Piwonia ogrodowa w kuchni, zielarstwie i kosmetyce – przepisy

Piwonia nie spieszy się, podąża własnym rytmem. Nie ma na nią sposobu, by zakwitła poza sezonem. Symbolizuje nieśmiałość, zawstydzenie, cierpliwość,  również szczęście oraz pomyślność.

Od niepamiętnych czasów piwonie zdobiły ogrody. Cudowne barwne kolory, zmysłowy zapach i trwałość to cechy, które inspirowały malarzy, poetów, ogrodników, królów i cesarzy. Ponad dwa tysiące lat temu „różę bez kolców” namaszczono na królową kwiatów Niebiańskiego Imperium. Jedna z wschodnich legend opowiada historię:

Pewnego mroźnego dnia cesarzowa Wu popija herbatkę w ogrodach kwiatowych Xiyuan. Rozgląda się po zaśnieżonych rabatach, próżno szukając oznak wiosny. Ogarnięta melancholią pisze wiersz do bogini opiekującej się kwiatami:

Niechaj jutro wiosna przybędzie. Nie chcę czekać cierpliwe ani jeden dzień. Niech każdy kwiat zakwitnie tej nocy, jakoby to był maj.

Wiadomo, że cesarzowa zawsze dostaje to, czego żąda i bogini spełnia jej prośbę. Następnego ranka wszystkie kwiaty w ogrodzie zakwitają poza upartą piwonią. Wściekła cesarzowa przepędza roślinę do odległego miasta Luoyang.  Po wielu dniach, kiedy piwonia przekracza mury miasta, jej piękne kwiaty wzbudzają powszechny zachwyt.

Piwonie w tradycyjnym zielarstwie

Rozłożyste, dekoracyjne kwiaty są popularną ozdobą kwietnych rabatek. Od długich stuleci piwonie chętnie  się uprawia, dziś przeważnie tylko dla ozdoby. Przed wiekami wierzono, że między mięsistymi płatkami kwiatów bezpiecznie skrywają się nimfy i rusałki.

Roślinę doceniano za walory walory lecznicze. Świadczy o tym nazwa botaniczna Paeonia, która wywodzi się od Peaona – lekarza greckich bogów. Ponoć kwiaty wykorzystywano do leczenia ran podczas wojny trojańskiej.  W średniowiecznej Europie dla celów leczniczych powszechnie uprawiano piwonie w przyklasztornych ziołowych  ogrodach.

Nicolas Culpepper uważał, że  kwiaty męskie leczą choroby, a żeńskie odpędzają koszmary.  Zielarstwo europejskie o piwoniach zapomniało, ale medycyna wschodnia nadal korzysta z ich wartości.

Profil energetyczny
Smak: Gorzki, lekko słodki, biała piwonia – kwaśny, cierpki
Energetyka: Chłodzi biała, czerwona może lekko rozgrzewać, reguluje nawilżenie
Tkanki: Wątroba, śledziona, krew, skóra
Działanie: Tonizuje i odżywia krew, uspokaja Yang wątroby, czerwona rozprasza stagnację krwi, biała jest bardziej ściągająca, hamuje wydzieliny, łagodzi skurcze, relaksuje.

Piwonia jest tonikiem przywracający równowagę. Odżywia krew, reguluje krążenie, wspiera wątrobę i zdrowie kobiet. Chińczycy uważają, że gdy niewiasty regularnie popijają herbatki z białej piwonii niewiasty, ich cera będzie piękna i promienna. Regulują one pracę hormonów, przywracają elastyczność skórze, czyniąc ją jedwabistą.

Na głębszym poziomie piwonia przynosi spokój, wzmacnia cierpliwość, intuicję, stabilizuje emocjonalnie, rozjaśnia umysł i poprawia koncentrację.  Esencja kwiatowa z piwonii głęboko relaksuje.  Wzmacnia wrażliwość, wdzięczność, rozpuszcza poczucie braku.  Pozwala cieszyć się chwilą, otwiera horyzonty na nowe możliwości.

Piwonia ogrodowa

Na świecie jest wiele gatunków piwonii. Te przepięknie kwitnące, silnie rozkrzewione rośliny należą do rodziny magnoliowatych.  Żyją długo, kilkanaście lat ale mają krótki okres wegetacji. Większość gatunków to byliny. Piwonie drzewiaste pochodzą Chin, mają zdrewniałe łodygi, wyrastają w formie krzewów lub małych drzewek.

Latem na tle jaskrawozielonych liści pojawiają się efektowne kwiaty w różnych kolorach: białe, różowe, czerwone.  Klasyczne zielarstwo wykorzystuje głównie gatunki: Paeonia lactiflora, P. officinalis P. suffruticosa. Zdecydowana większość uprawianych piwonii ogrodowych należy do tych gatunków.  Jeśli uprawiamy to najpewniej jedną z nich. Pod koniec sezonu wegetacyjnego liście i łodygi więdną.

Piwonia lekarska [P. officinalis] pochodzi z Europy,  [P. lactiflora] z Azji. Obydwa gatunki mają pojedyncze lub podwójne kwiaty w odcieniach bieli, czerwieni, różu i żółci.  Piwonie drzewiaste [P. suffruticosa] pochodzą Chin, mają zdrewniałe łodygi, wyrastają w formie krzewów lub małych drzewek.

Surowcem zielarskim są płatki kwiatowe oraz korzeń piwonii czerwonej i białej.  Nazwa trochę myląca, bo nie ma nic wspólnego z kolorami kwiatami. Obydwa pochodzą z tych samych gatunków, różni je proces przygotowania.

Biały korzeń piwonii Paeonia alba przed suszeniem jest obierany, gotowany i krojony. Czerwony Paeoniae rubra, jest tylko oczyszczany i suszony. Pozostawia się   zewnętrzną czerwonawo-brązową warstwę.

Obydwa surowce różni działanie. Bardzo dokładny artykuł odnośnie przygotowania i działania z punktu widzenia TCM tutaj.

Zielarskie zastosowania piwonii

Płatki kwiatów piwonii są wspaniałym dodatkiem do kąpieli zapachowych, kosmetyków,  zimnych i gorących napojów, dżemów i sałatek. Dobre dla skóry i błon śluzowych. Wzmacniają naczynia krwionośne, poprawiają krążenie, relaksują, odtruwają.  Są środkiem ściągającym, rozkurczowym, moczopędnym.

Według ajurwedy korzeń białej piwonii stabilizuje emocjonalnie, poprawia koncentrację umysłową, wspomaga odporność, układ nerwowy, rozrodczy. Odprowadza nadmiar ciepła, otwiera kanały, usuwa blokady, łagodzi ból, wspomaga nerki, reguluje miesiączki. Uspokaja vata, zmniejsza nadmiar kapha, obniża poziom stresu i przywraca równowagę. Głównie stosowany jako tonik odmładzający, odżywczy dla krwi i wątroby oraz zaburzeniach:

• Nierównowaga hormonalna u kobiet w każdym wieku, od dojrzewania po klimakterium
• Nieregularne miesiączki, stagnacja obszaru miednicy, czego objawem są zakrzepy, ciemna krew, nieregularne miesiączki, drażliwość
• Niepłodność na skutek  niewydolności jajników, zespół policystycznych jajników, endometrioza – w połączeniu z lukrecją.
• Blokady kanałów energetycznych wątroby skutkujące bolami w jamie brzusznej, klatce piersiowej, zawrotami głowy, drętwieniem i skurczami mięśni, nocnymi potami
• Wysoki poziom cukru we krwi, skaczące ciśnienie
• Choroby ogólnoustrojowych i autoimmunologiczne na skutek zatrutej krwi: trądzik, zapalenie wątroby, stawów, toczeń, słabe, mięśnie, ścięgna, kości

Piwonia w medycynie  zachodniej

Korzeń piwonii jest bogaty w skrobię, minerały, olejki eteryczne, fitosterole, kwasy organiczne oraz glikolizy i paeniflorin nadające gorzki smak. W tradycji starego kontynentu stosowano piwonie w zaburzeniach spastycznych u dzieci, na epilepsję, drgawki, skurcze mięśni gładkich i zakończeń nerwowych.

Współcześnie roślina klasyfikowana jest jako nerwowy tonik, środek przeciwskurczowy i przeciwbólowy. Wyciągi działając współczulny układ nerwowy łagodzą skurcze mięśni gładkich. W gorączkowych stanach napięcia przywracają równowagę.

Główne działania: przeciwzapalne, przeciwskurczowe, przeciwgorączkowe, przeciwnowotworowe, aseptyczne, przeciwutleniające, wzmacniające odporność, tonizujące, ściągające, przeciwstarzeniowe, przeciwzakrzepowe [2].

Uważa się, że niektóre związki zawarte w korzeniu piwonii działają na przysadkę, pomagając regulować produkcję hormonów. Pomaga w problemach ginekologicznych związanych z podwyższonym poziomem estrogenów, androgenów i niskim progesteronie.

Zastosowania:

• Łagodzenie gorączki, skurczów łydek, stóp, brzucha, miednicy, macicy, dróg   moczowo – płciowych, macicy.
• Dusznica bolesna, migreny, bóle głowy, cukrzyca, wysokie lub skaczące ciśnienie, zagęszczona krew
• Zaburzenia miesiączkowania, dolegliwości menopauzy
• Rozszerzone naczynia krwionośnie, słabe mięśnie, kości, ścięgien
• Jako środek przeciwskurczowy przy atakach krztuśca

Przeciwskazania:
Ciąża i przyjmowanie leków na cukrzycę, przeciwzakrzepowych, hamujących agregację płytek,  psychotropów uspokajających.

Piwonia przepisy

Napar z kwiatu piwonii.
Łyżeczkę suszonych płatów zalać szklanką wrzątku. Zaparzać 20 minut pod przykryciem i przecedzić. Można dosłodzić miodem. Pomaga w gorących stanach fizycznych i emocjonalnych, łagodzi ból i dolegliwości trawienne. Zewnętrznie  do okładów na oczy i skórę.

Herbatka rozluźniająca brzuch
Wymieszać cztery część melisy, po dwie białego korzenia piwonii i bukwicy, po jednej rumianku i lukrecji. Łyżkę mieszanki zalać szklanką wrzątku. Zaparzać pod przykryciem 15 minut. Rozluźnia napięcia brzucha i dna miednicy. Schładza umysł, odpręża i uspakaja. Pomaga przy dolegliwościach trawiennych na skutek stresu, regeneruje jelita po biegunkach.

Prosty syrop z piwonii

Szklankę świeżo zebranych płatków piwonii oczyścić z zanieczyszczeń, opłukać i osączyć. Zagotować 250 ml wody ze szklanką cukru. Dorzucić płatki, docinać drewnianą łyżką by całkowicie były zanurzone w syropie.  Zmniejszyć ogień i gotować około 2 minut. Zestawić, nakryć pokrywką i pozostawić do całkowitego wystudzenia. Odcedzić starannie odciskając płatki. Przelać do butelek, przechowywać w lodówce do miesiąca.  Syrop jest smacznym dodatkiem do deserów, zimnych i gorących napojów.

Galaretka z kwiatów piwonii

Opłukane 4 szklanki płatków piwonii (można dodać róży) zalać w garnku 5 szklankami wody. Doprowadzić do wrzenia, gotować minutę, zdjąć z ognia, nakryć pokrywką i odstawić na noc. Rano przecedzić, naszykować słoiki. Płyn przelać do czystego garnka, dołożyć wyciśnięte 3 łyżki soku z cytryny. Zagotować, dodać 3 szklanki cukru i torebkę cukru żelującego. Gotować 15 minut mieszając, aż płyn zgęstnieje. Przelać do salaterek bądź słoiczków. Galaretka ma truskawkowo-brzoskwiniowy smak z lekkim kwiatowym posmakiem.

Maseczka z kwiatu piwonii

Garść świeżych płatków wymieszać z odrobinę mleka i miodem na gładką masę. Nałożyć na twarz, szyję i dekolt. Po kwadransie zmyć letnią wodą. Oczyszcza, wygładza skórę, odmładza, dodaje cerze blasku.

Odwar z korzenia 
Łyżkę stołową ususzonego, zmielonego korzenia zalać szklanką wody. Podgrzewać na małym ogniu 20 minut. Nie dopuszczać do wrzenia. Przy bolesnych skurczach, stanach nerwowych, nadpobudliwości, dolegliwościach trawiennych stosuje się 1-2 szklanki na dobę.

Nalewka
100 g korzeni zalać 1/2 litra wódki. Macerować 2 tygodnie w ciemnym miejscu. Dla wyciszenia nerwów, złagodzenia skurczów stosuje się 1-2 razy dziennie 5 ml nalewki rozcieńczonej w wodzie.