Szczawik zajęczy smakowity dodatek w kuchni, suplement i lekarstwo

Szczawik zajęczy [Oxalis acetosella L.] z rodziny szczawikowatych, jest jednym z pierwszych zwiastunów wiosny.

Zaraz jak stopnieją śniegi, na dnie cienistego lasu można spotkać niewielką roślinkę z listkami podobnymi do koniczyny. To występujący powszechnie w całej Europie szczawik zajęczy.

Dawniej wierzono, że ziele jest przysmakiem zajęcy, stąd ludowe nazwy szczawik bądź kapusta zajęcza.  Obydwa człony nazwy botanicznej odnoszą się do kwaśnego smaku. Oxalis z greki oznacza kwaśny, łacińskie acetosella – sole kwasu octowego. W regionach, gdzie szczawik kwitnie od Wielkanocy do Pięćdziesiątnicy nosi miano „alleluja”.

Szczawik zajęczy

Podczas leśnych spacerów,  z pewnością każdy natknął się niewysoką 12-15 cm roślinkę z liśćmi podobnymi do koniczyny. Są one złożone z trzech odwrotnie sercowatych listków.  Wczesną wiosną pojawiają się białe lub różowe kwiaty, o delikatnym fioletowym żyłkowaniu.

Latem roślina wytwarza także inne, niepozorne kwiaty klejstogamiczne, które umożliwiają samozapłodnienie. Są one ukryte wśród liści i nigdy się nie otwierają.

Szczawik zajęczy lubi zacienione miejsca, rośnie w skupiskach tworząc dywany jasnozielonych liści.  W słoneczną pogodę listki radośnie się prężą. Pod wieczór, lub gdy zbliża się deszcz zamykają się i opadają w dół.

Ziele szczawiku ma bardzo charakterystyczny, niepowtarzalny smak. Kwaśny, trochę jak limonka z korzenną nutką, ale bez goryczki. Listki można jeść prosto z krzaka, wspaniale gaszą pragnienie.

W tradycyjnym zielarstwie

Jak wszystkie rośliny z rodziny szczawikowatych, szczawik zajęczy stosowano do oczyszczania krwi, w leczeniu szkorbutu, gorączki, infekcji dróg moczowych, owrzodzeń jamy ustnej, bólu gardła.

Roślina ta mająca przyjemny kwasek, nie tylko do stołu używaną być może, ale oraz jako lekarstwo w malignie i w szkorbucie. Utartymi listkami lub solą tej rośliny można wywabić z płócien plamy z atramentu.
Historyja Naturalna Podług  Zygmunta Kaspra Fischera, 1861r.

Profil energetyczny
Smak: kwaśny, cierpki
Energetyka: chłodzi, nawilża
Tkanki: żołądek, pęcherz, płuca
Działanie: usuwa patologiczne gorąco, przekrwienie tkanek, poprawia krążenie energii Yin w żołądku, hamuje krwawienie

Szczawik zajęczy pomaga w stanach gorączkowych, chłodzi i gasi pragnienie. Wzmacnia słaby żołądek i układ pokarmowy, łagodzi nudności, pobudza apetyt.

Tradycyjna medycyna chińska stosuje przy opryszczce, bólach głowy, zapaleniu zatok, przekrwieniu dróg oddechowych. W biegunkach, czerwonce, żółtaczce, krwawieniom z przewodu pokarmowego.

Szczawik zajęczy lecznicze działanie

Wszystkie części rośliny: liście, kwiaty, owoce i cebulki są jadalnym surowcem zielarskim. Mają działanie chłodzące, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, moczopędne, przeciwszkorbutowe,  silnie antyoksydacyjne [1].

Wywary i przetwory ze szczawiku odtruwają, hamują krwotoki i łagodzą stany zapalne dróg moczowych. Odtruwają, oczyszczają krew lepiej niż pokrzywa. Są doniesienia, że pomaga w chorobie nowotworowej [2]. Szczawik zajęczy stosuje się:

• W schorzeniach układu moczowego, stanach zapalnych nerek, pęcherza.
• Robaczycy przewodu pokarmowego.
• Owrzodzeniu jamy ustnej, zapaleniu dziąseł, pleśniawkach.
• Leczeniu szkorbutu, infekcji z gorączką, kaszlu, bólu gardła
• W niestrawności, wymiotach i zatruciach.
• Kuracjach oczyszczających.
• Pomocniczo w leczeniu żółtaczki, obrzęków.

Zawiera szczawiany, niewskazany przy kamicy nerkowej, podagrze

Zastosowania szczawiku zajęczego

Użyteczne jest świeże ziele. Listki nie nadają się do suszenia, zmielone na papkę można mrozić.

• Zjedzenie kilku świeżych listków pobudza trawienie, wydzielanie śliny, likwiduje zgagę i oczyszcza wątrobę. Można zrobić sobie kilkudniową kurację sałatką z porwanych listków plus oliwa z oliwek.
• W  dolegliwościach trawiennych, niestrawności, refluksie, lekkich zaburzeniach czynności wątroby zaleca się picie dziennie dwóch szklanek schłodzonej herbatki.
• W żółtaczce, zapaleniu nerek, wykwitach skórnych i pasożytach pije się dwie szklanki herbatki, ale ciepłej.
• Świeżo wyciśnięty sok polecany jest w początkowych stadiach raka żołądka, guzach, rakowatych wrzodach zewnętrznych i wewnętrznych. Sok wyciska się w sokowirówce, pije co godzinę  trzy do pięciu kropli soku z wodą lub herbatką ziołową. [M.Treben]
• Zewnętrzne rakowate wrzody smaruje się świeżym sokiem. [M.Treben]
• W chorobie Parkinsona zażywa się po 3-5  kropli soku w herbatce z krwawnika. Sok stosuje się zewnętrznie do nacierania. Należy ściśle przestrzegać rozcieńczania.  [M.Treben]

Sok z liści szczawiku zajęczego po zagotowaniu zmienia kolor na czerwony.

• Leczy rany i oczyszcza krew
• Stosuje się jako płyn do płukania jamy ustnej i gardła.
• Pomaga w leczeniu owrzodzeń skórnych.
• Bardzo skuteczny przy  siniakach, obrzękach
• Roztarty z olejem lnianym/tranem ładnie przyspiesza gojenie ran i owrzodzeń.

Szczawik zajęczy przepisy 

Jadalne listki można wykorzystać w kuchni. Wzbogacą smak wiosennych sałatek, zup, twarożków, masła. Świetnie smakują jako dodatek do farszu pieczonych ryb, jajecznicy, jajek na twardo. Podobnie jak świeży szczaw najlepiej smakuje z dziczyzną i rybami.  Dawniej listki służyły do aromatyzowania potrawy, lemoniady i orzeźwiających napojów.

Lecznicza herbatka 
Łyżkę świeżych listków zaparzamy w szklance wrzątku. Pije się przed snem.

Lemoniada
Gotujemy świeże listki w wodzie. Schładzamy lodem. Dosładzamy do smaku miodem. Doskonale orzeźwia,  gasi pragnienie i uzupełnia witaminę C.

Wiosenna zupa ze szczawiku zajęczego

Szklanka świeżych listków szczawiku • drobno posiekana dymka wraz z cebulką • 1-3 pomidory gruntowe • 2 litry wody • sól i świeżo zmielony czarny pieprz • śmietana
Cebulę z dymką lekko podsmażamy. Dolewamy wodę, gotujemy 10 minut. Dodajemy szczawik, pomidory i przyprawy. Po lekkim schłodzeniu zabielamy śmietaną. Wstawiamy do lodówki. Podaje się jako chłodnik ze świeżym chlebem.

Pasta – smarowidło do pieczywa

• 2 garści świeżych liści szczawiku. Można po połowie wymieszać z rukolą lub rukwią wodą •  80 g serka śmietankowego bądź zmiksowanego twarożku • parę kropli mleka • Szczypta soli i pieprzu. Umyte, wysuszone zioła rwiemy na duże kawałki. Mieszamy z serkiem i solą. By uzyskać kremową miękkość dodajemy trochę mleka.

Pesto ze szczawiku
3 ząbki czosnku • ponad  pół szklanki świeżych listków • ½ łyżeczki soli kamiennej • łyżka oliwy z oliwek. Blendujemy składniki na gładką konsystencję. Pesto ma wyjątkowy smak i walory zdrowotne. Znakomity dodatek do makaronu, kanapek i sałatek.

Sposoby podawania wg dr. Różańskiego 

• Świeże ziele szarpane
• Nalewka na świeżym rozdrobnionym zielu (1:5 na wódce)
• Macerat ze świeżego ziela (wytrawianie rozdrobnionego wodą przegotowaną lub zdrojową przez 4-6 godzin).
• Nalewka pobudza krążenie krwi wieńcowe (5-10 ml nalewki 1-2 razy dziennie). Może wpływać wzmacniająco na siłę skurczu mięśnia sercowego i zapobiegać