Opuncja figowa nawilża, regeneruje, odżywia tkanki

Opuncja figowa [Opuntia ficus-indica] to gatunek jadalnego kaktusa, o licznych zdrowotnych właściwościach. Pochodzi z Meksyku, gdzie od tysięcy lat służy rdzennej ludności za pokarm i lekarstwo. W Ameryce środkowej uważana za świętą roślinę opuncja figowa zwana nopalem obrosła legendami.

Przed rozkwitem cywilizacji mezoamerykańskiej, Aztekowie byli biednym ludem koczowniczym. Według jednej z legend pewnej nocy wódź plemienia doznał wizji, w której duchy opiekuńcze przekazały, że nadszedł czas by lud się osiedlił. Gdy się tak stanie, czeka ich rozwój i pomyślność. Miejsce do osiedlenia wskaże im siedzący na kaktusie nopal orzeł z wężem w szponach.

Wędrując po środkowym Meksyku, ludzie zobaczyli znak w miejscu znanym obecnie jako Mexico City. Idąc za wskazówką, osiedlili się w tym miejscu, budując z najbardziej zaawansowanych cywilizacji Nowego Świata. Do dziś legendarny nopal jest ceniony na terenach od Arizony, Teksasu po Amerykę Południową. Wizerunek orła siedzącego na opuncji z wężem szponach zdobi flagę Meksyku, symbolizuje Tenochtitlán – dawną stolicę Azteków.

Opuncja figowa

Jest kolczastym sukulentem, który w naturalnych warunkach osiąga wysokość nawet 5 metrów. Jej mięsiste liście pokrywa woskowa skórką i kolce chroniące przed parowaniem wody i zwierzętami. Jest odporna na suszę, zmienne pustynne temperatury, przystosowuje się do ograniczonych zasobów wodnych i ubogich gleb.

Bardzo szybko się rozprzestrzenia. Można kawałek po prostu rzucić do gleby, szybko się ukorzeni. Z  poduszkowatych areoli wyrastają zarówno kolce jak i haczykowate glochidy przyczepiające się do podłoża. Gdy roślina znajdzie się w ziemi, siatkowe wewnętrzne włókna, zaczynają się rozciągać jak wąsy, z który wyrastają korzenie.

Opuncja kwitnie raz w roku, zwykle późną wiosną, wytwarzając piękne kwiaty piękne barwne kwiaty, chętnie wykorzystywane w kuchni. Po ich przekwitnięciu  smaczne owoce w kolorach żółtych, pomarańczowych i fioletowych. Cechą charakterystyczną są płaskie jak wiosła liście o grubości około cala z długimi, ostrymi cierniami.

Trochę historii

Obecnie opuncje figowe rozprzestrzeniły się i znalazły naturalne siedlisko w wielu miejscach na świecie o łagodnym, ciepłym klimacie. Według oficjalnych źródeł do Europy trafiły na statkach Kolumba. Dziś masowo występują w południowych częściach Włoch, szczególnie na Sycylii gdzie jest miejscowym przysmakiem ficurinnia i wybrzeżu Amalfi. Po włosku nazywane fichi d’india czyli figi indyjskie, ponieważ Kolumb był pewien, że dotarł z wyprawą do wybrzeży wschodnich Indii.

Nazwa nopal, błędnie określana jako hiszpańska, wywodzi się z azteckiego języka nahuatl jako określenie kaktusa. Ale Aztekowie nie byli pierwsi. Łacińska nazwa opuntia, wywodzi się z greki od słowa Opos. Obszaru na wyspie Eubea leżącym na północny wschód od Aten. Grecy nazywaj ją Εύβοια wymawiane EH-via, miejsce ucieczki. Jeden koniec wysypy znajduje się zaledwie 30 metrów od stałego lądu.

Według Pliniusza i Teofrast z Eresos na terenie Opos rosły figi i i podobne kształtem kolczaste owoce, z których sok używano jako podpuszczkę przy produkcji serów. Przymiotnik od opos to opuntios, oznacza „z Oposa”. Ponieważ opuncje miały kształt figi, ale odróżniały je kolce nazwano je Opuntios, po czym przekształcono na łacińskie opuntia. Oryginalnie greckie słowo wymawia się oh-pun-tia z literą H.  Sama technika wytwarzania sera z użyciem soku z kolczastej figi była wspomniana wymieniana przez Arystotelesa, i kilku rolniczych poradnikach starożytnych Greków i Rzymian.

W tradycyjnym zielarstwie

Rdzenna ludność Ameryki Południowej wykorzystywała wszystkie części rośliny jako pokarm, lekarstwo, barwnik do tkanin, nawet ostre kolce służyły jako igły. Nic nie mogło się zmarnować.

Liście opuncji mają smak podobny do szparagów, z czerwonych, gruszkowatych owoców wyrabia się galaretki, dżemy i desery. Kwiaty się je na surowo, dodaje do sosów gulaszy. Ciemniejsze, czerwone płatki są skutecznym środkiem regenerującym błony śluzowe i tkanki podśluzowkowe.  Fioletowe owoce zawierają sok, nazywany po hiszpańsku queso de tuna, meksykański przysmak.

Tradycyjnie roślinę wykorzystywano zewnętrznie na rany, oparzenia, stany zapalne skóry, oczu. Stosowano dla oczyszczania wątroby i przewodu pokarmowego,  przy dolegliwościach trawiennych, żołądka, wątroby, nerek, jelit. Leczono wrzody, zaparcia, zatrucia, grzybice, cukrzyce, reumatyzm.

Profil energetyczny
Smak: śluzowaty, słodki, posmak gorzki, po ugotowaniu ostro-kwaśny
Energetyka: chłodzi, nawilża
Tkanki: Żołądek, wątroba, trzustka, płuca, nerki, jelita, skóra
Działanie: Usuwa patologiczne ciepło, chłodzi wątrobę, wzmacnia żołądek, ścianki jelit, otwiera przepływ energii

Podstawowe działanie to chłodzenie nadmiaru „ognia”, gorących procesów zapalnych, nawilżanie podrażnionych tkanek.  Śluzowaty smak mocno nawilża, chłodzi, koi i odżywia.  Kojący śluz pokrywa chłodną powłoką błony śluzowe przewodu pokarmowego, wspomaga procesy regeneracyjne, przywraca równowagę narządów. Miejscowo leczy oparzenia słoneczne i gorące stany zapalny skóry objawiające się zaczerwienieniem.

Wysuszone, osłabione błony śluzowe nie mogą zapewnić niezbędnej warstwy ochronnej samej tkance, na której tworzą się ubytki, rany, owrzodzenia. Są otwartą bramą dla bakterii, wirusów, pasożytów. Stanowią też obciążenie dla układu odpornościowego i wspierających go narządów. Komórki muszą ciężej pracować by zapobiec infekcjom patogennym. Dlatego każda roślina śluzowata, taka jak opuncja ma więcej zastosowań, niż do miejscowego leczenia objawowego.

Opuncja medycynie współczesnej

Słodkie, soczyste owoce są niezwykle bogate substancje odżywcze [1]. Dostarczają witaminy  z grupy B, A, C, E oraz sole mineralne: żelazo, potas, magnez, wapń i fosfor. Zawierają dużo wody, błonnik rozpuszczalny, kwasy tłuszczowe, aminokwasy, związki lipidowe, flawonoidy, karotenoidy o wysokiej aktywności przeciwutleniającej.

Działanie:  głęboko nawilżające, odżywcze, gojące,  regenerujące, oczyszczające, przeciwzapalne, antyoksydacyjne, przeciwcukrzycowe, przeciwnowotworowe [2], przeciwdepresyjne.  Miąższ owoców jest sycący, nawadniający.

• Pobudza trzustkę do wytwarzania insuliny i obniża poziom cukru we krwi.
• Równoważy poziom płynów i elektrolitów, łagodzi objawy odwodnienia i kaca
• Korzystnie działa na układ krążenia, nerki, wątrobę, drogi żółciowe, florę bakteryjną jelit
• Pomaga usuwać toksyny, neutralizuje wolne rodniki
• Łagodzi obrzęk tkanek, stany zapalne, bóle reumatyczne, artretyczne
• Zewnętrznie łagodzi oparzenia, wysypki, stany pourazowe, w kosmetyce stosowany do preparatów nawilżających skórę.

Zastosowania opuncji

W mojej okolicy okolicy krzewy opuncji są powszechnym widokiem, porastają wybrzeża i  skaliste tereny. Chociaż są na wyciągnięcie ręki, to nie jest łatwo z nich korzystać. Nie jeden raz prawie niewidoczne, cienkie jak włosy maleńkie kolce powbijały mi się w skórę, które potem bardzo ciężko usunąć.  Rękawiczki nie załatwiają sprawy, trzeba użyć narzędzi do zbierania i bardzo umiejętnie obierać, by nie dostały się do ust.

Po zebraniu można lekko przypiec nad ogniem by spalić glochidy, odciąć zewnętrzną skórkę i zjeść miąższ, jest smaczniejszy niż surowy. Koniecznie wyjąć twarde jak kamień nasiona by nie połamać zębów. Niektórzy mielą je na proszek i wykorzystują. W sklepach można dostać gładkie odmiany do jedzenia i na przetwory, ale mają słabsze działanie lecznicze.  Zjedzenie dojrzałych owoców opuncji może zabarwić mocz na czerwonawy kolor.

Galaretka z opuncji

Dokładnie wyszorowane owoce oczyszczone z kolczastych włosków zalać wrzątkiem, po 3 minutach odlać wodę. Obrać i pokroić na kawałki. Zalać wodą i gotować na ostrym ogniu około 5 minut. Przecedzić, owoce przetrzeć przez gęste sitko, odrzucić nasiona i wycisnąć jak najwięcej soku i odmierzyć szklanką. Przelać do rondla dodając cukier i świeży sok z cytryny. Ja daję pół szklanki soku z cytryny, około 2  szklanki cukru na litr gęstego soku i opakowanie  pektyny do dżemów. Gotuję mieszając aż zacznie gęstnieć. Zdejmuję pianę, przelewam do słoiczków i pasteryzuję.

Nalewka z opuncji

Oczyszczone, pokrojone owoce (op. liście)  zalać wódką, odstawić na 2 tygodnie. Przefiltrować, doprawić do smaku miodem i sokiem z limonki. Odstawić do leżakowania na miesiąc.  Niektórzy łączą zalewają spirytusem połączonym z syropem z wody i cukru.

Miąższ opuncji bardzo ładnie nawilża, regeneruję i uelastycznia skórę. Po otwarciu liści lub owocu zeskrobuje łyżką, nakładam na gazę lub bezpośrednio na skórę. Stosuję do maseczek, leczniczo przy oparzeniach, ukąszeniach owadów. Nadaje się do okładu na oczy, dziąsła, podrażnienia skórne.

B. della Porta