Brodaczka, prawie zapomniane lekarstwo „wielkiej mocy”

Brodaczka [Usnea] jest rodzajem porostu, tworzonym przez grzyby, sinice i glony żyjące w symbiozie. Grzyb zapewnia wodę i ochronę, algi wytwarzają pożywienie z fotosyntezy. Niepozorne, szaro-zielone kłaczki porastające drzewa leśne są jednym z najsilniejszych roślinnych toników systemu odpornościowego.

 

Od najdawniejszych czasów porosty, które zaliczano do świata roślin wykorzystywano w zielarstwie. Świadczą o tym chociażby nazwy np. płucnik islandzki czy granicznik [Lobaria pulmonaria].

Brodaczka zwyczajna i kępkowa

Prawdopodobnie każdy z nas natknął się kiedyś na zwisające jak broda, kłaczkowate kępki na drzewach – to porosty. Brodaczka wygląda jak maleńka splątana masa, z kłaczkami zakotwiczonymi w korze lub na gałęziach.

W niektórych kulturach zwana „brodą starca”. Zwisając z drzew osiąga długość do 30 cm. Centralnie wewnątrz posiada wyraźną oś zbudowaną z nibytkanek w formie białej nici. Najlepszym sposobem identyfikacji jest rozciągnięcie plechy i odszukanie tej białej, elastycznej nitki. Gdy zielonkawo szary „płaszcz” oddzieli się odsłoni pośrodku białą  nić (grzyb), która rozciąga się jak gumka.

Brodaczka występuje na całym świecie, lubi chłodniejsze, wilgotne siedliska. Preferuje drzewa iglaste: świerki, jodły, sosny, jałowce. Występuje się na dębach, grabach, bukach, lipach, topolach, brzozach, wierzbach. W starych i opuszczonych sadach można spotkać na drzewach owocowych – orzechach, jabłoniach, gruszach. Jeśli się pojawia – świadczy o czystym powietrzu.

Jest bardzo wrażliwa na zanieczyszczenia środowiska. Występuje coraz rzadziej, jest gatunkiem zagrożonym wymarciem.  Na czystych, dziewiczych terenach Kandy, Norwegii, Finlandii można spotkać całe drzewa pokryte rożnymi gatunkami brodaczek.

W Polsce brodaczka właściwa [Usnea barbata] jest objęta ścisła ochroną. Kępkowa [U.hirta] i zwyczajna [U. dasypoga] podlegają ochronie częściowej.

Surowcem zielarskim jest plecha i cały porost. By chronić gatunek starajmy się zbierać po burzach, wichurach, kiedy wiele porostów jest pozrzucanych z drzew na glebę i ściółkę leśną.

Właściwie przechowywana w suchym, chłodnym miejscu ma ma długi, kilkuletni okres przydatności do spożycia.

W tradycyjnym zielarstwie

Wygląd kojarzący się z włóknistą tkaniną, podszepnął starożytnym przydatność w leczeniu ran i stanów zapalnych skóry. Łatwo było zebrać, ściskając zrobić opatrunek, brodaczka wyciągała ropę a rany szybko się goiły.

Nalewki, rzadziej napary stosowano w leczeniu gorączki, kaszlu, krztuśca, zapalenia płuc, gruźlicy, niestrawności, problemów z układem pokarmowym, moczowym i do płukania jamy ustnej.  Stare zielniki opisują porost jako „ziele wielkiej mocy”.

Na przestrzeni tysięcy lat endemiczne gatunki wykorzystywały kultury z całego świata – Indianie Ameryki Północnej, Grecy, Rzymianie, Chińczycy. Hipokrates zalecał jako lekarstwo na drogi moczowe i problemy z macicą.
Profil energetyczny:
Smak: gorzki
Energetyka: chłodzi, osusza
Powinowactwo tkankowe: płuca, pęcherz moczowy, wątroba, błony śluzowe, skóra
Działanie: usuwa wilgotne gorąco, stan zapalny, toksyczność

Medycyna Wschodnia klasyfikuje brodaczkę jako chłodzący, osuszający gorzki środek mający zdolność do oczyszczenia z gorącej, wilgotnej toksyczności. Stosuje przeciw zakażeniom skórnym i wewnętrznym. Jako środek wzmacniający system immunologiczny w ostrych infekcjach i profilaktycznie.

Ajurweda stosuje przeciw pasożytom, zakażeniom bakteryjnym, grzybiczym i drożdżakom. W infekcjach pitta, gorącej wątrobie, przy gorączce, obłożonym gardle, nudnościach, infekcjach błon śluzowych, ciągłym pragnieniu, pieczeniu oczu. W nadmiarze brodaczka wyczerpuje tkanki.

TCM od wieków wykorzystuje jako antidotum na ukąszenia węży, środek tamujący krwawienia, usuwający toksyny, flegmę, oczyszczający płuca. Przy bólach głowy na skutek stagnacji wątroby, kaszlu, malarii, zaflegmieniu, podrożeniu oczu i dolegliwościach skórnych.

W medycynie współczesnej

Plecha brodaczki  jest bogata w kwas usninowy, często dodawany do kremów, pudrów, past do zębów, szamponów,  tabletek do ssania, jako środek odkażający o silnym działaniu  przeciwdrobnoustrojowym.  Zawiera kwasy tłuszczowe, porostowe, polisacharydy, lipidy, laktony, karotenoidy.

Kwas usninowy działa przeciwko bakteriom Gram-dodatnim i beztlenowym, zakłóca ich metabolizm, blokuje produkcję ATP. Zawiera śluz, łagodzący dokuczliwy kaszel i witaminę C. Jest znakomitą alternatywą dla antybiotyków, antyseptyków, sulfonamidów i konserwantów. Hamuje produkcję i rozkład łoju, dlatego sporo kosmetyków dla cery trądzikowej i łojotokowej ma go w składzie.

Działanie plechy brodaczki: przeciwzapalne, antyoksydacyjne, odkażające, przeciwbakteryjne, bakteriostatyczne, przeciwpasożytnicze, przeciwgrzybicze, wykrztuśne, przeciwgorączkowe, rozkurczowe, trawienne, przeciwnowotworowe.

Główne zastosowania:

• Infekcje gardła, jamy ustnej, skóry, dróg oddechowych i moczowych.
• Ból, gorączka, obrzęk, stan zapalny, kaszel, niestrawność, trudno gojące rany, wrzody
• Malaria, zakażenia wirusowe, bakteryjne, skuteczniej działa na paciorkowce i gronkowce niż jeżówka purpurowa
• Infekcje dróg moczowych i pochwy. Objawy wirusa wirus brodawczaka brodawczaka ludzkiego (HPV) w połączeniu z siarczanem cynku dopochwowo, rzęsistek, chlamydia.
• Niektóre rodzaje nowotworów, w Chinach produkuje się leki stosowane w leczeniu raka tarczycy.
• Przewlekłe zmęczenie, obniżona odporność, częste przeziębienia, zapalenia oskrzeli, zatok, anginy
• Skórne ogniska gronkowca, zapalenie tkanki łącznej, trudno gojące rany, wrzody

Przepisy z brodaczki

Wewnętrznie najskuteczniej działają nalewki. Plecha nie ekstrahuje się całkowicie w wodzie. Niektórzy zalewają gorącym alkoholem, inni macerują na zimno. Nalewki są doskonałym wsparciem układu odpornościowego w stanach ostrych infekcji bakteryjnych i wirusowych. Herbatki można łączyć z jeżówką. Nie ma skutków ubocznych, przeciwwskazań, są  bezpieczne dla dzieci i zwierząt.

Brodaczka lepiej niż jeżówka radzi sobie z paciorkowcami i gronkowcami, jej działanie antybiotyczne dotyczy układu oddechowego i moczowego. Korzystna dla kobiet  z infekcjami drożdżakowymi, rzęsistkami, bakteryjnym zapaleniem pochwy i chlamydią. Pomocne przy przewlekłym zmęczeniu, HIV, opryszczce i chorobami przewlekłymi na skutek obniżonej odporności.

Napar z brodaczki 
Łyżkę rozdrobnionej plechy skropić niewielką ilością alkoholu. Po 10 minutach zalać szklanką przegotowanej, wystudzonej wody o temperaturze 70°C. Odstawić na 20 minut.  Stosuje się ¼ szklanki 3-6 razy dziennie. W ostrych infekcjach do jednego litra, podzielone na porcje.  Zewnętrznie do okładów, płukanek, nasiadówek,  przemywania skóry, włosów, oczu.

W herbatkach lub nalewkach można mieszać z innymi ziołami:

• Przy słabej odporności z jeżówką, świętą bazylią, złocieniem maruna
• W infekcjach dróg oddechowych z lukrecją, tymiankiem, podbiałem, miodunką plamistą, mydlnicą
• Pasożyty i zakażenia jelit z wrotyczem, piołunem, kurkumą, goździkami

Pasta 
Rozdrobnioną plechę można z wodą wymieszać na pastę. Miejscowo w kompresach pomaga na liszaje, wrzody, czyraki, grzybicę, zapalenie sutka.

Nalewka z brodaczki 

Napełnić słoik w połowie lub 3/4 surowcem. W miarę możliwości świeżym, chociaż plecha zawiera tak mało wody, że trudno odróżnić od suchej. Zalać dobrej jakości zimnym lub podgrzanym alkoholem 40-60%, całkowicie pokrywając surowiec. Szczelnie zamknąć i odstawić na 4-6 tygodni.

Najlepiej zacząć od niższych dawek 1-3 ml odmierzonych w pipecie, rozcieńczone w wodzie. Obserwując organizm można stopniowo zwiększać, do uzyskania pożądanych rezultatów.

Przetwory z brodaczki są przydatne przy prawie w każdej infekcji z objawami gorąca i wilgoci. Najszybciej przywracają równowagę przy infekcjach błon śluzowych jamy ustnej, układu oddechowego i dróg moczowych. Szczególnie przy objawach infekcji w płucach i oskrzelach, z z żółtą/zieloną flegmą, bólem w klatce piersiowej, trudnościami w oddychaniu lub gorączką. Wspomagają leczenie zapalenia płuc, gardła, zatok, infekcji dróg moczowych i płciowych.

Porosty działają na organizm wzmacniając reakcje obronne na nadmiar ciepła, jednocześnie radzą sobie z drobnoustrojami. Przy zimnej lub suchej konstytucji, słabym metabolizmie, stosuje się ostrożnie, obserwując organizm by uniknąć wychłodzenia i nadmiernego wysuszenia.