Ogórecznik w kuchni i ziołowej apteczce – przepisy

Ogórecznik lekarski [Borago officinalis] dawniej nazywano miodówką, pazyrą. Z łaciny boragiem, co ma oznaczać potarganą brodę, włosy. Nazwa prawdopodobnie nawiązuje do szorstko owłosionej struktury łodyg i liści.

Roślina pochodzi pochodzi z krajów śródziemnomorskich. Zachwyca pięknymi, niebieskimi kwiatami.  Cechą charakterystyczną są grube, szorstkie liście i aromat świeżych ogórków.

W Polsce ogórecznik często rośnie jako dziki chwast. Jest rośliną miododajną, chętnie uprawianą przez pszczelarzy i zielarzy. Firmy zielarskie korzystają z surowca do produkcji leków i kosmetyków. Zastosowanie mają kwiaty i ziele zbierane od maja do jesieni.

Ogórecznik dawniej i dziś

W dawnej Polsce ogórecznik znano i ceniono. Od XVI wieku zaczęto powszechnie uprawiać w domowych i przyklasztornych ogrodach. W starych poradnikach zielarskich czytamy:

Ogórecznik daje radość i odwagę, przepędza wszelki kłopot i smutek. Dorzuć go do wina i wypij (..)wzmacnia i raduje serce, podnosi na duchu. Odświeża krew i oczyszcza od różnych spalonych, wrzących wilgotności, poprawia czarną żółć, odpędza melancholię i złe sny

„Ego borago gaudia semper ago” czyli  „ja ogórecznik, zawsze przynoszę odwagę” brzmiało stare łacińskie powiedzenie. Niektórzy etymolodzy twierdzą, że nazwa borago, pochodzi od łacińskiego „corago” – odwaga. Wierzono, że wzmacnia siły i dodaje męstwa. Rzymscy żołnierze dla pokrzepienia ciała i ducha przed walką pili wino zaprawiane ogórecznikiem.

Ogórecznik w moim ogrodzie

Na długie lata ogórecznik zniknął z naszej kuchni, na szczęście powraca do łask. Z roku na rok zyskuje coraz większą popularność wśród zielarzy, pszczelarzy i rolników. I dobrze. Skład chemiczny nie jest dokładnie poznany,  jak dotąd  wyizolowano wiele cennych związków w tym:

• Flawonoidy, związki śluzowe, garbniki, kwasy organiczne, cholina.
• W dużych stężeniach witamina C, karoten, krzemionka i inne sole mineralne.
• Substancje [1] przywracające prawidłowe funkcjonowanie nadnerczy.

Zastosowania ogórecznika

Przed wynalezieniem lodówek, ogórecznik wykorzystywano przyrządzania chłodzących, orzeźwiających napojów. W skład „chłodnego kufla” wchodziła woda, wino, cytryna, liście i kwiaty ogórecznika, dosłodzone miodem lub cukrem.

Chłodząca natura energetyczna ziela chroni przed efektami nadmiernego ciepła, przy gorączce i upałach. Smak lekko słodki, słonawy, oleisty, nawilża, natłuszcza tkanki. Przeciwdziała stagnacji i atrofii.  Ogórecznik energetycznie i fizycznie oddziałuje na płuca, serce, nerki, pęcherz, jelito grube oraz tkanki płynne. Zmniejsza podrażnienia wywołane stanami zapalnymi.

Dawni medycy wierzyli, że serce jest siedzibą ducha witalności, który wraz z krwią krąży po ciele. Tak więc nasercowe lekarstwa były zwykle środkami na „ducha”, depresję, dezorientację. Stosowano tu melisę, konwalię, serdecznik i ogórecznik. Ten ostatni był zalecany dla ochrony serca przy gorączce. Serdecznik i ogórecznik są doskonałą kompozycją na tyreotoksykozę, która jest nowoczesną wersją „nadmiernego ciepła atakującego serce”. 

• Ogórecznik działa ogólnie wzmacniająco, oczyszcza organizm, pomaga pozbyć się toksyn i odpadów przemiany materii
• Chroni śluzówki, leczy stany zapalne błon śluzowych jamy ustnej, układu oddechowego, pokarmowego
• Regeneruje naskórek, poprawia stan skóry, włosów, paznokci, łagodzi trądzik i zmiany skórne
• Łagodnie uspakaja i wzmacnia system nerwowy
• Reguluje przemianę materii i przyspiesza odchudzanie
• Działanie moczopędnie znajduje zastosowanie w przewlekły dolegliwościach nerek, zmniejszonym wydzielaniu moczu
• Właściwości napotne wykorzystuje w stanach gorączkowych przy przeziębieniu, grypie, anginie z objawami dreszczy

Badania pokazują, że zioło może mieć szerokie zastosowania. Wymienia się neuropatię cukrzycową, ADHD, objawy menopauzy, PMS, stany po zawale serca, niewydolność nadnerczy [2]. Również alergie, nowotwory [3], osteoporoza, reumatyzm, stwardnienie rozsiane [4]

Ja wykorzystuję ogórecznik jako zamiennik lukrecji w mieszankach tonizujących nadnercza. Nie każdy przepada za jej smakiem, natomiast działanie podnoszące ciśnienie, stanowi barierę dla  osób zmagających się z nadciśnieniem i stresem.

Olej z ogórecznika

Jest szeroko stosowany w środkach kosmetycznych i dermatologicznych. Zawiera więcej kwasu gamma linolenowego, niż olej z wiesiołka

• Koryguje zaburzenia metaboliczne komórek skóry.
• Działa przeciwzapalnie, przeciwdziała obrzękom
• Niweluje braki lipidów, koi świąd i ból skóry
• Redukuje stany zapalne, bóle stawów

Ogórecznik przepisy

Napar z ogórecznika
Łyżkę suszonego ziela albo łyżeczkę świeżych, posiekanych liści zalać szklanką wrzątku. Zaparzać 15 minut pod przykryciem. Pije się 3 razy dziennie między posiłkami dla oczyszczenia krwi ze złogów i po zatruciach. Pomaga w problemach z układem pokarmowym, oddechowym, stanach zapalnych błon śluzowych. Obniża napięcie nerwowe, stany lękowe i jest doskonałym tonikiem dla nadnerczy.

Odwar z ogórecznika
Łyżkę ziela zalać 3/4 szklanki ciepłej wody. Podgrzewać do wrzenia i gotować pod przykryciem 5 minut. Odstawić na 10 minut i przecedzić. Pije się 1/4 szklanki 2-3 razy dziennie w chorobach gardła, krtani i oskrzeli. Polecany dla dzieci i osób w wieku podeszłym. Odwar można stosować zewnętrznie do okładów w schorzeniach skórnych i kosmetycznego przemywania twarzy.

Napar na wzmocnienie serca i uspokojenie
Łyżkę suszonego ziela ogórecznika zalać szklanką wrzątku. Gotować 7-8 minut. Odcedzić dodać łyżeczkę miodu. Pije się 1-2 dziennie.

Sok detoks i odchudzanie
Świeżo wyciśnięty sok ze starych odmian jabłek zmiksować z kwiatami ogórecznika.  Proporcja 1 łyżka kwiatów na szklankę soku. Pije się 2 razy dziennie. Przy otyłości warto ogórecznik dodawać do potraw jako przyprawę.

Ogórecznik dla skóry

Kąpiel na piękną skórę, paznokcie i włosy

Do litra wody wsypać garść ogórecznika. Dorzucić pokrzywę, przytulię, krwawnik, lipę lub skrzyp. Gotować na wolnym ogniu 10 minut. Odstawić na całą noc. Dodać szklankę octu jabłkowego – ułatwi ekstrakcję minerałów z ziół. Nazajutrz wlać do kąpieli. Dorzucić 2 łyżki soli gorzkiej, Epsom lub kamiennej. Czas kąpieli 15-20 minut.

Kąpiel działa regenerująco, przywraca skórze jędrność i elastyczność. Zmniejsza drobne blizny, zaczerwienienia, wypryski. Uzupełnia niedobory magnezu i krzemu, który bierze czynny udział w syntezie kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego. Wzmacnia włosy, paznokcie. Rozluźnia mięśnie, odżywia skórę i wycisza procesy zapalne.

Miazga na okłady
Szybko przepuścić świeże ziele przez maszynkę do mięsa lub rozdrobnić w mikserze. Miazgę stosować do okładów na blizny po ranach, wrzodach, oparzeniach Pomaga na stłuczenia, obrzęki, wybroczyny podskórne, siniaki, uszkodzenia naskórka, wypryski swędzące i trądzik.

Oliwka do skóry
Garść drobno posiekanego ziela i kwiatów ogórecznika zalać szklanką oliwy z oliwek. Odstawić w zakręconym słoiku na tydzień codziennie wstrząsając. Po przecedzeniu stosuje się na zmiany skórne, trądzik, suchą, zwiotczałą skórę z oznakami starzenia.

Ogórecznik w kuchni

Ze względu na charakterystyczny zapach ziele wykorzystuje się do aromatyzowania octów, marynat, pikli, nalewek, win.  Stosuje jako przyprawę bądź warzywo do sałatek, zup jarzynowych, sosów, twarogów, makaronów, risotto. Ogórecznik jest świetnym dodatkiem do kotletów, pulpetów, placuszków.

W moim domu ogórecznik używamy na co dzień. Najczęściej młode, górne listki dodajemy drobno posiekane do sałatek, sparzone kwiaty, liście do omletów. Często jak mamy pod ręką wrzucamy po prostu garść do zupy jarzynowej. Dusimy samodzielnie bądź z innymi warzywami, cykorią, eskarolą (odmiana kapusty) z dodatkiem czosnku i oliwy z oliwek.

Ogórecznik duszony

Przepis z mojej z mojej kuchni

3 garści młodych listków blanszujemy, przelewamy wodą. Drobno kroimy. Na patelnię wlewamy 2-3 łyżki oliwy i maleńki kawałek chili. Dodajemy rozgniecione 2 ząbki czosnku. Uderzamy obranym ząbkiem o blat by pękł, lepiej dania smakują niż z drobno siekanym. Dorzucamy ogórecznik, bardzo krótko dusimy doprawiamy solą i pieprzem. Pycha.
B.della Porta