Wszechstronne działanie szałwii – zastosowania i przepisy

Szałwia należy do najważniejszych i najstarszych roślin leczniczych.

Stare przysłowie mówi: „Kto ma szałwię w ogrodzie, tego śmierć nie ubodzie”. Botaniczna nazwa szałwii lekarskiej Salvia officinalis pochodzi od łacińskiego salvare i oznacza „ocalać, ratować. Starożytni medycy przypisywali jej niemal cudotwórcze działanie.

Pochodzącą z krajów śródziemnomorskich szałwię długie wieki uznawano za roślinę magiczną, symbolizującą długowieczność. Do renesansu wierzono, że połykanie listków z wypisanymi zaklęciami chroni przed febrą i demonami. A kto je połknął w maju, może żyć wiecznie.

W wyjątkowy sposób traktowali roślinę Rzymianie, którzy przy zbiorze przestrzegali rytuału. Szałwię mógł ścinać srebrnym nożem młodzieniec ubrany w białą tunikę, koniecznie z bosymi stopami. Przedtem musiał złożyć ofiarę z chleba i wina. Rzymianie
na co dzień obficie przyprawiali szałwią tłuste potrawy, by poprawić trawienie, i wykorzystywali jako środek konserwujący mięso.

W Persji nazywano szałwię „różdżką życia”. W Chinach zaś była tak wysoko ceniona, że kupcom europejskim płacono trzy skrzynie herbaty w zamian za jedną szałwii.

Szałwia lekarska

Cenioną za wyjątkowy zapach i atrakcyjny wygląd szałwię uprawia się na całym świecie. Szałwia jest wieloletnią rośliną z jasnotowatych. Zakwita w maju, wydając charakterystyczne, efektowne dwuwargowe kwiaty.

Wydziela mocny ziołowy zapach, trochę ziemisty, nieco kamforowy. Dla niektórych orzeźwiający, dla innych początkowo może wydawać się zbyt ciężki. Obecnie w całej Europie uprawia się kilkaset gatunków szałwii. Szeroko wykorzystuje w lecznictwie, kosmetyce i kuchni.

Surowcem zielarskim jest liść szałwii lekarskiej i ulistnione, górne części pędów.

W tradycyjnym zielarstwie

Egipcjanie używali szałwii na zwiększenie płodności kobiet. Dioskurydes uważał za jedno z najważniejszych ziół tamtych czasów do tamowania krwawień, leczenia ran i wrzodów. Pisał „Dobra dla wątroby i rozmnażania krwi, wywar z liści i gałązek szałwii zrobiony i wypity, prowokuje mocz, pomaga wypędzić martwe dziecko i powoduje, że włosy stają się czarne, zatrzymuje krwawienie z ran i oczyszcza cuchnące wrzody”.

Szałwia była jedną ze 100 roślin uprawianych w ogrodach pierwszej na kontynencie europejskim szkole medycznej w Salerno. W ocalałych zapiskach archiwalnych można przeczytać:

W każdego rodzaju bólach głowy pochodzących z zimna i reumatycznych humorów jest pożyteczna. Również na wszelkie bóle stawów, wewnętrzne i zewnętrzne. Przydatna w chorobie po upadku, kiedy duch jest tępy, w letargu, a członki porażone. I wszystkich wypadkach wydzielinowych z głowy oraz w chorobach klatki piersiowej lub piersi, liście szałwii i pokrzywy zmiażdżone razem i kładzione za uszami, bardzo to łagodzą. Sok z szałwii zażywany w ciepłej wodzie pomaga w chrypce i kaszlu, liście namoczone w winie i ułożone w miejscu dotkniętym porażeniem, bardzo pomagają, jeśli wywar jest pijany. Również szałwia zażywana z piołunem jest dobra na krwawy strumień.

W średniowieczu, gdy główną przyczyną umieralności były choroby zakaźne, szałwia była ziołem na wszystko. Św. Hildegarda polecała niepłodnym i cierpiącym na żołądkowe niedomagania:

„Kto ma żołądek tak słaby, że od spożywanych potraw łatwo zapada na zdrowiu, niech weźmie szałwii, jedną trzecią tej ilości mięty pieprzowej i tyle samo kopru włoskiego. Składniki te powinien gotować w dobrym winie, dodając do całości trochę miodu. Potem
przecedzić mieszankę przez chustkę i po jedzeniu, jak i nocną porą, często pić. W ten sposób żołądek jego w krótkim czasie zostanie wyleczony i oczyszczony”

Energetyka szałwii

TCM uważa, że szałwia jest lekko chłodna. Głównie stosuje się w problemach trawiennych i nerwowych na bóle z powodu zastoju krwi, bolesne miesiączki, opóźnienia lub zatrzymaniem kołatanie serca, niepokój, bezsenność, luźne stolce ze śluzem, astmę, kaszel, wysypki, siniaki, owrzodzenia.

Według Ajurwedy szałwia zawiera elementy powietrza, eteru i ognia. Rozgrzewa, równoważy pitta i kapha, zwiększa vata. Jest gorzkim środkiem ściągającym, tonizuje śledzionę, mózg, system nerwowy, zmniejsza przekrwienie płuc i zatok. Nie stosuje się przy podwyższonej vata dosha.

Profil energetyczny
Smak: aromatyczny, gorzki, lekko cierpki
Energetyka: raczej ciepła, lekko ogrzewa, może chłodzić, na pewno stymuluje, osusza lub nawilża,
Tkanki: serce, osierdzie, wątroba, macica,
Działanie: zwiększa qi, usuwa flegmę, pobudza krew, rozbija zastoje krwi, usuwa ciepło, przywraca równowagę macicy.

Z mojej perspektywy szałwia ma trochę przekorną naturę. Ciepła herbatka, lekko cierpka z delikatnym gorzkim posmakiem, rozgrzeje, oczyści zatoki i pomoże głębiej oddychać. Często piję w zimowe dni bez słońca, kiedy w powietrzu utrzymuje się wysoki poziom wilgoci, potęgujący chłód, zwłaszcza gdy pada deszcz. Działanie rozgrzewające dotyczy również układu pokarmowego, nerwowego i krążenia, a olejki lotne przeganiają zarazki.

Ale z drugiej strony szałwia usunie ciepło przy gorączce, w uderzeniach gorąca, nadmiernej potliwości, złagodzi zaogniony stan zapalny jamy ustnej, więc schłodzi.

Wykazuje również podwójną reakcję z płynami ustrojowymi, toteż może nawilżać i osuszać. Przy wilgotnej stagnacji, nadmiarze śluzu, flegmy, potliwości, obfitych miesiączkach, odstawianiu dziecka od piersi pomoże osuszyć płyny.  Ale przy suchości, atrofii tkanek, nawilży.

Jako tonik krążeniowy pomoże rozprowadzić ciepło do oddalonych od serca części ciała, przenosi energię w dół z głowy do splotu słonecznego i dalej do stóp. Dlatego pomaga się wyciszyć, zasnąć oraz gdy układ pokarmowy wskazuje na objawy zimna, wspomóc go.

Nieoceniona w przewlekłych i ostrych infekcjach, którym towarzyszy zwłaszcza osłabienie, ogólne rozbicie. Wskazana dla osób nie radzących sobie ze stresem, żyjących w napięciu, przytłoczonych, rozdrażnionych, poirytowanych. Hipokrates twierdził, że szałwia jest doskonała w przypadku psychozy. W owych czasach to oznaczało uczucie przytłoczenia, odłączenia umysłu, nawet paniki.

W stresujących sytuacjach, gdy jestem przytłoczona obowiązkami, a czas goni, żeby nie wpaść w panikę, zawsze sięgam po szałwię.

W medycynie współczesnej

Szałwia jest bogata w olejki eteryczne, gdzie prawie połowa to ten sam, co we wrotyczu, tujon. Zawiera całą gamę kwasów, w tym rozmarynowy, flawonoidy, polisacharydy, garbniki, witaminy m.in. A, E, C, sole mineralne i substancje estrogenne.

Działanie: przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, moczopędne, hemostatyczne, tonizujące, antyseptyczne, wiatropędne, rozkurczowe, ściągające, rozluźniające. Główne zastosowania:

• W zaburzenia pracy wątroby i dróg żółciowych
• Nieżytach trawiennych: biegunki, wzdęcia, nudności, wymioty, skurcze
• Stanach zapalnych gardła, jamy ustnej, zębów, dziąseł, narządów rodnych, odbytu, przeroście prostaty,
• Infekcjach oczu, skóry, wrzodach, ropniach, trądziku, łojotoku, łupieżu, nadmiernej potliwości
• Uderzeniach gorąca, pomocniczo w cukrzycy.

Zastosowania szałwii

Szałwię stosuje się do parówek oczyszczających i dezynfekujących, płukanek zębów, przyciemniania siwiejących pasemek włosów, nalewek i naparów przeciw poceniu.

Z naparów można przygotować okłady na trudno gojące się rany i owrzodzenia. Kąpiele z dodatkiem szałwii działają przeciw reumatyzmowi, wysypkom i poceniu się. Herbatka szałwiowa uspokoi, poprawi krążenie, obniży poziom cukru, złagodzi katar, ból głowy.

Herbatka z szałwii 
Łyżeczkę suszonej szałwii zalać szklanką wrzątku, odstawić pod przykryciem na 5 minut. Przy rozdrażnieniu i bezsenności miesza się w równych proporcjach z szyszkami chmielu. Napar można stosować do płukania jamy ustnej i przemywania skóry.

Szałwia z mlekiem
Kilka listków szałwii zaparza się w szklance mleka 10 minut, po przecedzeniu dodaje łyżeczkę miodu. Dezynfekuje i nawilża podrażnione gardło.

Szałwiowe winko
Około 200 g suszonych listków szałwii zalać 2 litrami białego wytrawnego wina i 100 ml spirytusu. Macerować 10 dni. Przecedzić i przelać do butelek. Pije się kieliszek 3 razy dziennie po jedzeniu przy problemach trawiennych.

Ocet szałwiowy
Świeże listki szałwii drobno pokroić. Wsypać do butelki, zalać octem jabłkowym całkowicie przykrywając surowiec. Odstawić w słoneczne miejsce na 2 tygodnie. Ocet szałwiowy stosuje się do nacierania ciała, by zapobiegać odleżynom, rozstępom i ujędrnić skórę.

Oliwa szałwiowa
Kilka listków świeżej szałwii zalać podgrzaną oliwą z oliwek. Odstawić na dwa tygodnie, przecedzić. Oliwka szałwiowa wcierana w skórę rozgrzewa, działa bakteriobójczo i przeciwzapalnie. Przy przeziębieniu, przemarznięciu, chorobie zakaźnej układu pokarmowego wciera się w ciało, oprócz głowy, i natychmiast kładzie do łóżka. Kosmetycznie można stosować przy wykwitach, stanach zapalnych skóry. Doustnie
4–5 kropli z łyżeczką miodu przy niestrawności, bólu brzucha, wzdęciach i skurczach jelit. W kuchni dodaje się do sałatek, dań z makaronów i ziemniaków.

Krople do nosa
Wymieszać 2 krople olejku szałwiowego z 10 ml soli fizjologicznej. Przy katarze alergicznym, wirusowym, bakteryjnym zakrapla się do nosa. Nie wysusza błon śluzowych.

Kosmetyki z szałwii przepisy TUTAJ