Aromatyczno gorzki wrotycz przeciw pasożytom i dla trawienia

Wrotycz pospolity [tanacetum vulgare] występuje praktycznie wszędzie.

Wyrasta na obrzeżach pól, lasów, pastwiskach, łąkach, nieużytkach, obrzeżach pól, przy domostwach. Wiosną zakwita żółtymi kwiatami i cieszy oko do późnej jesieni.

Wrotycz pospolity

Jest wieloletnią rośliną z astrowatych, wyrastając nawet  do 1,2 metra wysokości. Na sztywnych kanciastych łodygach ząbkowane liście, podobne do paproci.

Żółtopomarańczowe kwiaty w formie spłaszczonych koszyczków wyglądające jak guziczki tworzą charakterystyczne baldachy. Roślinę wyróżnia silny aromat kamfory z nutką rozmarynu i aromatyczny, gorzki smak.

Główki kwiatowe są bardzo trwałe, utrzymują wiele miesięcy dając wrażenie nieśmiertelności. Nazwa botaniczna prawdopodobnie wywodzi się od greckiego athanaton czyli nieśmiertelny. Starożytni Grecy znali wrotycz jako zioło, które Zeus podawał Ganimedesowi, by zachować jego piękną młodość.

Obecnie roślina jest traktowana jako pospolity chwast, ale nie zawsze tak było. Dawniej w okresie Wielkiego Postu wrotyczem przyprawiano potrawy. Regionalnie ciasto wrotyczowe tradycyjnie serwowano na Wielkanoc, dla oczyszczenia humorów . I jako antidotum na nadmiar strączków i solonych ryb, których nie brakowało w przedświątecznym menu.

W tradycyjnym zielarstwie

Grecy jako pierwsi  docenili właściwości wrotyczu, uprawiali dla surowca na lekarstwa i barwnik do tkanin. Roślinę uprawiano w ogrodach ziołowych Karola Wielkiego i przy klasztorach benedyktynów. Wykorzystywano w leczeniu gorączki, owrzodzeń, reumatyzmu, dolegliwości trawiennych i pasożytów jelitowych.

W wiekach średnich uważano wrotycz za cenne zioło lecznicze, prawie na każdą dolegliwość od bólów, histerii po osłabienie nerek i dnę moczanową. Zewnętrznie używano na wysypki skórne, obrzęki, zwichnięcia, skręcenia kończyn. W niektórych regionach uważano, że liście wrotyczu wkładane do butów leczą bóle reumatyczne.

Profil energetyczny
Smak: gorzki aromatyczny
Energetyka: sucha, chłodna
Tkanki: żołądek, śledziona, pęcherz, wątroba
Działanie: usuwa wilgoć, flegmę, porusza energię Qi, rozprasza zastoje

Gorzki smak połączony z rozpraszającą naturą aromatu mocno stymuluje produkcję wydzielin trawiennych, zwłaszcza soków żołądkowych, wątrobowych, trzustkowych, które właściwie są tonikiem trawiennym. Tonizuje układ pokarmowy, krew i rozpuszcza wszystko, co niepotrzebne.

Tradycyjna medycyna chińska wykorzystuje wrotycz w zaburzeniach trawienia spowodowanych wilgocią jak wzdęcia, gazy, nudności. Na reumatyzm, dnę moczanową, zewnętrznie do irygacji przy upławach, na obrzęki, stłuczenia.
Ajurweda uważa wrotycz za zioło chłodzące o gorzkim smaku, redukującym nadmiar żywiołu ognia i stany zapalne. Stosuje jako toniki do skóry dolegliwości skóry, przebarwienia,  jako środek trawienny, przeciwpasożytniczy, stymulujący przepływ krwi.

Na poziomie duchowym dodaje wytrwałości w dążeniu do celu. Esencje kwiatowe wskazane dla osób leniwych, bez wystarczających sił woli by doprowadzać projekty do końca, z tendencją do odwlekania spraw.

W medycynie współczesnej

Chociaż według standardów współczesnej medycyny wrotycz nie jest już uznawany za użyteczne zioło, nie został całkowicie odrzucony. Wykorzystywany jest przy gorączce, żółtaczce, pasożytach, ale należy stosować rozważnie.

Wrotycz zawiera tujon, w dużych dawkach toksyczny.  Przedawkowanie może wywołać kołatanie serca, biegunki, poty, krew w moczu i halucynacje.

Liście, kwiaty i ziele zawierają olejki eteryczne, kwas jabłkowy, winowy, walerianowy i flawonoidy. Mają działanie przeciwzapalne, odkażające, przeciwbólowe, rozkurczowe, wiatropędne, antyalergiczne, żółciopędne i uspokajające.
Wrotycz jest alternatywą dla sterydowych i niesterydowych leków przeciwzapalnych. Hamuje odczyny zapalne – jest inhibitorem dla histaminy, tromboksanu, leukotrienów i prostaglandyn. Zapobiega zastojom krwi, odkładaniu blaszek miażdżycowych w tętnicach i powstawaniu zakrzepów. Działa moczopędnie, redukuje obrzęki. Tonizuje mięśnie szkieletowe.

Zastosowania wrotyczu

Zmiażdżone liście w formie okładów łagodzą obrzęki przy skręceniach, zwichnięciach.  Zimne destylaty mają zastosowania do rozjaśnienia przebarwień skóry, piegów, pomagają na oparzenia słoneczne.

Wyciągi wodne stosuje się na na dolegliwości skórne: liszaje, ropnie, wykwity, łuszczycę . Kwiaty wrotyczu gotowane w wodzie z octem i miodem są skuteczne przy zapaleniach jamy ustnej, gardła, dziąseł i bólach zębów.

Wewnętrznie w zaburzeniach układu pokarmowego do ogólnej poprawy trawienia i pobudzenia apetytu. Przy wzdęciach, skurczach, niestrawności, zastoju w jelitach.  W leczeniu wrzodów żołądkach, problemach z wątrobą i pęcherzykiem żółciowym. Przy chorobach autoimmunologicznych: łuszczyca, toczeń, alergie, reumatoidalne zapalenie stawów.

Wrotycz pomaga w zaburzeniach krążenia, zawrotach głowy, osłabieniu nerek, kamicy, zapaleniach układu moczowego. Stosuje się przy bólach reumatycznych, dnie moczanowej, histerii, depresji, niepokoju, impotencji, nieregularnych miesiączkach.

Najbardziej znane jest zastosowanie w mieszankach lub samodzielnie przeciw pasożytom jelitowym i jako środek na wszy, pchły, świerzb.

Receptury z wrotyczu

Roślina kwitnie od czerwca do września, ale najlepiej zbierać do końca sierpnia. Surowcem zielarskim są ziele, kwiat, liście i owoce. Liście, ziele zbiera się przed kwitnieniem i w trakcie. Owoce w porze dojrzewania. Aby dokładnie usunąć wilgoć z kwiatostanów suszy się w słońcu lub piekarniku.

Napar z wrotyczu
3 łyżki świeżego lub suchego rozdrobnionego kwiatów albo całego ziela zalać 2 szklankami wrzątku. Zaparzać pół godzin pod przykryciem i przecedzić. 2-4 razy dziennie pije się szklankę naparu. W zakażeniu pasożytami na czczo i warto połączyć z lewatywą.

Odwar z wrotyczu
Robi się w tych samych proporcjach. Gotuje się 5 minut i odstawia pod przykryciem na pół godziny. Po przecedzeniu pije się 200 ml 2-4 razy dziennie.

Można stosować do lewatyw (100-200 ml), okładów na skórę, oczy, płukanek, przemywania. Do nosa przy nieżytach zatok: przelać do buteleczki ze spryskiwaczem, wprowadzić do obu otworów nosowych 2-3 dawki, położyć się na 5 minut.

Przetwory z wrotyczu

Nalewka 
Szklankę świeżego lub suchego, rozdrobnionego ziela zalać 250-300 ml alkoholu 40-70%. Macerować tydzień w temperaturze pokojowej bez dostępu słońca i przefiltrować. Można zażywać wewnętrznie 2-3 razy dziennie 10 ml  rozcieńczone w100 ml wody.

• Zewnętrznie do płukanek. 1 łyżka nalewki na pół szklanki wody.
• Do okładów, przemywania skóry i pędzlowania skórnych zmian chorobowych (nierozcieńczona).
• Nalewka zrobiona na 70% alkoholu działa rozgrzewająco, przeciwbólowo i przeciwreumatycznie.
• Nierozcieńczoną nalewkę można wcierać w obolałe kończyny dolne i stawy.

Ocet z wrotyczu
Pół szklanki liści świeżego ziela z kwiatami zalać 250 ml octu 10%. Odstawić w zamkniętym słoju na 7 dni, przefiltrować. Stosuje się do okładów, płukania, przemywania, pędzlowania. Rozcieńczony (łyżka octu na 150-200 ml wody) lub nierozcieńczonym (pędzlowanie).
Przy wszawicy wciera starannie ocet we włosy. Przykrywa na 3 godziny folią. Myje szamponem i płucze w wodzie z dodatkiem octu lub nalewki wrotyczowej. Powtarza co 3 dni (3-4 razy).

Aceton z wrotyczu
Jedną część świeżego, rozdrobnionego ziela wrotyczu zalać 3 częściami 50% acetonu. Aceton rozcieńczyć wodą w stosunku 1:1. Wytrawiać 7 dni w szczelnym słoju i przefiltrować.

Przemywa się skórę trądzikową, łuszczycową i zakażonej pasożytami (nużeniec, świerzb). Można stosować do punktowego zasuszania zmian trądzikowych, aceton wrotyczowy ładnie usuwa zaskórniki.

W mieszankach

Na glistnicę
Miesza się 6 części piołunu , po 2 części i rumianku. Łyżkę stołową mieszanki zalewa szklanką wrzątku. Naciąga pod przykryciem 10-15 minut. Co godzinę pije się łyżeczkę naparu. Przeciwskazania: ciąża.

Na rwę kulszową 
W równych częściach wymieszać • wrotycz • bluszczyk kurdybanek •  wilżynę ciernistą • ślazówkę • szczaw zwyczajny. Łyżkę stołową mieszanki zalać szklanką wrzątku  i zaparzać kwadrans. Po przecedzeniu pije się 1-2 filiżanki dziennie.

Na pasożyty
Z owoców sporządza się te same przetwory co z ziela. Zdaniem niektórych zielarzy owoce są skuteczne w zwalczaniu pasożytów (wyciągi lub sproszkowane). Po zmieleniu zażywa się 3-5 g (owoce – 3-4 g) rano i wieczorem wymieszane z miodem.

Mieszanka wielozadaniowa 
Wymieszać w równych częściach: ziele wrotyczu, glistnika i dziurawca. 2 łyżki mieszanki zaparzać w szklance wrzątku 30 minut i przecedzić.  Pije się 2 razy dziennie szklankę naparu. Działanie: przeciwdepresyjne, żółciopędne, rozkurczowe, przeciwbólowe, wzmacniające.

Przewlekłe zapalenie wątroby, marskość
W równych częściach miesza się •kwiat wrotyczu •rumianku •ziele dziurawca •krwawnika •korzeń łopianu • omanu •owoc dzikiej róży • liście szałwii• ziele rdestu ptasiego i uczepu. Łyżkę mieszanki zalewa szklanką wrzątku, parzy pół godziny. Pije się pół szklanki 3 razy dziennie 20 minut przed jedzeniem.

Wrotycz do użytku zewnętrznego

Tonik na skórę i do płukania
Do szklanki przegotowanej, ostudzonej wody wlać po łyżce octu i nalewki z wrotyczu, wymieszać. Stosuje się do okładów na schorzałe miejsca, płukania narządów płciowych, gardła i jamy ustnej, przemywania skóry. Przy łojotoku, stanach zapalnych meszków włosowych, łupieżu, wypadaniu, matowych włosach bez połysku, puszystości dolewa  więcej octu i nalewki.

Maść na łuszczycę i ropnie
Do 3 łyżek maści z nagietka bądź krwawnika wlać łyżkę nalewki z wrotyczu. Dołożyć po 2 łyżki maści ichtiolowej i 7% propolisowej, starannie wymieszać. Smaruje się chore miejsca kilka razy dziennie. Można stosować w opatrunkach na ropnie i grudki łuszczycowe. Przy zmianie warstwy maści zmywać acetonem wrotyczowym, nalewką, naparem lub octem wrotyczowym.

Mikstury celowe z wrotyczu 

Przeciw nużycy 
Do 100 ml wody wlewa się • 50 ml nalewki z wrotyczu • 20 ml spirytusu kamforowego • 50 ml octu wrotyczowego • 20 ml spirytusu mrówczanego. Po wymieszaniu zakażoną roztoczami skórę przemywa się 3-4 razy dziennie.

Na oporne zakażenia skóry roztoczami
Miesza się100 ml nalewki wrotyczowej • 100 ml acetonu z wrotyczu • 50 ml spirytusu kamforowego • 20 ml oleju rycynowego • 10 ml olejku z drzewa sandałowego. Po przemywa się skórę 2-3 razy dziennie.

Na oporny trądzik i łuszczycę

• Nafta wrotyczowa – 30 ml
• Nalewka wrotyczowa – 20 ml
• Maść propolisowa – 2 łyżki
• Tormentiol lub maść pięciornikowa – 2 łyżki
• Maść ichtiolowa lub dziegciowa – 3 łyżki
• Pasta cynkowa – 1 łyżka
• Maść siarkowa lub emulsja Acne-Sulf – 2 łyżki
• Olejek melisowy lub herbaciany – 2 ml

Po wymieszaniu składników chore miejsca smaruje się 2 razy dziennie. Można wykorzystywać do okładów i opatrunków.

Referencje:
Wykorzystano przepisy z medycyny ludowej, receptury dr J. Górnickiej, dr. H. Różańskiego i N. Siemionowej