Adaptogeny – rośliny, które wzmocnią podnosząc odporność na stres

Adaptogeny to grupa roślin o wyjątkowych właściwościach biologicznych mających moc zwiększania reakcji organizmu na stres.

Pojęcie adaptogen wywodzi się z łacińskiego adaptare – dostosowywać się, dopasowywać się. Po raz pierwszy zostało użyte przez rosyjskiego naukowca dr Mikołaja Lazarewa, pioniera na tym polu.

W latach dwudziestych ubiegłego wieku Lazarew zajmował się badaniami nad wpływem różnych substancji na ludzki organizm.  Tuż przed II wojną światową został wdrożony do projektu, który miał na celu stworzenie ludzkiej maszyny do zabijania.  Żołnierza idealnego,  wytrzymałego, odpornego na ból, zmęczenie, błyskawicznie reagującego na zagrożenia.

W toku eksperymentów okazało się, że wiele testowanych stymulantów powoduje uzależniania i wpływa negatywnie na ochotników.  Toteż Lazarew postanowił obrać inny kierunek. Zaczął szukać substancji, które bezpiecznie stymulują i wzmacniają organizm. Tak trafił na żeń-szeń i różeniec górski. Prace Lazarewa kontynuowali Israel Brekham i Igor Dardymov, który stworzyli definicję i nadali szczególny status adaptogenom.

Czym są adaptogeny ?

Adaptogeny zwiększają tolerancje na niesprzyjające warunki otoczenia zależne od temperatury, wilgotności, ilości tlenu i zanieczyszczeń w powietrzu.  Hałasu, wibracji, stresu wewnętrznego, traumatycznych przeżyć. Sprawiają, że organizm lepiej radzi sobie ze stresem, zanieczyszczeniami środowiska i sprawniej zwalcza potencjalnie niebezpieczne drobnoustroje.

Rośliny, którym nadano taki status muszą spełniać szczególne warunki:

• muszą wpływać wielokierunkowo na cały organizm w sposób łagodny
• podnosić odporność na stres poprzez szerokie oddziaływanie fizyczne i biochemiczne
• normalizować i usprawniać różne funkcje organizmu
• nie mogą mieć działań niepożądanych

Adaptogeny wzmacniają i normalizują funkcje organizmu, działają w pewnym sensie jak dopalacze. W przeciwieństwie do chemicznych substancji nie blokują podstawowych funkcji ani  zbytnio nie stymulują. Ich rola polega na harmonizowaniu działania jego poszczególnych struktur.

Za pożądany efekt odpowiadają liczne biologicznie czynne substancje działające w synergii, które

• Wyłapują wolne rodniki, obniżają ryzyko chorób cywilizacyjnych
• Wspierają pracę układu odpornościowego, nerwowego [1]  hormonalnego, enzymatycznego.
• Poprawiają wykorzystanie tlenu.
• Tonizują mięśnie, układ pokarmowy
• Działają ochronnie na serce, tkankę kostną i wątrobę.
• Przyspieszają regenerację po wysiłku,
• Poprawiają  pamięć, koncentrację, koordynację ruchową
• Zwiększają wytrzymałość fizyczną i psychiczną
• Stabilizują ciśnienie, poziom cukru.
• Działają antydepresyjnie.
• Zmniejszają pociąg do słodyczy i używek.
• Podkręcają libido i pozwalają lepiej się wyspać.

Niektóre przebadane adaptogeny

Żeń-szeń

Mistyczny korzeń niebios jest najbardziej znany wśród adaptogenów.  Do tego rodzaju zalicza się 20 gatunków, najbardziej przebadane to żeń-szeń właściwy i pięciolistny. W korzeniach żeń-szenia odkryto ponad 200 substancji aktywnych, z których najważniejsze to wzmacniające odporność ginsenozydy budową przypominające hormony sterydowe. Według medycyny chińskiej roślina powinna być stosowana tylko w chłodnych miesiącach.

Witania ospała

Na przekór botanicznej nazwie stawia na nogi równie dobrze jak żeń-szeń. Niektóre badania sugerują, że nawet lepiej. Jako ashwagandha od tysięcy lat ceniona jest w medycynie ajurwedyjskiej. Stosuje się w kuracjach odmładzających organizm.  Zastosowania i przepisy tutaj 

Różeniec górski

Przywraca siły fizyczne i równowagę psychiczną. Jest wszechstronnym środkiem wzmacniającym, dodaje sił witalnych i poprawia samopoczucie.  Różeniec jest idealny dla osób osłabionych, zmęczonych psychicznie i fizycznie, zestresowanych, wpadających w melancholię lub depresję. Najbardziej przebadany przez Rosjan, używali go kosmonauci i sportowcy, by maksymalnie podnieść wydolność. Badania nad nim były objęte ścisłą tajemnicą państwową.

Cytryniec chiński 

Uprawiany również w Polsce oddziałuje pozytywnie na  kondycję fizyczną i psychiczną. Pomaga m.in w chronicznych zmęczeniu, problemach z sercem, układem krążenia. Regeneruje wątrobę, poprawia metabolizm.

Vilcacora 

Znana jako koci pazuch pochodząca z lasów tropikalnych Amazonii vilcacora ma zróżnicowany skład chemiczny, który warunkuje wielokierunkowe działanie. Potwierdzono jej  właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne, przeciwwirusowe, przeciwbólowe. Stymuluje funkcje układu odpornościowego i wspomaga leczenie nowotworów.

Amla

Zwana indyjskim agrestem jest jedną z najbardziej cenionych roślin w ajurwedzie. Zapewnia długowieczność i dobre zdrowie Amla posiada zdolność równoważenia wszystkich trzech doszy – Vata, Kapha, Pitta. Innymi słowy  przywraca organizmowi balans. Tam gdzie jest równowaga, nie występują zaburzenia na poziomie fizycznym, a tym samym nie ma chorób.

Tarczyca bajkalska

Jej ojczyzną jest Daleki Wschód – Syberia, Mongolia, Chiny, Japonia Korea ale uprawia się na całym świecie.  Ponad 2 tysiące lat jest stosowana jako zioło rozpraszające gorączkę, usuwające gorącą wilgoć z płuc, jako środek odtruwający i przeciwkrwotoczny.  Stosowana w leczeniu wielu chorób w tym boreliozy. Jeden z jej składników ma zdolność wytwarzania telomerazy, czym zapobiega skracaniu, a nawet potrafi wydłużyć telomery.

Liść Damiana

Turnera diffusa ziele znane już starożytnym Majom i Aztekom. Cieszy ogromną popularnością ze względu na działanie przeciwdepresyjne, wzmacniające, odtruwające i wzmacniające libido. Rdzenna ludność krajów Ameryki Południowej stosuje liść Damiana w postaci maceratu na tequili jako lekki środek psychoaktywny, wywołujący stan euforii i wzmacniający odczuwanie przyjemności.

Traganek pospolity

Również chroni telomery przed degradacją i skracaniem. Jest modulatorem odporności. Wzmacnia, naprawia i odmładza. Można profilaktycznie stosować w okresie podwyższonego stresu, wyczerpania, obniżenia odporności, braku energii i sił witalnych. Jest ziołem działającym na cały organizm  jednocześnie nie toksycznym, które można przyjmować przez dłuższy czas.

Do adaptogenów należą niektóre grzyby:  reishi, shitake, maitake.  Także bardziej znane zioła: imbir, aloes, kurkuma.

Adaptogenów nie stosuje się w rytmie ciągłym. Standardowa kuracja trwa 2-3 miesiące.  Najlepiej przeprowadzać ją kiedy odczuwa się psychofizyczny spadek formy. Odczuwalne skutki pojawiają się zazwyczaj po 2-3 tygodniach. Zaleca się stosować je rano.