Złocień maruna [Tanacetum parthenium] w początkach naszej ery był znanym panaceum na melancholię. Termin ten mógł odnosić się do uporczywych bólów głowy jak i długotrwałej depresji.
Pierwszy człon nazwy, nawiązując do trwałych kwiatów wywodzi się od słowa „atanazja” – nieśmiertelny. Drugi Pyrethrum wywodzi się z greckiego pur (ogień), nawiązując do ostrego smaku korzenia. Według innych źródeł ma związek z greckim Partenonem. Pliniusz donosił, że złocień maruna uratował życie architektowi, który spadł z rusztowania podczas budowy świątynni w V wieku p.n.e.
Złocień, wrotycz maruna
Pochodzi z Półwyspu Bałkańskiego, Anatolii i Kaukazu. Jest wieloletnią, mrozoodporną rośliną z rodziny astrowatych, dorastającą do 40-80 cm. Ma prostą, rozgałęzioną, silnie ulistnioną łodygę i gęsto porastające piękne, żółtozielone liście.
Od czerwca do sierpnia wytwarza kwiatowe koszyczki o średnicy 20mm, bardzo podobne do rumianku pospolitego. Odróżnić je można po żółtym, płaskim środku – rumianek ma stożkowaty. Roślina ma silny gorzki zapach, którego nie lubią pszczoły.
Dziko rośnie w nasłonecznionych miejscach przy płotach, drogach, brzegach lasów, polach i łąkach. Kwiaty wydzielają charakterystyczny, silnie aromatyczny, kamforowy zapach. Surowcem leczniczym są liście lub całe ziele z kwiatami. Po zebraniu suszy się w zacienionym, przewiewnym miejscu. Ziele zamiennie nazywane jest wrotyczem maruna.
Złocień maruna w tradycyjnym zielarstwie
Dioskurydes, grecki lekarz i farmakolog, zalecał złocień na gorące bóle i dolegliwości, którym towarzyszy stan zapalny. Napary i nalewki stosowano w leczeniu migren, bólów głowy, mięśni, zębów, skurczów menstruacyjnych i przy porodach.
Avicenna opisał jako zioło „rozpuszczające gorące obrzęki żołądka i zakrzepłą w nim krew, silny środek moczopędny, oczyszczający. Sprzyja poceniu się, pacjentowi z bezsennością przynosi ulgę, jest pomocne przy bólach ucha, urazach nerwów i mięśni”
Sir John Hill w The Family Herbal z z 1772 roku John Hill opisał roślinę jako „przewyższającą wszystko, co wcześniej stosowano przeciwko bólom głowy”.
Złocień maruna stosowano dla złagodzenia reumatyzmu, niestrawności, gorączki, kaszlu i oczyszczenia z pasożytów. W starych księgach zielarskich są wzmianki o leczeniu astmy, alergii, łuszczycy, zawrotów głowy, nudności i wymiotów. Z uwagi na szeroki zakres działania, roślinę nazwano „średniowieczną aspiryną” [1].
Profil energetyczny
Smak: aromatyczno gorzki
Energetyka: chłodzi, osusza
Tkanki: Płuca, wątroba, żołądek, układ nerwowy
Działanie: Usuwa ciepło, wiatr, chłodzi wątrobę, równoważy Yin, wyrównuje Shen czyli stan żywotności człowieka
Medycyna wschodnia wywar ugotowany z miodem stosuje na gorączkę, kaszel, świszczący oddech, duszności i astmę. Poprzez działanie napotne i rozluźniające eliminuje toksyny, łagodzi stan zapalny i napięcie w drogach oddechowych. Tradycyjne zastosowanie obejmuje:
- Migreny na skutek zwężenia naczyń krwionośnych, bóle głowy, nudności, wymioty.
- Nerwowość, histeria, przygnębienie, depresja, jako środek ogólnie tonizujący układ nerwowy.
- Gorące bóle stawów, obrzęki, dna moczanowa.
- Zawroty głowy, szumy uszne, choroba Meniere’a.
- Bolesne, nieregularne miesiączki lub ich brak, ciężkie porody, wspomaganie regeneracji macicy.
- Zewnętrznie do łagodzenia stanów zapalnych skóry, podrażnień, świądu.
W medycynie współczesnej
Złocień maruna jest bogaty w różnorodne aktywne związki, olejki eteryczne, kumaryny, garbniki i seskwiterpeny. Zawiera partenolid o silnym działaniu przeciwzapalnym, który ma zdolność niszczenia komórek macierzystych raka.
Działanie: przeciwzapalne, przeciwreumatyczne, przeciwskurczowe, przeciwbólowe, rozszerzające naczynia krwionośne, napotne
Oczyszcza organizm z toksyn, likwiduje stany zapalne. Zbawienny w prewencji ataków migreny. By zapobiec migrenowym bólom głowy, wystarczy żuć 2 – 3 świeże listki dziennie. Badania kliniczne potwierdzają skuteczność i bezpieczeństwo. Wykazano, że działania niepożądane należą do rzadkości, mają łagodny i przemijający charakter.
Współcześnie stosuje się na bezsenność, złocień maruna jest roślinnym źródłem melatoniny. Oraz: pasożyty, obrzęk dolnych kończyn, stóp, alergie, astma, reumatoidalne zapalenie stawów, artretyzm, bóle zębów, infekcje dróg oddechowych, alergie, astma, biegunki, łuszczyca.
Złocień maruna przepisy
Napar
2 łyżeczki rozdrobnionego ziela (liści i kwiatów) zalać szklanką wrzątku. Zaparzać pod przykryciem kwadrans. Pije się do 3 szklanek dziennie przy migrenach, stanach zapalnych, infekcjach jamy ustnej, dróg oddechowych. W kaszlu, świszczącym oddechu, trudnościach w oddychaniu stosuje się wywar z miodem lub cukrem.
Nie powinno się przekraczać dawki 50-250 mg tj. 0,2-0,6 mg partenolidu. Napar można stosować zewnętrznie do płukania jamy ustnej, okładów na trudno gojące się rany, wrzody, wypryski i infekcje narządów płciowych.
Nalewka ze złocienia
Świeże liście zalewa się gorącym, 60% alkoholem w proporcji 1:1, suszone zimnym. Odstawia na 2 tygodnie w ciemne miejsce. Filtruje, starannie odciskając zioła. Stosuje 5-20 kropli na dobę rozcieńczonych w wodzie.
Pomaga w migrenach, infekcjach, przeziębieniach, bólach, stanach zapalnych i gorączce. Pomaga w zawrotach głowy i szumach usznych. Zewnętrznie przy bólach mięśni, stawów. Nalewka rozcieńczona z wodą odstrasza komary, kleszcze i owady kąsające.
Okłady
Posiekane ziele złocienia, podduszone z odrobiną wina i oleju stosuje się do okładów na brzuch przy bolesnych wzdęciach i kolkach.
Żucie liści
Powolne przeżuwanie ziela, mieszanie ze śliną zmniejsza ataki migreny, łagodzi mdłości i wymioty. Świeże listki działają najskuteczniej, ale można stosować łyżeczkę suszu. Pomaga również przy infekcjach jamy ustnej, bólu zębów, dziąseł, gardła.
Złocień maruna w kuchni używa się jako przyprawę do tłustych, ciężkich potraw. Liście wykorzystuje się jako środek przeciw molom.