Stokrotki – zapomniane ziele, użyteczne w kuchni i domowej apteczce

Stokrotki kojarzą się z beztroskim dzieciństwem, są symbolem niewinności i siły przetrwania.  Zdobiące trawniki urocze roślinki wytrzymują wielokrotne deptanie, ciągłe koszenie i kwitną wiele miesięcy.

Stokrotki [Bellis perennis] należą do najbardziej użytecznych, zarazem zapomnianych ziół.  Są świetnym surowcem zielarskim i niebanalnym składnikiem w kuchni. Jadalne kwiaty i młode listki, mają łagodny, lekko kwaskowaty smak.

Botaniczna nazwa rodzajowa bellis znaczy piękno. Gatunkowa perennis oznacza trwałość – czyli piękne i trwałe kwiaty.

Jedna ze skandynawskich legend opowiada taką oto historię:

Pewnego dnia Róża, królowa ogrodu zaprosiła wszystkie kwiaty na swe urodziny. Jeden mały kwiatuszek, skromna Stokrotka została pominięta. A że była  bardzo nieśmiała, z daleka cichutko wyszeptała swe życzenia dla królowej. Wiatr przeniósł słowa do Róży, która pięknie podziękowała za życzenia i rzekła do skromnego kwiatuszka: Kochana nie powinnaś się czuć onieśmielona, masz przecież złote serduszko i nosisz nieskazitelnie bielutką suknię. Stokrotka słysząc te słowa zarumieniła się, i od tej pory czubki jej płatków są różowe.

Stokrotki w tradycyjnym zielarstwie

Współcześnie stokrotki praktycznie wyszły z użycia, ale dawniej były popularnym środkiem leczniczym. Nazywano je przyjacielem ogrodników, bo niosły ulgę w bólach stawów i mięśni, po całodziennej pracy w pochylonej pozycji.

Nazwa  bellis  może się również wywodzić od  łacińskiego bellum oznaczającego wojnę. Być może dlatego, że masowo rosły na polach bitew, a żołnierze moczyli w ich sokach bandaże do opatrywania ran.

Średniowieczne zielniki polecały na katar, kaszel, migreny, siniaki, obrzęki, problemy z wątrobą i nerkami. Tradycyjnie stosowano jako tonik wiosenny „oczyszczający krew”. Do łagodzenia bólów, napięć, pobudzenia trawienia, gojenia ran i jako środek wykrztuśny, przeciwzapalny. Henryk VIII jadał stokrotki, by złagodzić wrzody żołądka.  Według doktryny podpisów główki kwiatowe otwierają się i zamykają jak oczy, co sugeruje że łagodzą infekcje i stany zapalne oczu.

Profil energetyczny:
Smak: gorzki, cierpki, kwaśny
Energetyka: chłodzi, osusza
Tkanki: Płuca, nerki, pęcherz
Działanie: Wzmacnia Yin, Tonizuje płuca, śledzionę, żołądek, rozprasza gorąco i wilgoć, hamuje pocenie, krwawienia, łagodzi stany zapalne

Zastosowania w medycynie wschodniej:

• Kaszel, astma, krztusiec, grypa, infekcje dróg oddechowych
• Zakażenie dróg moczowych, zapalenie pęcherza, obrzęk nerek, dna moczanowa
• Słaby apetyt, wzdęcia, zaburzenia trawienia,
• Nadmierne pragnienie, pocenie, pobudzenie nerwowe
• Upławy, skurcze macicy, upławy, nocne poty, obfite miesiączki
• Łzawienie oczu, stany zapale skóry, rany, skaleczenia
• Bóle mięśni, stawów, schorzenia reumatyczne

W medycynie współczesnej

Jeśli mamy ocenić roślinę jako potencjalne lekarstwo, warto przyjrzeć się głównym składnikom. Stokrotka zawiera saponiny, glikolizy, flawonoidy, kwercetynę, apigeninę, kwasy jabłkowy, octowy, szczawiowy, żywice, śluzy, olejki eteryczne i garbniki.

Badania potwierdzają działanie: wykrztuśne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne[1], gojące, antyseptyczne, moczopędne,  napotne, przeciwbólowe, przeciwartretyczne, tonizujące, usprawniające wydalanie toksycznych produktów przemiany materii, przeciwnowotworowe [2].

Kwiaty i młode liści stokrotek zbieramy już od marca. Zawierają sporo witamin, minerałów, aktywnych substancji odżywczych.  Można je dodawać je do sałatek warzywnych i owocowych. Sprawdzą się jako kosmetyk do poprawiania mankamentów cery trądzikowej i z przebarwieniami.

Stokrotki przepisy lecznicze 

Napar ze stokrotek

Łyżkę suszonych  lub dwie świeżych kwiatów i liści zalać szklanką wrzątku. Parzyć pod przykryciem 10 minut. Pije się 3 razy dziennie pół szklanki jako środek odtruwający, czyszczący krew.

Oczyszcza z toksyn, usuwa nadmiar kwasu moczowego. Reguluje ciśnienie krwi, przeciwdziała miażdżycy. Usprawnia przemianę materii. Pomocniczo stosuje się w stanach zapalnych żołądka, wadliwej przemianie materii, zaburzeniach czynności wątroby.

• Podobne rezultaty daje maceracja na zimno. Stokrotki w takich samych proporcjach zalać zimną wodą na 8-12 godzin.
• Mocniejszym naparem można płukać gardło przy infekcjach. Stosować do okładów na rany, stłuczenia, przy trądziku i do przemywania oczu.

Syrop na kaszel i gardło
4 garście kwiatów i liści stokrotki zasypać 2 szklankami cukru, skropić sokiem z całej cytryny. Odstawić na noc. Rano dolać 2 szklanki wody, zagotować i przecedzić. Wywar uzupełnić kolejnymi dwoma szklankami cukru i sokiem z dwóch cytryn. Zagotować i przestudzić. Powtarzać  czynność aż wywar zgęstnieje. Przelać do słoiczków. Przechowywać w lodówce. Przyjmuje się razy dziennie po łyżeczce.

Stokrotki w kosmetyce

Oliwka stokrotkowa
Do pielęgnacji skóry pod oczami, cery, suchej skóry, lekarstwo na stłuczenia, bóle stawów i kości

• Zdrowe kwiaty stokrotek wrzucamy do wysterylizowanego suchego słoiczka.
• Zalewamy oliwą z oliwek lub innym olejem np. migdałowym by w całości je przykryć.
• Zamykamy słoik i odstawiamy na 2 tygodnie codziennie wstrząsając.
• Filtrujemy, mocno odciskając kwiatki i przelewamy do buteleczki z ciemnego szkła.

Oliwka ze stokrotek usuwa cienie pod oczami, zmniejsza obrzęki, nawilża skórę. Uszczelnia naczynka krwionośne, pomaga przy suchej, łuszczącej skórze na łokciach, piętach, zapobiega pękaniu.  Leczniczo na bóle stawów, kości, stłuczenia.

Maść stokrotkowa
Na bazie stokrotkowej oliwy można przygotować maść. Do oliwki dodać ok 5 g startego na tarce wosku pszczelego i łyżkę oleju kokosowego. Podgrzewać w kąpieli wodnej do rozpuszczenia składników. Mieszać do uzyskania jednolitego kremu, wystudzić. Dodać ampułkę witaminy E i kilka olejku z rumianku lub lawendy. Stosuje się jak oliwkę i doskonały krem przeciwzmarszczkowy.

Odtruwająca kąpiel
2 garści stokrotek lub mieszanki z nagietkiem zaparzać w litrze wody 30 minut. Przecedzić i wlać do kąpieli wodnej. Czas kąpieli 20 minut. Doskonale oczyszcza z toksyn, niweluje obrzęki, wzmacnia skórę, nawilża.

Maseczka
Łyżkę kwiatów stokrotki zalać szklanką wody, gotować 5 minut. W połowie szklanki chłodnej wody namoczyć 2 łyżki siemienia lnianego i poczekać aż spęcznieje. Papkę z siemienia nałożyć na twarz i przykryć gazą zanurzoną wcześniej naparze. Po 20 minutach spłukać. Stosować do cery tłustej, trądzikowej.

Stokrotki zastosowanie w kuchni

Świeżo zebrane nadają potrawom posmak mięty i orzechów. Można je dodawać posypane lekko cukrem do sałatek owocowych. Przed dodaniem do zup i dań warzywnych do smaku można macerować kilkanaście minut w oleju solą i liśćmi czosnku.

Pasta do kanapek
2 garści świeżych stokrotek, garść czosnku niedźwiedziego posiekać i podsmażyć z cebulką na oliwie. Do ostudzonych dodać szklankę twarogu, wymieszać.  Doprawić solą, pieprzem, oliwą z oliwek i sokiem z cytryny.

Stokrotki à la kapary
Z nierozwiniętych jeszcze koszyczków stokrotek można przygotować marynatę, z wyglądu i smaku przypominającą kapary.

• 2 garście świeżych pączków stokrotek posypać łyżką soli, odstawić na 3-4 godziny.
• Zalać 125 ml octu, postawić na ogniu, gotować 5 minut.
• Zamknąć w słoiczku na 2 tygodnie. Używa się jak kapary.

Smakowy syrop ze stokrotek 
Przepis nadesłany do redakcji przez Monikę Galubę.
Składniki: • 250 g kwiatów stokrotek • cytryna • 400 g cukru • litr wody.
Kwiaty wrzucamy do słoja i zalewamy wrzątkiem. Dodajemy pokrojoną cytrynę i całość odstawiamy na 24 godziny. Sok przecedzamy przez sitko o drobnych oczkach. Przelewamy do garnka, dodajemy cukier. Gotujemy na wolnym ogniu, ciągle mieszając, do czasu aż syrop zgęstnieje. Przelewamy do butelek.