Podbiał na „choroby gorące”. Receptury klasztorne i ludowe

Podbiał pospolity [Tussilago farfara] zwany podbieliną, końskim kopytem, oślą stopą od wieków ceniono jako lek na kaszel. W medycynie klasztornej funkcjonował jako ziele na „choroby gorące”.

Mnisi i zakonnicy polecali  na gorączkę, uciążliwy kaszel, choroby płuc, oskrzeli, oparzenia skóry, wrzody i czyraki. Jako, że podbiał  chłodzi, łagodzi podrażnienia, działa przeciwzapalnie i powlekająco.

Podbiał pospolity

Zakwita na przedwiośniu. Najpierw pojawiają się pojedyncze żółte kwiaty podobne do mleczów. Dopiero po ich przekwitnięciu wyrastają liście. Duże, sercowate liście są z wierzchu ciemnozielone, od spodu biało owłosione.  Od ich wyglądu wywodzi się polska nazwa podbiału.

Roślinę spotkamy nad brzegami rzek, zbiorników wodnych i gliniastych glebach. Kwiaty zbieramy wczesną wiosną,  liście od maja do lipca, korzenie późną jesienią.  Zebrane zioła suszymy w zacienionym miejscu, suchym przewiewnym miejscu.  Tradycja mówi, że kwiaty należy układać koszyczkami na północną stronę.

Liście zbieramy bez ogonków, a świeżo rozkwitłe koszyczki kwiatów bez szypułek. Podbiał niektórzy mylą z lepiężnikiem, który jest znacznie wyższą rośliną, o większych kwiatach i liściach. Łatwo rozpoznamy podbiał przecinając ogonek świeżego liścia: w przekroju wyraźnie witać wiązki ułożone w kształt podkowy. 

Nazwa botaniczna pochodzi od słowa kaszel łac. tussilago co świadczy, że podbiał już w starożytności był znanym środkiem wykrztuśnym.

Podbiał dawniej i dziś

Pliniusz Starszy zalecał wdychanie dymu tlących się liści podbiału jako skuteczny lek na ostry, suchy kaszel. Polski doktor medycyny i botanik Syreniusz  opisuje w swoim słynnym Zielniku jego zalety:

Podbiał wszelakim przymiotom ognistym bardzo jest użyteczny. Zwłaszcza liście surowe przykładając albo utarte plastrując, też z miodem tłuczone a plastrowane (…). Kaszlom suchym i zastarzałym jest wielkim lekarstwem. Tak liście jako korzenie na ogień węglisty kładąc, a dym przez lejek w się biorąc. Gwiżdżotchnącym i dychawicznym, tymże sposobem dym lejkiem w się biorąc, osobliwym jest ratunkiem.

Dawniej dymem z tego zioła okadzano chorych na astmę.  Młode liście przykładano na żylakowate owrzodzenia i różę na twarzy. Roztarte z miodem kładziono na opuchlizny.  Sok ze świeżych liści wciągano do nosa, aby pozbyć się uciążliwego kataru.

Ksiądz Kneipp doradzał:

Bardzo dobrze jest pić herbatę z podbiału dla oczyszczenia płuc i piersi. Dychawiczność i kaszel bardzo łatwo usuwa się tą jedyną tylko rośliną, szczególnie gdy skłonność jest do suchot. Liście przyczepione do płótna lub i same można kłaść na piersi. Wyciągają gorącość, wstrzymują osłabienia, usuwają gorączki. Znakomicie działają, gdy je przyłożysz na otwarte wrzody. Odciągają zapalność, zaczerwienienie i wyciągają szkodliwe pierwiastki na zewnątrz.

Podbiał właściwości lecznicze

Podbiał zawiera dużo śluzu, który odciąża błony śluzowe. Garbniki, olejki eteryczne, wiele mikroelementów i  substancji czynnych.  Flawonoidy o działaniu przeciwzapalnym są bogatym źródłem przeciwutleniaczy.

Domowe przetwory z podbiału:

• Skutecznie powlekają na błony śluzowe jamy ustnej, gardła i przełyku.
• Łagodzą objawy przeziębienia i podrażnienia dróg oddechowych
• Działają przeciwzapalnie, łagodząco, osłonowo na błony śluzowe
• Ułatwiają odkrztuszanie i wydalanie flegmy, łagodzą kaszel
• Podbiał jest najskuteczniejszym ziołem na świszczący oddech przy astmie
• Zewnętrznie stosujemy przy wszelkich problemach skórnych

Przepisy lecznicze z podbiału 

Odwar z liści podbiału

Łyżkę suszonych liści zalewamy szklanką wody. Gotujemy 3 minuty pod przykryciem na małym ogniu. Odstawiamy na kwadrans pod przykryciem. Pije się 1/3 szklanki 3, 4 razy dziennie między posiłkami.

Odwar z liści podbiału stosuje się:

• W przeziębieniach z uporczywym kaszlem,
• Przy zapaleniu błon śluzowych jamy ustnej i krtani
• Anginach
• Przewlekłym łagodnym nieżycie oskrzeli
• Nieżycie gardła u palaczy.

Odwar z kwiatów podbiału
Tak samo jak z liści. Stosuje się przy nieżytach dróg oddechowych. Zewnętrznie do przemywania cery tłustej.  Przy włosach przetłuszczających się, z łupieżem i wypadających stosuje się płukanki.

Sok z podbiału 
Liście lub kwiaty przepuszczamy przez sokowirówkę. Mieszamy w równej ilości ze spirytusem. Przechowujemy w lodówce. Pije się 20—30 kropli w kieliszku przegotowanej, ostudzonej wody, 3 razy dziennie po jedzeniu. Stosuje w nieżytach górnych dróg oddechowych, chrypkach i anginach.

Wrzody żołądka
Małą łyżeczkę sproszkowanych liści zalewamy szklanką wrzątku. Pije się napar 6 tygodni, 2 razy dziennie rano i wieczorem.

Mieszanki z podbiałem

Herbatka na chrypkę
Szklanką wrzątku zalewamy po łyżce podbiału i prawoślazu. Parzymy 20 minut. Pije się 3 razy dziennie.

Syrop tymianek i podbiał

Bierzmy po 2 garści świeżych liści i kwiatów. Albo  po 4 łyżki suszonych liści i kwiatów podbiału plus 3 łyżki tymianku.

• Zalewamy w garnku 6 szklankami wody.
• Doprowadzamy do wrzenia.
• Zmniejszamy ogień do minimum i wolno gotujemy 20 minut.
• Po przecedzeniu dodajemy litr miodu
• Gotujemy na małym ogniu 5 minut.
• Gorący przelewamy do słoiczków.

Stosuje się kilka razy dziennie po łyżce. Przy mocnym kaszlu nawet co godzinę do uzyskania poprawy. Niemowlętom można podawać po ½ łyżeczki kilka razy dziennie. Więcej przepisów na syropy TUTAJ

Mieszanka na astmę

• Bierzemy 50 g podbiału
• Po 30 g kłącza tataraku i bazylii
• 10 g jałowca
• Po 20 g anyżu, kolendry i macierzanki

Rozdrobnione zioła starannie mieszamy. 2 łyżki mieszanki zalewamy 400 ml wrzątku. Odstawiamy pod przykryciem 20 minut. Pije się porcjami cały dzień. Kuracja trwa 21 dni. Medycyna ludowa zaleca zaczynać przy ubywającym księżycu.

Zastosowania zewnętrzne

Świeże liście możemy używać jako okład na otwarte rany, wrzody, czyraki, doskonale goją otarte stopy.

Kąpiel z podbiałem
Do gotującej się wody wrzucamy garść podbiału. Zdejmujemy z ognia, zaparzamy pod przykryciem 10 minut. Przecedzamy, wlewamy do wanny z wodą.
Kąpiel łagodzi podrażnienia i stany zapalne skóry, przyspiesza gojenie. Ujędrnia skórę i wzmacnia naczynka.

Okłady
Liście podbiału mają silne działanie gojące. Można robić okłady na wrzodziejące żylakowe zapalenia i bóle zwyrodnieniowe kręgosłupa.Na noc przykłada się i zawija bandażem.

Maść z podbiału

• 8 łyżek podbiału wsypujemy do garnka
• Dodajemy ½ kg niesolonego smalcu.
• Ogrzewamy na małym ogniu kwadrans.
• Odstawiamy pod przykryciem kilka godzin do naciągnięcia .
• Raz jeszcze podgrzewamy.
• Przecedzamy i rozlewamy do słoiczków.
• Przechowujemy w lodówce.

Stosuje się przy pękających naczyniach krwionośnych, skórze rąk, piętach.

Podbiał kuchni

Podbiał od wieków znajdował zastosowanie kulinarne. W Rumunii przysmakiem są gołąbki w liściach podbiału. Średnie liście pozbawia się ogonków i blanszuje. Układa stroną z włoskami do góry. Nadziewa farszem: posolonym ryżem z czosnkiem, tymiankiem, orzeszkami pinii i sokiem z cytryny. W niektórych regionach podaje się z ziemniakami i śmietaną, czosnkiem, oliwą, gałką muszkatołową, doprawione solą, pieprzem.

Podbiał w kosmetyce

• Okłady z utartych na miazgę kwiatów z olejem lnianym
  Rozjaśniają przebarwienia i plamy starcze,
  Pomagają w leczeniu trądziku różowatego.
• Tonik z kwiatów podbiału
  leczy łojotok, osusza cerę tłustą.
  Płukanki zwalczają łupież
  Zapobiegają przetłuszczaniu włosów.

Dezodorant z podbiału

Garść suszonych kwiatów zalewamy szklanką zagotowanego octu owocowego. Po ostudzeniu przecedzamy. Dodajemy szklankę wody różanej. Mieszamy i przelewamy do butelki z rozpylaczem.