Gotu kola – perełka wśród ziół dla ciała, ducha i umysłu

Gotu kola [Centella asiatica] czyli wąkrota azjatycka jest jednym z moich ulubionych ziół.

Wiele lat temu na Sri Lance, zetknęłam się po raz pierwszy z brahmi, jak nazywają ją lokalnie. Rośnie tam niemal przy każdym niemal domu. Tradycyjnie wykorzystuje się w kuchni oraz jako kosmetyk do skóry i włosów.

Gotu kola jest również jednym z najważniejszych ziół Ajurwedy. Określa je jako „aptekę w jednej roślinie”. Liście i łodygi stosuje się jako uniwersalny środek leczący wszystko, od depresji po wrzody żołądka.  Natura satwiczna ziela wzmacnia uważność, ożywia świadomość i utrzymuje młodzieńczy umysł.

Nazwa w sanskrycie mandukaparni oznacza „żabie liście”, w tradycyjnej medycynie chińskiej gotu kola nazywana jest fontanną życia.

Gotu kola

Powszechnie znana jako centella, jest niewielką, wieloletnią, płożącą się rośliną z rodziny selerowatych. Roślinie głównie w tropikalnych lasach deszczowych Azji, Ameryki Południowej i Środkowej. Rzadziej występuje w Afryce i Australii.

Charakterystyczne, okrągłe liście, kojarzą się z wyglądem półkul mózgowych, co według doktryny podpisów, wskazuje na działanie nootropowe.  Białe, różowe lub czerwonawe mikroskopijne kwiatuszki wyrastają tuż przy glebie. Surowcem leczniczym i kulinarnym są części naziemne.

Wśród tysięcy gatunków roślin występujących na rozległych terenach tropikalnych, gotu kola wyróżnia się jako skuteczny środek o szerokich zastosowaniach, zwłaszcza w zakresie funkcji mózgu, układu nerwowego i pamięci.

W tradycyjnym zielarstwie

Lokalne kultury różnych kontynentów, gdzie jest łatwo dostępna, powszechnie używają centellę w kuchni i lecznictwie od wieków. W rejonie Pacyfiku stosuje się do gojenia skóry, okładów na rany i w maściach.

Gotu kola zyskała przydomek „ziele tygrysa”, gdyż zaobserwowano, że zranione tygrysy ocierają się o roślinę, by leczyć rany. Podobno listkami zajadają się słonie, co może tłumaczyć ich doskonałą pamięć.

Farmakologia ajurwedyjska wymienia roślinę, jako jedno z najlepszych ziół Medhya Rasayana: poprawiających funkcje poznawcze, pamięć, koncentrację, kreatywność i jasność myślenia. Stosuje się do równoważenia wszystkich trzech dosha. Gotu kola relaksuje pitta, uspakaja vata i redukuje nadmiar kapha.

Profil energetyczny:
Smak: gorzki, ostry, kwaśny, po strawieniu słodki
Energetyka: chłodzi, osusza
Powinowactwo tkankowe: śledziona, nerki, wątroba, jelito cienkie i grube
Działanie:  rozprasza nadmiar wilgoci i ciepła, usuwa toksyny, redukuje obrzęki

W TCM gotu kola należy do kategorii ziół usuwających nadmiar wilgotnego ciepła z tkanek i toksyny z krwi. Chińczycy wykorzystują przy stanach zapalnych, zakażeniach wirusowych i bakteryjnych oraz przy niedoborze Yin, w tym:

• Słaba pamięć, niepokój, stres, depresja, bezsenność, przewlekłe zmęczenie,
• Gorączka, grypa, infekcje dróg oddechowych, zapalenie oskrzeli, astma, półpasiec, toczeń, padaczka
• Biegunki, wrzody żołądka, cukrzyca, zapalenie wątroby,
• Wysokie ciśnienie krwi, krwawienia z nosa, obrzęki, udary,  przewlekła niewydolność żylna, zakrzepy,
• Zaczerwienione oczy, gorące zmiany skórne, łuszczyca, zaćma, jaskra

Trochę chemii…

Zalety gotu kola są legendarne, a nauka wciąż próbuje wyjaśnić, dlaczego roślina jest tak wyjątkowa. [1] 

Centella asiatica działa relaksująco na centralny układ nerwowy, poprzez zwiększenie poziomu kwasu gamma-aminomasłowego (GABA). Niesie ulgę w stanach lękowych, niepokoju i pobudzeniu. Obniża poziom kortykosteronu, dzięki czemu poprawia pamięć oraz chroni mózg przed degeneracją.

Azjatykozydy o silnym działaniu przeciwzapalnym pobudzają produkcję kolagenu. Naprawiają tkankę łączną, wzmacniają naczynia włosowate i regenerują tkanki.  Saponiny oczyszczają, zmiękczają, odmładzają skórę . Oligosacharydy nawilżają, fitosterole zapewniają ochronę.

Wiadomo, że gotu kola poprawia krążenie w górnych partiach ciała, dotlenia tkankę mózgową. Stosowana jest w terapiach rewitalizujących, odmładzających tkanki i skórę, stymulującym syntezę kolagenu. Za działanie odpowiedzialne są głównie triterpeny, które wywierają wpływ na żywotność komórek i tkanek, szczególnie tkanki łącznej i wspomagają proces gojenia.

Gotu Kola ma silne działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające. Ułatwia transport antyoksydantów, m.in witamin A, C, E do obszarów, gdzie mogły wystąpić uszkodzenia.

Zastosowania gotu gola

Jest jednym z roślinnych dopalaczy – adaptogenów, które zwiększają reakcję na stres, pomagają przystosować się do warunków środowiskowych.

• Tonizuje, oczyszcza organizm, rewitalizuje, odmładza.
• Oczyszcza z toksyn, działa moczopędnie,
• Obniża gorączkę, redukuje stany zapalne
• Łagodzi stres, poprawia jakość snu, tonizuje i koi układ nerwowy
• Poprawia komunikację miedzy komórkami
• Działanie: gojące, przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwlękowe, moczopędne, gojące

Mózg i układ nerwowy 

• Poprawia pamięć, uwagę, koncentrację, kojarzenie, zdolności wzrokowo-przestrzenne, szybkość przetwarzania informacji. Spowalnia postępującą demencję, chorobę Alzheimera[1].  Stosuje się w formie ekstraktów, herbatek, wywarów 2-3 razy dziennie przed jedzeniem.
• Odmładza i uspokaja układ nerwowy, obniża poziom stresu. Stosuje się w niepokoju, stanach lękowych, zaburzeniach ośrodkowego układu nerwowego, epilepsji, stwardnieniu rozsianym.

Znajduje zastosowanie w kosmetyce i schorzeniach skóry, szczególnie wywołanych stresem. Zmniejsza blizny, poprawia krążenie w kończynach dolnych, przyspiesza gojenie.

Stosuje się w leczeniu przewlekłych schorzeń skóry, trądzie, łuszczycy, egzemie, ranach, żylakach, owrzodzeniach. Kosmetycznie w zabiegach odmładzających skórę i wzmacniających włosy. Zmniejsza obrzęki, eliminuje nadmiar płynów, obkurcza „gąbczaste” tkanki, poprawia gęstość skóry, zmniejsza przebarwienia, zmarszczki, blizny.

• Gotu kola poprawia stan zębów, dziąseł, leczy paradontozę, przewlekłe zapalenie przyzębia
• Niesie ulgę w bólach stawów, redukuje stany zapalne
• Obniża ciśnienie krwi, zmniejsza obciążenie serca
• Poprawia pracę układu pokarmowego, jelit, stosuje się w leczeniu wrzodów, silnych bólów żołądka

Przepisy

Herbatka
1-2 łyżeczki suszu parzy się kwadrans w szklance wrzątku. Pije się 2-3 razy dziennie.

Pasta
Do użytku zewnętrzne miesza się sproszkowane ziele z wodą do konsystencji pasty i nakłada na skórę.

Kłopoty z pamięcią
Zmieszać w równych ilościach suszone liście i zmielone migdały ze szczyptą czarnego pieprzu. Stosuje się rano łyżeczkę mieszanki na szklankę mleka, można dodawać do zup. Ze świeżych liści wyciska się soki,  robi koktajle,  dodaje  do  sałatek.  Ajurweda nie zaleca przyjmowania ziół w kapsułkach, które nie dają żadnych efektów.  Należy stosować w formie, która pozwoli poczuć smak.

Nalewka z gotu kola

Ze świeżego ziela: jedna część liści na 2 części spirytusu. Proporcje nalewki z suszu 1:5 alkoholu 50%. Maceruje 2 tygodnie. Stosuje 2–5 ml (½ do 1 łyżeczki) 3 razy dziennie.

Mieszanka relaksująca

Łagodzi niepokój, stres, jednocześnie poprawia pamięć i koncentrację.

• Młody owies lub płatki owsiane – 3 łyżki
• Ziele werbeny cytrynowej – 2 łyżki
• Po 1½ łyżki gotu kola i świętej bazylii

Zioła zalać litrem wrzątku, zaparzać pod przykryciem pół godziny. Do smaku można dosłodzić miodem. Stosuje się 1-3 szklanki dziennie.

Gotu kola jest uważana za jedno z najbardziej duchowych i odmładzających ziół. Mówi się, że równoważy obie półkule mózgowe, rozwija czakrę korony, wzmacnia duchowo. Stosowana do medytacji jako zioło otwierające bramy świadomości. Mnisi i jogini nazywają roślinę „zielem oświecenia”

Do medytacji pije się napar z miodem. By odmłodzić ciało i umysł miesza się z masłem ghee, podobno ta mieszanka ożywia ducha.

B. della Porta