Gajowiec żółty – właściwości i zielarskie zastosowania

Gajowiec żółty [Lamium galeobdolon] zwany ziejcem jest pospolitą, wieloletnią rośliną z rodziny jasnotowatych. Ze względu na podobieństwo, dawniej nazywany jasnotą żółtą i martwą pokrzywą.

Nazwa botaniczna pochodzi prawdopodobnie od łacińskiego galeo (chełm) i (dolon) żądło, w nawiązaniu do wyglądu kwiatów. Lub od greckiego gale, oznaczającego łasicę i blodos cuchnący zapach.

Gajowiec żółty

Ma typowy wygląd roślin z gatunku jasnotowatych. Dorasta do 20-60 cm, pod ziemią wytwarza kłącze. Czterokanciaste, wyprostowane łodygi są wewnątrz puste. Sercowate, ząbkowane, lekko owłosione liście przypominają pokrzywę, ale nie parzą.

W maju gajowiec zakwita żółtymi kwiatami, w dużej grupie robią wrażenie. Po okresie kwitnienia wytwarza gęsto ukorzeniające się rozłogi, z których potem wyrastają pędy kwiatowe.

Gajowce porastają cieniste pradawne bory, można je spotkać na skrajach listów, w zaroślach i nieużytkach. Często wybierają sobie siedlisko w pobliżu pokrzyw, nie lubią zbyt nasłonecznionych stanowisk. Ze względu na atrakcyjny wygląd, często uprawiane są w ogródkach. Ziele i kwiaty zbiera się w okresie krótkiego kwitnienia od maja do czerwca. Suszy bez dostępu słońca, w przewiewnym miejscu.

W tradycyjnym zielarstwie

Gajowiec żółty od wieków jest ceniony w zielarstwie jako ziele oczyszczające krew. Liście i kwitnące wierzchołki są jadalne, robi się z nich napary, wywary, nalewki. Najczęściej wykorzystywane przy kaszlu, niedomaganiu śledziony, nerek, pęcherza moczowego, puchlinie osierdzia i problemach ginekologicznych.

Nicholas Culpeper pisał „Gajowce są nieco gorętsi i suchsi od pokrzywy. Z większym powodzeniem używani na zatkaną, stwardnianą śledzionę. Robi się wywar z ziela na winie, a następnie gorący aplikuje okładając okolice śledziony. Zmiażdżone liści są cudownie leczą rany i wrzody”.

Profil energetyczny
Smak: słony, gorzki, cierpki
Energetyka: osusza, rozgrzewa lub chłodzi
Tkanki: śledziona, nerki,  wątroba, skóra, krew

Gajowiec oczyszcza krew i rozpuszcza złogi, które są przyczyną bólów stawów, ścięgien, podagry. Skuteczny w leczeniu zestarzałych ran i wrzodów, pomocny w wyciąganiu drzazg. Zmiażdżone liście z odrobiną soli, smalcu i octu, nakładane na obrzęki, twarde guzki, hemoroidy szybko przynoszą ulgę.

Herbatka z kwiatów oczyszcza krew i przewód pokarmowy. Stosuje się w problemach trawiennych, wysypach skórnych i zaburzeniach dróg moczowych. Wskazania do zastosowania: skąpe, bolesne oddawanie moczu, zatrzymywanie płynów, częste infekcje, wychłodzenie nerek. Kojąco działają również kąpiele i nasiadówki. Przy zaawansowanej niewydolności nerek dobre wyniki przynosi picie mieszanki z przytulią i nawłocią.

W medycynie współczesnej

Gajowiec żółty zawiera olejki eteryczne, flawonoidy, irydoidy, antocyjany,  kwas cynamonowy, kawowy. Działanie: przeciwzapalne, przeciwskurczowe, ściągające, wykrztuśne, moczopędne, ściągające, zwężające naczynia krwionośne. Oczyszcza krew, chroni miąższ wątroby, tłumi reakcje autoimmunologiczne, reguluje miesiączki. Zastosowania:

• Dolegliwości kobiece, upławy, zapalenie pochwy, macicy, jajowodów, zaburzenia miesiączkowania, PMS u młody kobiet
• Bóle stawów, nerwów, mięśni, kości, reumatyzm, artretyzm, rwa kulszowa
• Zaburzenia czynności nerek, skąpomocz, infekcje pęcherza i układu moczowego
• Niewydolność wątroby, marskość
• Owrzodzenia, żylaki, rany skórne, wysypki
• Stres, bezsenność, stany lękowe

Gajowiec żółty przepisy

Napar z gajowca
Czubatką łyżeczkę ziela zalewa się szklanką wrzątku i krótko zaparza. W dolegliwościach miesiączkowych pije się 2 razy dziennie 3/4 szklanki. Przy niewydolności nerek miesza się w równych ilościach  z przytulią i nawłocią.

Szwajcarski zielarz, ksiądz Künzle opisał przypadek mężczyzny w średnim wieku, który chorował ciężko na nerki.  „Jedną musieli mu usunąć. Druga nerka jednak ropiała i nie funkcjonowała prawidłowo. Wtedy chory zaczął się leczyć ziołami.  Zmieszał jednakowe ilości nawłoci, przytulii i jasnoty gajowca. Codziennie pił łykami trzy do czterech szklanek tej herbatki. W wyniku czego choroba całkiem ustąpiła po 14 dniach, jak sam twierdził.

Dla oczyszczenia krwi, przy problemach trawiennych i wysypkach skórnych zaleca się raz dziennie, rano, szklankę herbatki z samych kwiatów. Przy kaszlu z miodunką, forsycją, przytulią, skrzypem.

miodunką, pierwiosnkiem, czosnkiem niedźwiedzim, kwiatami męskimi leszczyny, kwiatami męskimi olchy, kwiatami forsycji lub kwiatami czeremchy. W razie silnego kaszlu i wysięku płucnego mieszać z ziołami krzemionkowymi (skrzyp, przytulia, marzanka, poziewnik, turzyce – odwar). Stosować również do irygacji, lewatywy, okładów, płukanek i przemywania schorzałych miejsc. Polecam przy zapaleniu gałki ocznej, spojówek i powiek (okłady z naparu-40 minutowe).

Kompresy
Krótko zaparza się 3 czubate łyżeczki na ½ litra wrzątku. W naparze nasącza się ściereczkę i robi ciepłe okłady. Do kąpieli wykorzystuje się całą roślinę.

Nalewka
Zebrane świeże ziele z kwiatami rozdrobnić. Zalać wódką lub winem gronowym w proporcji 1:5, macerować tydzień i przefiltrować. Stosuje się 2 łyżeczki nalewki na wódce rozcieńczone w wodzie 2-3 razy dziennie lub kieliszek wina.