas pracy z gorącem stosuję zioła chłodzące, relaksujące, najczęściej o smaku kwaśnym, cierpkim i gorzkim, które pomagają rozładować ciepło w tkankach , studzą gorące emocje i nadmierne poruszenie. Przy dużym napięciu, zwężeniu, blokadach ostry drażniący lub gorzki aromatyczny.

Namiar ciepła może mieć różne źródła. Ciepło wynikające z suchości, przy niedoborze płynów życiowych może wymagać ziół łagodzących o słodkim bądź śluzowatym smaku. Podrażnienie wymaga cierpkich bądź kwaśnych, odżywczych tonizujących ziół rozluźniających. Zioła gorzkie stosuje się do wyprowadzenia gorąca z tkanek i uspokojenia układu nerwowego.

Zimno/osłabienie/depresja

Przeciwieństwem gorąca jest zimno, a więc mamy tu do czynienia z odwrotnością.  Spowolnieniem wszystkich funkcji w stosunku do stanu normalnego, optymalnego. Tak jak gorąco jest nadmiernym ruchem, tak zimno jest pewnego rodzaju stagnacją, zablokowaniem, gdzie wszystkie funkcje łącznie z metabolizmem zwalniają.

Ta niedoczynność skutkuje brakiem odpowiedzi na normalną stymulację z powodu niedoboru siły życiowej, braku ognia trawiennego,  tym samym złego wchłaniania składników odżywczych. Często brakuje odpowiedzi immunologicznej na alergeny, bakterie, wirusy, drobnoustroje.

Stan zimna występuje przy niedoczynności narządów i układów, osłabieniu. I tak jak gorąco przejawia się w ognistych barwach, tak zimno reprezentuje tonacje chłodne, blade, białawe, sinawe.

W układzie nerwowym może objawiać się tępym, pulsującym bólem, gdzie już sama myśl o zimnie go nasila. W zimnej depresji nie ma zbyt wiele energii, człowiek nie ma siły do niczego. Więcej o rodzajach depresji i sposobach ich leczenia tutaj.

Środki zaradcze

Zioła o smaku aromatycznym, pikantnym rozgrzewające, krążeniowe poprawiają aktywność fizjologiczną i wprowadzają równowagę w tkankach. Są one stymulantami, które aktywizują ruch, dodają ognia, ciepła, energii. Rozpraszają blokady, zimno, letarg, bezruch.

Charakterystyczne objawy zimna:

Bladość, odczuwanie zimna, zwolnione ruchy, słabsze odczuwanie. Niedobór sił, energii, zmęczenie, letarg, mgła mózgowa, brak jasności myślenia, lęk przed zimnem. Blady język, sinawy, zasinienia wokół ust, oczu, powolny puls.  Częste oddawanie moczu, przezroczysty lub biały śluz. Słabe krążenie, chłodne kończyny, senność, pragnienie ciepła.

W wyniku słabego ognia trawiennego występuje stagnacja w układzie pokarmowym, wzdęcia, odbijanie, luźne stolce z niestrawionymi resztkami, brak apetytu.  Pojawia się tępy ból, który łagodzi ciepło.  Stan depresji w naczyniach obwodowych może dawać objawy przegrzania, ale leżące u jej podstaw zimno nadal leczymy rozgrzewającymi, stymulującymi ziołami.

Suchość/atrofia

Stan, w którym brakuje płynów w tkankach, a ekstremalna lub długotrwała prowadzi do atrofii tkanek np. osłonek mielinowych. Suchością może być niedobór wody, tłuszczów lub obydwu. Przyczyną może być za małe dostarczanie z pożywieniem lub zaburzenia wchłaniania. Niedobór wytwarzania soków, enzymów trawiennych również jest stanem suchości.

Objawy: sucha, szorstka skóra, błony śluzowe, suchość w gardle, nosie, ustach. Utrata smaku, oznaki odwodnienia, zwiększone pragnienie. Problemy z ciśnieniem krwi, zaburzeniami pracy płuc, zaparcia, twarde stolce. Bezsenność, skłonność do depresji, skurcze mięśni, suchy język, czasem zwiotczały, obrzęknięty, popękany. Może wystąpić sztywność stawów i ogólne czuciem kruchości ciała.

Metody postępowania

Należy pamiętać, że zioła stymulujące czynności wydzielnicze mogą pogłębiać stan suchości i powodować większą utratę płynów. Nie chodzi tu tylko by dostarczyć nawilżenia i stymulować wytwarzanie. Równie ważne, by pomoc organizmowi w utrzymaniu nawilżenia, wchłanianiu i wykorzystywaniu składników z pożywienia.  Mamy tu kilka kategorii:

• Zioła o słodkim i śluzowatym smaku, nawilżające, odżywiające, regenerujące.
• Oleiste, przy braku smarowania, tonizujące i łagodzące.
• Adaptogeny tonizujące tkanki, by nie traciły płynów w wyniku nadmiernego pocenia, oddawania moczu, krwawienia.
• Ściągające przy zbytnim rozluźnieniu tkanek np. szałwia, która co prawda jest aromatyczna, ale  nawilża nie wysusza .

Suchość w emocjach, zachowaniu wybiera skrajności, czarne albo białe i nic pomiędzy, blokuje różne działania. Odczuwana jest jako wyczerpanie, brak rezerw energetycznych, czemu dajemy wyraz w powiedzeniach – czuję się jak przepuszczony przez wyżymaczkę, wyciśnięto ze mnie wszystkie soki.

Wilgoć/stagnacja

W przeciwieństwie do suchości, stan wilgoci występuje gdy jest zbyt dużo płynów poblokowanych w tkankach, co prowadzi do stagnacji i odrętwienia. Zwykle dzieje się tak, ponieważ kanały wydalnicze są poblokowane, osłabione, lub metabolizm zwolniony.

Mogą to być obrzęki miejscowe, twarzy, kostek, łydek, żylaki, hemoroidy, rozpulchnione dziąsła. Wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z opuchniętą, gąbczastą, naładowaną tkanką, jest nadmiar wilgoci. Objawem wilgotnej stagnacji są wodniste biegunki, zatrzymywanie limfy w węzłach chłonnych brzucha, gdzie mamy nabrzmiały obszar z poczuciem wrażenia, że wszystko tam utknęło. Wilgoć i stagnacja mogą prowadzić do bólu, kiedy obrzęk naciska na nerwy.

Charakterystyczne objawy: 

Przeładowane, pełne tkanki, matowa lub błyszcząca skóra, zmniejszona ekspresja tkanek najbardziej widoczna na twarzy, sprawiające wrażenia przytępienia, pozbawienia wyrazu. Nadmiar  wydzielin (oczy, skóra, nos, okrężnica, pochwa). Ciężkie kończyny z obrzękami, uczucie pełności w jamie brzusznej, ciężkość w klatce piersiowej. Spowolnienie, brak energii, obolałe, ciężkie, sztywne stawy, nudności. Język wilgotny, obrzęknięty z grubym nalotem. Hipoimmunizacja, niewydolność szpiku ze stagnacją limfatyczną. Wilgoć jest przyczyną zatokowych bólów głowy, a z kolei zimno prowadzi do jej gromadzenia.

Wilgoć w emocjach i układzie nerwowym jest rodzajem bagnistej stagnacji, kiedy wszystko wydaje się przesycone i nie ma miejsca już na nic. Jak w zastygłym, nieruchomym stawie. Emocje nie mogą ruszyć z miejsca, nie można ich poruszyć, przetransformować.

Środki zaradcze

Najbardziej odpowiednie dla tego stanu tkanki są zioła tonizujące o smaku gorzkim lub słonym, oraz tzw. przestrajające, czyszczące krew. Prawie wszystkie rośliny przynajmniej trochę gorzkie w smaku, niekiedy z elementem aromatu odprowadzają wilgoć. Eliminują toksyny, poruszają limfę,  poprawiają funkcje krążenia, wątroby, nerek i przewodu pokarmowego.

Zioła o słonym smaku kierują energię do dołu, delikatnie zwiększają wydalanie, dostarczają minerałów śladowych, elektrolitów, wspomagają pracę nerek. Łagodzą przekrwienie tkanek, obrzęk limfatyczny, zapewniają ruch w węzłach chłonnych, odprowadzają nadmiar śluzu.

Napięcie/rozluźnienie

Z łacińskiego laxus -luźny, pochodzi słowo re-laksować się. Jednak pierwotnie jego kontekst był szerszy, oznaczał rozluźnianie, zmniejszanie napięcia, zesztywnienia, skostnienia, blokad ruchu. Nadmierne napięcie w tkankach wiąże się z ograniczeniem krążenia energii, krwi, płynów obniżeniem sił witalnych i napięciem nerwowym.

Ci co grają na instrumentach wiedzą jak ważne jest strojenie. Np. w gitarze struny nie mogą być zbyt napięte ani luźne. Tylko odpowiednio naciągnięte wydają piękny, dynamiczny dźwięk.

To samo dotyczy tkanek. Przy odpowiednim napięciu, ciało właściwie reaguje na bodźce, regeneruje się, następuje regularna wymiana płynów, jest harmonijny ruch i „taniec” wszystkich komórek.

Równowaga napięcie/rozluźnienie ma bezpośredni wpływ na cyrkulację energii, krążenie krwi, limfy, przepływ żółci przez wątrobę, przekazywanie sygnałów nerwowych. Brak równowagi często jest przyczyną bólów, odrętwienia, zmęczenia, niedostatecznego odżywienia komórek, zaopatrzenia je w tlen i wodę.

W narządach wewnętrznych musi być stała wymiana płynów, bez tej wymiany, tego ruchu, nie będą prawidłowo funkcjonować. Organy wewnętrzne działają jak gąbka, żeby ponownie nasączyć, najpierw trzeba ją wycisnąć, inaczej świeżej wody nie wchłonie, a do wyciskania potrzebny jest ruch, użycie siły. Gdy w tkankach organu nie ma tej siły, ruchu to robi się zastój, bagienko.

Napięcie/zwężenie

Przy napięciu tkanki, szczególnie układ nerwowy stają się ściśnięte, naprężone, spastyczne i jak wiatr ulegają nagłym zmianom.

Zbyt duże napięcie powoduje emocjonalną drażliwość, dolegliwości spazmatyczne, szybkie „zużywanie się” ciasnych tkanek. Ogranicza krążenie krwi, płynów, energii życiowej. Nadmierne napięcie układu układu sercowo-naczyniowego, mięśni gładkich i szkieletowych ostatecznie prowadzi do wyczerpania i ograniczenia sił witalnych.

W przewodzie pokarmowym gdy błony śluzowe są zbyt napięte, przyblokowane organizmowi trudno wchłonąć składniki odżywcze i przetransportować do komórek. Zbyt ciasne zatoki nie pozwalają płynom wydostawać się ze środka na zewnętrz, nie wytwarza się odpowiednia ilość śluzu, który pomaga pozbyć się patogenów.

Zbytnie napięcie bądź wywołuje suchość, bądź jest efektem wysuszenia, bo te procesy są jak dwukierunkowe ulice.

Charakterystyczne objawy:

Napięcie emocjonalne, nadwrażliwość, drażliwość, uczucie niepokoju, sztywność, brak elastyczności, skurcze mięśni, spazmatyczne bóle. Naprzemienne dreszcze i gorączka, zaparcia i biegunki. Napady czkawki, wymiotów, upośledzone lub nieregularne krążenie spowodowane zwężeniem naczyń, drżenie dłoni, języka.

Środki zaradcze

Główną kategorią odpowiednią do łagodzenia napięcia są zioła rozluźniające o smaku aromatycznym, ostro drażniącym, pikantnym niekiedy kwaśnym. Ostre zioła rozluźniają, zmniejszają ucisk w tkankach, eliminują skurcze, blokady, rozpraszają zastój. Smak kwaśny przesuwa energię do wewnątrz i w dół, energia usuwa nadmiary z posmakiem słodkim tonizuje, łagodzi.

Napięcie związane z chłodem

Przy wychłodzeniu, by rozgrzać ciało podwzgórze sygnalizuje współczulnemu układowi nerwowego uruchomienie mechanizmu dreszczy w kończynach, końcówkach włosów. Jeśli nastąpi blokada mechanizmu, co ma często miejsce w przypadku grypy, malarii, mamy do czynienia powstawaniem napięć na zmianę z relaksem.   Naprzemienne dreszcze i gorączka są charakterystycznym objawem napinania się tkanek. Charakterystyczne objawy to napięcie układu mięśniowo-nerwowego, skurcze, sztywność lub drgawki, nagłe zmiany objawów, naprzemienne biegunki z zaparciami, bóle itd. Zmiany te wpływają wpływa na autonomiczny układ nerwowy, a więc trawienie, żółć, pęcherz i wątrobę.

Rozluźnienie tkanek/atonia

Tkankom w stanie rozluźnionym brak tonu do utrzymania formy lub płynów. Zbytni luz w tkankach łącznych to widoczna gołym okiem utrata elastyczności, wiotka, obwisła skóra, opadające powieki, słabe dziąsła odsłaniające szyjki zębów. Ponieważ stan rozluźnienia hamuje magazynowanie i transport płynów, zagrożone są narządów i układów.

Pojawia się problem z utrzymaniem narządów wewnętrznych na swoim miejscu, które pod wpływem grawitacji przemieszczają się, uciskają inne narządy, pęcherz, wątrobę. Przemieszczony żołądek daje symptomy mylone z refluksem, powstają przepukliny. Ekstremalnym przykładem jest wypadanie macicy, gdzie dosłownie część wnętrza próbuje się wydostać na zewnątrz. Aby organizm prawidłowo funkcjonował, musi być zachowana zdrowa równowaga między stanem napięcia i rozluźnienia.

Płyny mają tendencję do przeciekania przez luźne tkanki, tworząc bagniste środowisko, któremu zwykle towarzyszy zaburzenie flory bakteryjnej.

Objawy: Otępienie umysłu, powolność, wyciek z nosa, zatok, łzawiące oczu, nietrzymanie moczu, nadmierne nieuzasadnione pocenie, obłożone gardło, obfite miesiączki, hemoroidy, żylaki, nieszczelne jelita, tkanka płuc, oskrzeli, biegunki, częste oddawanie moczu, mokry zwiotczały język, podatność  na przewlekłe infekcje.

Środki zaradcze
Wykorzystujemy zioła, które nadadzą tkankom tonus, pomogą im zachować formę. Tonowanie oznacza działanie ściągające, zmniejszające przepuszczalność. Idealnie tu pasują zioła o smaku cierpkim, które obkurczają zwężają tkanki.  Dobrym przykładem jest przywrotnik z gorzkim posmakiem.  Ściągające nie zawsze mają cierpki smak, mogą być słodkie, gorzkie, aromatyczne.

Z drugiej strony zioła, o ściągającym działaniu zbyt długo stosowane mogą doprowadzić do zbytniego napięcia i nieprzepuszczalności tkanek. Przy przewlekłych dolegliwościach wskazane są łagodniejsze środki. Silne stosuje się doraźnie przy dużej utracie płynów jak krwotoki, biegunki.

Porada praktyczna

Nie daj się za bardzo pochłonąć określeniami. Po prostu skup się na gorącym, zimnym, suchym, wilgotnym, rozluźnieniu i napięciu, biorąc pod uwagę nadmiar, niedobór i aktywność zmian. Są to  cechy, które widzimy i odczuwamy, a nie abstrakcyjna teoria.

Można wyobrazić sobie te sześć stanów jako 3 podstawowe zakresy, widma energetyczne. Zamiast podchodzić do nich jak przeciwieństw, spróbować spojrzeć na nie jak paletę kolorów,  w których barwy i tony się nakładają i mieszają. Tu nie ma sztywnych wzorców i reguł, jest wiele wyjątków, stanów mieszanych w tkankach dlatego należy być elastycznym w podejściu.

Temperatura:  zimne – chłodne – neutralne- ciepłe- gorące
Zimne i Gorące oznacza obniżoną (Z) lub podwyższoną (G) aktywność fizjologiczną. Odnosi się do subiektywnego odczucia zimna jako części większego obrazu obniżonych funkcji metabolicznych i funkcji życiowych. Gorąco związane z jest z pobudzeniem, zwiększoną, podwyższoną funkcją metaboliczną/życiową. Czasem prowadzi do nadczynności.

Wilgotność: bardzo suche – suche- neutralne – wilgotne- bardzo wilgotne
Bardzo dosłowne i w większości łatwe do zaobserwowania. Tutaj szukamy albo niedoboru nawilżenia lub nadmiaru, zatrzymanie nadmiernej ilości płynów w tkankach.

Widmo strukturalne : luźne- neutralne- napięte
Energetyka strukturalna bezpośrednio wpływa na napięcie i wiotkość tkanek. Najbardziej zauważalna w układzie mięśniowo-szkieletowym i nerwowym, ale ma istotny wpływ na wszystkie układy w ciele, zwłaszcza na tkanki graniczne typu bariera krew mózg i błony śluzowe.

B. della Porta
Po obszerne szczegóły omówienie całego, konceptu energetycznego, smaków ziół, rozpoznawania działania roślin po o widocznych, namacalnych cechach, działania konkretnych ziół na tkanki i cały organizm zapraszam do książki Tajemnice ziół zapomniana wiedza, do nabycia Tutaj.