Podbiał pospolity na suche, podrażnione błony śluzowe, kaszel

Podbiał pospolity [Tussilago farfara] od wieków stosowano jako lekarstwo na suchy, drażniący kaszel, gorączkę, stany zapalne, podrażnienia błon śluzowych. Łacińska nazwa tussilago oznacza dosłownie środek przeciwkaszlowy.

W klasztorach rozsianych po całej Europie zakonnicy z podbiału wyrabiali syropy, maści, mikstury o działaniu przeciwzapalnym, chłodzącym, powlekającym.

Podbiał pospolity

Jest wytrzymałą byliną osiągająca wysokość do 30 cm, z pełzającymi, białymi rozłożystymi korzeniami. Wyrasta na wilgotnych, gliniastych glebach w pobliżu rzek i zbiorników wodnych. Wczesną wiosną, w początkach marca zakwita wytwarzając pojedyncze żółte kwiaty podobne do mleczów.

Po przekwitnięciu przekształcają się w białe, puszyste kule. W tym samym czasie pojawiają się duże, sercowate liście, z wierzchu ciemnozielone, od spodu białoowłosione. Od ich wyglądu wywodzi się polska nazwa podbiału.

Kwiaty zbiera się w porze kwitnienia, liście od maja do lipca, a korzeń późną jesienią. Susz się w suchych, zacienionych, przewiewnych miejscach, układając kwiaty
układamy koszyczkami na północ. Liście zbiera się bez ogonków, a świeżo rozkwitłe koszyczki kwiatów bez szypułek.

Łatwo rozpoznać podbiał rozpoznamy podbiał przecinając ogonek świeżego liścia: w przekroju wyraźnie widać wiązki ułożone w kształt podkowy. Stąd regionalne nazwy: końskie kopyto lub ośla stopa.

W tradycyjnym zielarstwie

Większość najstarszych przekazów mówi, że podbiał najczęściej używano jako zioła do palenia lub okadzania przy astmie i suchym drażniącym kaszlu. Dioskurydes, Galen, Pliniusz Starszy zalecali palenie zioła by chronić przed chorobami płuc, a rytualne spalania miało przywracać równowagę. Młode liście przykładano na żylakowate owrzodzenia i różę na twarzy. Roztarte z miodem kładziono na opuchlizny. Sok ze świeżych liści wciągano do nosa, aby pozbyć się uciążliwego kataru.

Pliniusz Starszy zalecał wdychanie dymu z tlących się liści podbiału jako skuteczny lek na ostry, suchy kaszel. „Podbiał wszelakim przymiotom ognistym bardzo jest użyteczny. Zwłaszcza liście surowe przykładając albo utarte plastrując, też z miodem tłuczone a plastrowane (…). Kaszlom suchym i zastarzałym jest wielkim lekarstwem. Tak liście jako korzenie na ogień węglisty kładąc, a dym przez lejek w się biorąc, gwiżdżotchnącym i dychawicznym, tymże sposobem dym lejkiem
w się biorąc, osobliwym jest ratunkiem”, pisze Szymon Syreński w słynnym „Zielniku”.

Według księdza Kneippa:”Dychawiczność i kaszel bardzo łatwo usuwa się tą jedyną tylko rośliną, szczególnie, gdy skłonność jest do suchot. Liście przyczepione do płótna lub i same można kłaść na piersi. Wyciągają gorącość, wstrzymują osłabienia, usuwają gorączki. Znakomicie działają, gdy je przyłożysz na otwarte wrzody. Odciągają zapalność, zaczerwienienie i wyciągają szkodliwe pierwiastki na zewnątrz”.

Profil energetyczny

Smak: słodki, gorzki, słony,
Energetyka: chłodzi, osusza,
Tkanki: klatka piersiowa, płuca, oskrzela, śledziona,
Działanie: stymuluje ruch wilgoci, łagodzi kaszel, świszczący oddech.

W medycynie wschodniej podbiał należy do kategorii ziół łagodzących uporczywy kaszel i świszczący oddech. Flegma jest efektem stagnacji wilgoci i płynów, proces ten ma tendencję do powstawania w śledzionie, dopiero później przenosi się do płuc. Nadmiernie zgromadzona gęstnieje, początkowo zimna wraz z postępem choroby przekształca się w gorącą. Zioła z tej kategorii leczą skutki tej właśnie stagnacji, mają działanie przeciwkaszlowe, wykrztuśne, moczopędne lub przeczyszczające.

W medycynie współczesnej

Podbiał pospolity jest bogaty w śluzy. Zawiera flawonoidy o działaniu przeciwzapalnym, polisacharydy, przeciwutleniacze, garbniki, olejki eteryczne, sporo cynku i witaminę C. Działanie: przeciwzapalnie, łagodzące, powlekające, osłaniające błony śluzowe.

Zielarskie przetwory z podbiału  ułatwiają odkrztuszanie i wydalanie flegmy, łagodzą kaszel. Powlekają błony śluzowe jamy ustnej, gardła i przełyku, łagodzą objawy przeziębienia i podrażnienia dróg oddechowych. Zewnętrznie stosuje się na problemy skórne.

W roślinie odkryto alkaloidy pirolizydynowe, które przedawkowane mogą uszkadzać wątrobę. Związki te są w większości neutralizowane podczas gotowania. Nie powinno się przekraczać dawek 10 g dziennie. Przeciwskazania: wysokie ciśnienie, choroby serca, niewydolność wątroby, ciąża.

Podbiał przepisy zielarskie

Typowe zastosowania – wywary, herbatki, okłady, palenie zioła oraz wykorzystanie kulinarne. W Rumunii przysmakiem są gołąbki w liściach podbiału. Średnie liście pozbawia się ogonków i blanszuje, układa stroną z włoskami do góry, nadziewa farszem: posolonym ryżem z czosnkiem, tymiankiem, orzeszkami pinii i sokiem z cytryny albo ziemniakami ze śmietaną, czosnkiem, oliwą, gałką muszkatołową, solą i pieprzem.

Odwary z liści i kwiatów podbiału

Łyżkę suszonych liści zalać szklanką wody, gotować  3 minuty pod przykryciem na małym ogniu. Odstawić na kwadrans pod przykryciem. Pije się 0,33 szklanki 3–4 razy dziennie między posiłkami. Zastosowania: przeziębienia z uporczywym kaszlem, podrażnienia, zapalenie błon śluzowych jamy ustnej i krtani, angin, nieżyt oskrzeli, kaszel palacza. Podobnie robi się i stosuje wewnętrznie wywar z kwiatów. Zewnętrznie sprawdza się jako tonik do tłustej cery i płukanka do włosów przetłuszczających, wypadających, z łupieżem.

Syrop z kwiatów podbiału

Kwiaty zebrane z dala od dróg i fabryk rozłożyć na białym papierze, usunąć ewentualne insekty. Ciasno ułożyć w słoiczkach przesypując każdą warstwę cukrem lub zalewając miodem. Odstawiać w ciepłe miejsce, z dala od światła, na 2–3 dni. Po puszczeniu soku przecedzić starannie odciskając. Osączone kwiaty zalać w garnku wodą, zakrywając całą powierzchnię. Pogotować 10 minut. Po odcedzeniu połączyć z wcześniej wyciśniętym sokiem. Syrop krótko zagotować na małym ogniu i przelać do czystych słoiczków, szczelnie zakręcić i postawić do góry denkami. Stosuje się łyżeczkę kilka razy dziennie przy suchym, drażniącym kaszlu i zapaleniu oskrzeli.

Remedium na kaszel 

Wymieszać starannie po 6 łyżek podbiału, kopru włoskiego, przetacznika z 3 łyżkami korzenia fiołka. Herbatka: 3 łyżki mieszanki zalać 4 szklankami wrzątku. Zaparzać 2 godziny i odcedzić. Stosuje się  łyżkę stołową co 2 godziny.

Ból gardła, chrypka, suchość i podrażnienie błon śluzowych

Wymieszać starannie składniki:

• Podbiał – 3 łyżki
• Korzeń prawoślazu – 4 łyżki
• Lukrecja – 2 łyżki
• Korzeń fioła – 1 łyżka

Przechowywać w papierowej torbie. Herbatka : 3 łyżki stołowe mieszanki zalać 4 szklankami wrzątku, odstawić na kwadrans. Po odcedzeniu chwilę zagotować. Stosuje się 2 razy dziennie 3/4 szklanki dosłodzone miodem.

Wrzody żołądka
Małą łyżeczkę sproszkowanych liści zalać szklanką wrzątku, odstawić na 10 minut pod przykryciem. Przy wrzodach napar pije się 6 tygodni, 2 razy dziennie rano i wieczorem. Na chrypkę łączy się z prawoślazem, w mocnym kaszlu z tymiankiem, na astmę z kłączem tataraku, bazylią, jałowcem, anyżem, kolendrą,
macierzanką.

Okłady
Liście podbiału mają silne działanie gojące. Okłady dobrze robią na wrzodziejące, żylakowe zapalenia i bóle zwyrodnieniowe kręgosłupa. Na noc przykłada
się i zawija bandażem. Z kolei okłady z utartych na miazgę kwiatów z olejem lnianym rozjaśniają przebarwienia i plamy starcze, pomagają w leczeniu trądziku różowatego.