Niekropień, złotowłos, paproć bogini dla włosów i skóry

Niekropień właściwy [Adiantum capillus-veneris] zwany włosem Wenery, paprocią bogini,  to niewielki gatunek paproci z rodziny orliczkowatych. Nazwa botaniczna pochodzi od greckiego adianton i oznacza „nie zamoczy się, wyschnie”.

Specyficzny epitet capillus-veneris nawiązuje do pięknej Wenery. Liście niekropnia po kontakcie z wodą zawsze pozostają  suche, nieuchwytne jak włosy Wenus. W symbolice roślin Adiantum przyjmuje wiele znaczeń: nieuchwytność, prostota, tajemnicze piękno, ukryte prawdy. Dawniej wierzono, że znalezienie ziela w pobliżu studni zapowiadało szczęście.

Niekropień właściwy

Występuje w cieplejszych i umiarkowanych strefach Europy, zachodniej Azji, Afryki i obydwu Amerykach w wilgotnych miejscach. Często spotykana na skałach, w jaskiniach, przy zbiornikach wodnych i źródłach.  Wytwarza pierzaste liście podobne do miłorzębu dwuklapowego.

Bladozielone listki są bardzo delikatne, lekkie, osadzone na cieniutkich, błyszczących, ciemnych ogonkach, cechy te nawiązują do włosów. W Polsce niekropień jest uprawiany jako roślina doniczkowa, czasami przejściowo dziczeje.

Roślina jest delikatna, wymagająca w uprawie. Lubi półcień, rozproszone światło, wymaga dużej wilgotności powietrza. Wrażliwa na zanieczyszczenia, dym tytoniowy, chemiczne opary. Nie lubi zmiany miejsca, a podłoże musi być stale wilgotne.

Źle znosi temperatury powyżej 21 °C przy suchym powietrzu. Ale ładnie się prezentuje a dobrze pielęgnowana żyje wiele lat.

W tradycyjnym zielarstwie

Od starożytności niekropień stosowano do pielęgnacji skóry i słabych, wypadających włosów.  Ze względu na działanie zmiękczające, wykrztuśne uważano za lekarstwo na wszelkie dolegliwości płuc, kaszel z gorącą flegmą, chrypkę. Pierwsze pisemne wzmianki pochodzą z pism Pliniusza i Dioskurydesa.

Według szesnastowiecznego zielarza Johna Gerarda: „Wyżera i niszczy Zło Królewskie (skrofuły) i inne twarde obrzęki. Sprawia, że włosy na głowie i brodzie wyrosną, kiedy wypadną lub zostaną wyrwane”. Nicholas Culpeper pisał: „Ten i wszystkie inne „dziewicze włosy” są dobrym lekarstwem na kaszel, astmę, zapalenie opłucnej. Są delikatnym środkiem moczopędnym, usuną piasek i inne zanieczyszczenia z nerek”.

Profil energetyczny
Smak: gorzki, cierpki
Energetyka: chłodzi, osusza
Tkanki: Płuca, wątroba, nerki
Działanie: Usuwa nadmiar wilgotnego ciepła, otwiera płuca, przekształca gorącą flegmę.

W XVII wieku z liście niekropnia i czarnej herbaty przyrządzano słynną bawarkę, zalewaną mlekiem.  W Abruzji do dziś niekropień jest powszechnym użyciu. Herbatki ze ślazem, rumiankiem i pomurnikiem dla odświeżenia przewodu pokarmowego. Odwar z popiołem drzewnym i złotowłosem do gorących kąpieli stóp jest skutecznym środkiem na bóle miesiączkowe. Napary z miodem na kaszel, ból gardła i krtani.

Adiantum capillus-veneris właściwości

Kluczowe składniki: Olejki eteryczne, śluzy, garbniki, flawonoidy kwas szikimowy, galusowy, rutyna, kwercetyna, triterpeny, flawonoidy, karotenoidy, liczne kwasy organiczne, antyoksydanty.

Działanie: przeciwzapalne, antybakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, wykrztuśne, ściągające, zmiękczające, tonizujące, przeciwbólowe, przeciwastmatyczne, przeciwreumatyczne, moczopędne, trawienne, oczyszczające, łagodzące, napotne. [1]

Typowe zastosowania dawne i współczesne

• Problemy z oddychaniem, krztusiec, kaszel z lepką flegmą, zapalenie opłucnej, oskrzeli, astma, ból gardła, dreszcze, przewlekły nieżyt nosa
• Zapalenie wątroby, kamica żółciowa, żółtaczka, dolegliwości układu moczowego, piasek w nerkach
• Niestrawność, zgaga, nadkwasota, zabużenia żołądkowo-jelitowe,
• Bóle stawów, mięśni, obrzęki,
• Zaburzenia miesiączkowania, nieprawidłowe krwawienia z macicy, PMS,
• Wypadanie włosów, łysienie estrogenne, łupież, problemy skórne, egzema, łuszczyca, czyraki, brodawki narządów płciowych, przetoki

Niekropień właściwy jest stosowany w przemyśle kosmetycznym do produkcji preparatów pielęgnujących skórę, szamponów, odżywek przeciwłupieżowych, wzmacniających. Napina zwiotczałą skórę, likwiduje łojotok, łupież, poprzez zmianę struktury chemicznej umożliwia prostowanie lub skręcanie włosów [2]. 

Domowe przepisy

Herbatka

Łyżeczkę ziela zalać 250 ml wody, zaparzać 5-10 minut pod przykryciem, można dosłodzić miodem. Stosuje się 3 razy dziennie między posiłkami. Przy problemach oddechowych łączy się z lukrecją, w zapaleniu wątroby – imbirem, kozieradką, ślazem, hyzopem. W kamicy nerkowej: rumiankiem, koniczyną, selerem, prawoślazem.

Wypadające włosy
Wymieszać w równych ilościach: niekropień, pokrzywę, skrzyp, korzeń łopianu, suszone morele, brzoskwinie. 3 łyżki mieszanki zalać litrem wrzątku, zaparzać 10 minut. Przecedzić przelać do termosu. Herbatkę popija się się cały dzień.

Mocny wywar z niekropnia stosuje się do okładów, przemywań, okładów, mycia i płukania włosów. Z ususzonego, sproszkowanego ziela  z dodatkiem olejku rycynowego lub łopianowego, dodatkiem śmietany się maseczki dla wypadających włosów.

We Francji i krajach Europy południowej paproć bogini używa się w kuchni. Z ziela z cukrem bądź miodem, dodatkiem kwiatu pomarańczy przyrządza się smaczny syrop do napojów i alkoholów.