Pięciornik gęsi dla układu trawiennego, śluzówek i skóry – przepisy

Pięciornik gęsi [Potentilla anserina] powszechnie uważany za chwast, jest cenną rośliną leczniczą. Dawno temu wykorzystywany do obróbki skór, ponieważ zawiera dużo garbników. Z czasem ziele zaczęto stosować w leczeniu biegunek i zaburzeń trawienia.

Aż do końca XIX wieku korzenie i kłącza stanowiły pożywienie w okresach głodu. Medycyna ludowa ceni pięciorniki za właściwości wzmacniające.

Pięciornik gęsi

Pięciornik gęsi jest niską byliną z rodziny różowatych. Rozgałęzione kłącza tworzą rozłożyste łodygi. Pierzaste liście, charakterystyczne dla różowatych od spodu są srebrzyście owłosione.  Żółte niepozorne kwiaty przypominają kaczeńce.

W Polsce  występuje powszechnie na wilgotnych terenach brzegach stawów, rowów, na łąkach i gęsich pastwiskach. Stąd niektóre nazwy: gęsia trawa, gęsie ziele, gęsiówka. Pięciornik gęsi regionalne nazywany jest również srebrnikiem. Może ze względu na srebrzyste listki, albo dlatego, że podobno przyciąga miłość, zdrowie, mądrość i…. pieniądze!

W tradycyjnym zielarstwie

Wewnętrznie pięciornik gęsi głównie stosowano w leczeniu biegunek, bólów brzucha, skurczów menstruacyjnych, hamowaniu krwawienia. Zewnętrznie w łagodzeniu bólu gardła, na owrzodzenia jamy ustnej i skóry.

Ks. Künzle opisywał przypadek: „Chłop z Sion zasięgał porad u każdego lekarza, aż do Genewy, nie znajdując ulgi. Ciągle słabł z powodu codziennej utraty krwi w stolcu. W końcu poprosił handlarza bydła, aby go podwiózł do zielarki Anny Katharine Willi. Dała mu pół funta proszku pięciornika. Zaleciła, aby trzy razy dziennie pił pół łyżki stołowej na szklankę wody. Tak też zrobił, a tydzień później krwawienia ustały wyleczony i odzyskał siły”

Profil energetyczny
Smak: Cierpki, lekko gorzki
Energetyka: Chłodzi, osusza,
Tkanki: Żołądek, wątroba, jelito grube
Działanie: Zmniejsza ciepło we krwi, odprowadza wilgoć, zatrzymuje krwawienie, hamuje biegunki, goi rany.

Pięciornik gęsi to zioło numer jeden w łagodzeniu skurczów. Zmniejsza ciśnienie w jamie brzusznej, uwalnia gazy, likwiduje wzdęcia, hamuje biegunki i krwawienia. Łagodzi silne skurcze menstruacyjne, rozluźnia spięcia żołądka, jelit, mięśni. Goi podrażnione stanem zapalnym błony śluzowe.
Połączenie ściągających tanin i działania przeciwskurczowego sprawia, że ​​pięciornik gęsi jest szczególnie przydatny w leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i hemoroidów.

Ziele włożone do butów zapobiega powstawaniu pęcherzy. Napary z liści są doskonałym tonikiem oczyszczającym skórę, łagodzą zaczerwienienia, „ogniste” wysypki, są delikatna dla niemowląt. Ze względu na działanie ściągające, hamujące krwawienia i antybakteryjne sprawdza się w leczeniu stanów zapalnych dziąseł, błony śluzowej jamy ustnej. Kompresy na oczy pomagają przy jęczmieniu i zapaleniu spojówek.

W medycynie współczesnej

Pięciornik gęsi jest bogaty w taniny, glikozydy, flawonoidy, garbniki, saponiny, fitosterole, przeciwutleniacze, sole mineralne i związki przeciwnowotworowe. Zawiera związki przeciwnowotworowe i kwas tormentiolowy, od którego pochodzi nazwa znanej maści pięciornikowej – Tormentiol.

Działanie: ściągające, odtruwające, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwbólowe, rozkurczowe, przeciwkrwotoczne.   Pięciornik gęsi wpływa bardzo korzystnie na układ pokarmowy i błony śluzowe, oczyszcza organizm, odnawia florę bakteryjną.

Zastosowania:

• Przy biegunkach połączonych z niestrawnością, krwawieniach z przewodu pokarmowego
• Bólach żołądka, wzdęciach, skurczach jelit, zapaleniu trzustki, pęcherzyka żółciowego
• Kamicy żółciowej, zaburzeniach wątroby, regeneruje miąższ nawet po uszkodzeniach substancjami chemicznymi
• Skurczach, bolesnych miesiączkach, obrzękach
• Owrzodzeniach, czyrakach, guzkach krwawniczych
• Herbatki z pięciornika warto stosować po leczeniu antybiotykami i chemioterapii.

Pięciornik gęsi przepisy lecznicze

Napar z pięciornika 
Łyżkę rozdrobnionego ziela zaparzać kwadrans pod przykryciem w szklance wrzątku. Po odcedzeniu pije pół szklanki 3 razy dziennie. Zaburzenia trawienia, niestrawność, biegunka, schorzeniach wątroby, hemoroidy.

Odwar z pięciornika 
Łyżkę rozdrobnionego ziela zalać szklanką gorącej wody. Podgrzewać do wrzenia, gotować 15 minut i przecedzić. Pije się pół szklanki 3 razy dziennie. Pomaga w niestrawności, przewlekłych biegunkach, kolce jelitowej. Stosuje się w niedomaganiu wątroby, nadmiernym odbijaniu, braku łaknienia i niedoborze kwasu żołądkowego lub żółci.

Herbatka po kuracji antybiotykowej, chemioterapii 
2 łyżki ziela zalać 3 szklankami wody. Doprowadzić do wrzenia, zaparzać pod przykryciem 10 minut. Pije się ciepłą herbatkę łykami cały dzień.

Bolesne miesiączki 
Wymieszać 100 g pięciornika gęsiego i po 50 g kwiatu nagietka i rumianku. 3 łyżki mieszanki zaparza się w trzech szklankach wrzątku 10 minut pod przykryciem. Pije się ciepłą herbatkę cały dzień. Jest to bezpieczny środek przeciwbólowy, szczególnie dla młodych kobiet. Przy dotkliwych bólach miesiączkowych stosuje się 7 dni przed spodziewanym okresem.

Kolka jelitowa 
Wziąć po 25 g ziela pięciornika gęsiego, kwiatów rumianku i kłącza tataraku. Po 10 g ziela piołunu i korzenia arcydzięgla. Zioła starannie wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać półtorej szklanki wrzącej wody. Postawić pod przykryciem na parze 15 minut. Odstawić na 5 minut i przecedzić do termosu. Gorący napar pije się małymi łykami, porcjami ćwierć, pół szklanki dziennie.

Kamica żółciowa
Zmieszać równe części: ziela pięciornika gęsiego, glistnika jaskółcze ziele, szanty, kłącza tataraku, liści mięty pieprzowej, korzenia mniszka i kory kruszyny. 2 łyżki mieszanki zalać 2,5 szklankami ciepłej wody. Odstawić na godzinę by napęczniały. Podgrzać do wrzenia, odstawić na 10 minut i odcedzić.
Pije się 2/3 szklanki 3 razy dziennie jako środek przeciwbakteryjny, rozkurczowy, żółciotwórczy i przeciwzapalny. Stosuje w zapaleniu pęcherzyka żółciowego, dróg żółciowych. Pomocniczo w zapaleniu trzustki i kamicy żółciowej.

Kompresy, okłady, nasiadówki, płukanki

• 2 łyżki ziela zagotować w ½ litra  wody. Odstawić na 20 minut. Kompresować chore miejsca. Łagodzi zapalenie ból i świąd. Działa przeciwzapalnie przy hemoroidach, zapaleniu odbytu, sromu. Taki sam wywar stosuje się do nasiadówek.
• Okłady z wywaru stosuje się na zmiany łojotokowe, przebarwienia skóry, trądzik młodzieńczy i różowaty.
• By zredukować cienie pod oczami, jęczmień, zapalenie spojówek
• Płukanki z pięciornika łagodzą stany zapalne jamy ustnej, gardła i anginę

Pięciornik w starych zielnikach

• Mocny napar z pięciornika hamuje krwawienie, zwykły (1 uncja na pół litra wody) przyjmowany wewnętrznie jako lek.
• Dosłodzony miodem doskonały na ból gardła.  Łyżkę sproszkowanego zioła można zażywać co trzy godziny.
• Napar jest również skuteczny na skurcze żołądka, serca i brzucha. Oprócz herbatek, wskazane są kompresy na dotknięte chorobą miejsca.
• Łyżka ziela ugotowana w szklance mleka skutecznie leczy tężec lub szczękościsk. Napój trzeba pić jak najgorętszy.
• Suszone i sproszkowane liście z powodzeniem stosowano przy  febrze, naprzemiennych dreszczach i gorączce. Bardziej cierpkie korzenie podawano w proszku w dawce 1,3 grama i większych.
• Jako środek moczopędny przydatny w leczeniu piasku w nerkach. Ettmueller wychwalał ziele jako specyfik na żółtaczkę. Ze świeżej rośliny 3 uncje lub więcej można przyjmować 3-4 razy dziennie.
• Odwar był używany na wrzody w jamie ustnej, rozluźnienie języczka, gąbczaste dziąsła i naprawę rozchwianych zębów. Pomaga na ból i chroni przed szkorbutem.
• Woda destylowana z pięciornika była używana  jako kosmetyk: do usuwania piegów, plam i wyprysków i regeneracji cery po opalaniu.

Pięciornik w kuchni

Ziele pięciornika gęsiego zbiera się w czasie kwitnienia wczesnej wiosny do września. Młode listki  i kłącza mają zastosowanie kulinarnie. Dodaje się je do sałatek lub przyrządza jak szpinak.
Korzeń ma przyjemny, orzeźwiający, orzechowy smak z lekko skrobiowym posmakiem. Można jeść na surowo, pieczone, po ugotowaniu smakują trochę jak pasternak. Suszony korzeń można zmielić na proszek, dodawać do zup, gulaszów, mąki do wypieków lub owsianek.

Referencje:
Wykorzystano przepisy Marii Treben, Stefanii Korżawskiej, Jadwigi Górnickiej, Maude Grieve, Modern Herbal, 1931r.