Kuklik pospolity – doskonała przyprawa i wszechstronne lekarstwo

Kuklik leśny to jedno z ulubionych ziół w naszej dzikiej, domowej spiżarni. Pikantny smak korzenia przypomina goździki i jest znakomitą przyprawą zimowej kuchni.

Świeżo wykopany korzeń kuklika wydziela aromat goździków z nutką cynamonu. Od niego pochodzi nazwa rodzajowa „geum” z greckiego geno, oznacza coś o silnym, przyjemnym zapachu.

Kuklik pospolity [Geum urbanum L.] zwany benedyktem, zielem goździkowym dawniej ogromnie ceniono i szeroko stosowano jako przyprawę, lekarstwo i ziele ochronne.
Zasuszony korzeń trzymano w szafach by odstraszać robactwo i mole, wierzono, że odpędza złe duchy, demony i czarownice. Odwarami barwiono wełnę na złoto-rudawy kolor. W kuchni stosowano do aromatyzowania piwa, win, likierów, kompotów, pikantnych syropów, ciast, ciasteczek, kremów, lodów.

Kuklik pospolity

Pospolicie występuje na wilgotnych glebach nizin i wyżyn całej Europy. Wyrasta w rozproszonym cieniu na leśnych dróżkach i obrzeżach lasów, w  zaroślach,  parkach, ogrodach, przy starych murach.

Delikatny kuklik pospolity wygląda niepozornie. Jest wieloletnią byliną z rodziny różowatych, osiągającą wysokość od 20 do 70 cm.  Ma smukłą, sztywną, słabo rozgałęzioną, miękko owłosioną łodygę. Liście wyrastają na długich szypułkach, górne trzylistkowe o lekko ząbkowanych brzegach. Pod ziemią wytwarza plątaninę mocnych, cienkich  5-20 cm korzeni o zapachu goździków.

Kwitnie od maja do września. Baldachy małych żółtych kwiatów są typowe dla rodziny różowatych, z 5 płatkami korony i długimi działkami kielicha. Po przekwitnięciu wydaje kuliste, jeżykowate owoce pokryte małymi haczykami, które przyczepiają się do ubrań i zwierzęcej sierści.

Kuklik lubi towarzystwo traw, pokrzyw, jaskrów, czasem utrudniających jego wyodrębnienie. Roślinę znajdziemy wszędzie tam, gdzie jest niewielka ilość gliny, nawet na miejskim chodniku.  Surowcem zielarskim jest ziele, kłącze i korzeń.  Młode liście i ziele zbiera się w okresie kwitnienia, suszy w zacienionych, przewiewnych miejscach.

Korzenie najlepiej pozyskiwać zimą (listopad – luty), nim roślina włoży całą swoją energię w nowy wzrost. Wtedy będą najbogatsze w olejki lotne, pełne smaku i aromatu. Korzenie leżą stosunkowo płytko, zazwyczaj w luźniejszej glebie, co ułatwia ich wykopywanie.

Kuklik w tradycyjnym zielarstwie

W średniowieczu kuklik nosił miano „herba benedita” czyli błogosławione zioło i był szeroko stosowany w lecznictwie. Używano go jako zioło trawienne, do odtruwania przy gorączce i biegunkach. W łagodzeniu stanów zapalnych, przy krwotokach, do płukania gardła i na ból dziąseł. W niektórych regionach wykorzystywano przeciwbólowe właściwości w dolegliwościach reumatycznych i dnie moczanowej.

Culpeper uważał za niezbędnik domowej apteczki dla każdego domownika. „Rozpuszcza zakrzepłą krew, usuwa zimne śluzowate humory z  żołądka i trzewi. Pomaga w niestrawności, rozgrzewa zimny żołądek, usuwa zatory, udrażnia wątrobę i śledzionę. Św. Hildegarda zalecała sproszkowany korzeń z winem dla wzmocnienia serca i mózgu. Syreniusz podawał, że pomaga w zaflegmieniu płuc, zimnej macicy i niepłodności.

Profil energetyczny
Smak: aromatyczny, słodki, pikantny
Energetyka: rozgrzewa, osusza
Tkanki: płuca, serce, żołądek, śledziona, wątroba, jelita
Działanie: Wprawia w ruch, stymuluje krążenie, otwiera kanały energetyczne, usuwa zastoje,  napina luźne tkanki

Jako zioło Jowisza kuklik zapewnia kojące ciepło w żołądku i jelitach. Jego energia uspokaja serce, wzmacnia, rozgrzewa żołądek i zimny mózg. Menzies-Trull w Herbal Medicine zaleca pić wywar wiosną, by usunąć niedrożność wątroby, profilaktycznie dla ochrony przed zarazą i innymi truciznami.

Stare zielniki podają, że kuklik jest bardzo skuteczny w leczeniu biegunek i czerwonki, tonizuje żołądek, wątrobę i przewód pokarmowy. Niesie pomoc w okresowych gorączkach, kolkach, zaburzeniach krążenia, dolegliwościach żołądka, stanach osłabienia i wyczerpania. Działanie ściągające wykorzystuje się przy bólu gardła, dziąseł.

Kuklik pospolity jest łatwo dostępny i bezpieczny! „Można zażywać swobodnie, mieszkańcy wiejskich rejonów pija napój zamiast herbaty lub kawy. Podaje Harold Ward w Herbal Manual z 1936 roku.

Właściwości kuklika

Skład: olejki eteryczne, w tym 65-75% eugenol, goryczki, żywice, garbniki, kwasy: cynamonowy, galusowy, kawowy, chlorogenowy, glikozydy (geina), sole mineralne, cukry.

Goździkowy aromat roślina zawdzięcza eugenolowi. To związek fenolowy występujący w goździkach, gałce muszkatołowej, cynamonie. Taniny nadają ziołu łagodną cierpkość. W ustach poczujemy lekko wysuszający efekt. Olejek eteryczny eugenol działa przeciwskurczowo, przeciwbólowo i wiatropędnie. Kuklik, podobnie jak goździki jest silnym przeciwutleniaczem.

Działanie: przeciwzapalne, antyseptyczne, antybakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwkrwotoczne, przeciwnowotworowe [1], przeciwmiażdżycowe, ściągające, żółciopędne, odtruwające. Przetwory z korzenia działają przeciw zatruciom metalami ciężkimi, alkaloidami i żywnością. Ułatwia detoksykację, oczyszcza krew, wątrobę i chroni jej miąższ.

Silne działanie ściągające w połączeniu z aromatyczną naturą  wspomaga trawienie pomaga w leczeniu biegunek, zapalenia błon śluzowych jelit, upławów, hemoroidów. Wysoka zawartość garbników tworzy tymczasową powłokę na powierzchniach tkanek, barierę przed infekcją, jednocześnie zmniejszając stan zapalny.

Główne zastosowania kuklika

Układ trawienny 
Czerwonka, zatrucia, biegunki,  niestrawność, wzdęcia, zgaga, zapalenie błon śluzowych, niedomaganie wątroby, toksyny, schorzenia dróg żółciowych, kandydoza

Jama ustna
Działanie przeciwbólowe, antyseptyczne i przeciwwirusowe,  sprawiają, że wywary są przydatne do płukania gardła i jamy ustnej. Łagodzą ból gardła, dziąseł, nieświeży oddech, afty, pleśniawki, owrzodzenia, paradontozę.

Stany zapalne
Gorączka, katar, przeziębienia, infekcje wirusowe, bakteryjne, grzybicze, reumatyzm, dna, nowotwory układu pokarmowego. Gorący napar jest pomocny we wczesnych stadiach grypy, szczególnie gdy występuje śluz i luźne stolce. Zimny ​​wskazany w rekonwalescencji po wyczerpującej infekcji, by nabrać sił i apetytu.

Zewnętrznie
Choroby skóry, świąd, trudno gojące się rany, wypryski, wrzody, łojotok włosów, zapalenie spojówek, powiek, łzawienie z oczu, infekcje pochwy, hemoroidy.

Tradycyjne receptury

Odwar 
Łyżeczkę rozdrobnionych korzeni lub kłącza zalać szklanką zimnej wody. Zagotować do wrzenia, podgrzewać 5 minut na małym ogniu. Pije się 3 razy dziennie w zaburzeniach trawienia, biegunkach, dolegliwościach wątroby, dróg żółciowych, kandydozie, hemoroidach. Zewnętrznie do płukanek, irygacji pochwy, okładów. Pomocniczo przy chorobach dróg oddechowych i moczowych.

Mocny odwar z kłącza 2 łyżki na szklankę wody gotowany 10 minut stosuje się 2-3 dni. Ajurweda zaleca przy nudnościach, wymiotach, procesach gnilnych, zakażeniu lamblią, E. Coli, kandydozą.

Napar z ziela
2 łyżki ziela zaparza się kwadrans pod przykryciem w 1/2 litra wrzątku. Pije się 3-4 razy dziennie szklankę naparu. Mocniejszy z 4-5  łyżek na 1/2 L używa się zewnętrznie. W leczeniu gorączki malarycznej tradycyjnie stosowano mieszankę kuklika, rzepiku i pięciornika. Ponoć były skuteczniejsze niż kora chininy, której  brakowało.

Korzeń, kłącze
Sproszkowany korzeń można zażywać ¼ do ½ łyżeczki 3 razy dziennie razem z posiłkami dla wzmocnienia. Świeży lub kłącze żuje się przy problemach jamy ustnej, nieświeżym oddechu, bólu gardła, zębów.

Winko na wzmocnienie

50 g rozdrobnionego korzenia lub kłącza zalać butelką wytrawnego czerwonego wina gronowego. Odstawić na 4 tygodnie w ciemne miejsce, codziennie wstrząsać. Po przefiltrowaniu można używać dla wzmocnienia serca, mózgu mały kieliszek raz dziennie. Okazjonalnie przy niestrawności.

Mieszanka na cukrzycę
Słynny zielarz, ksiądz Kunzle polecał skuteczną mieszankę na cukrzycę:
Wziąć po 3 części korzeni kuklika i pięciornika złotego. Po jednej części liści jeżyny i borówki czernicy, oraz 2 części wysuszonych strąków fasoli. Kopiastą łyżeczkę mieszanki zalać ¼ litra wrzątku. Zaparzać 3 minuty pod przykrycie. Pije się 3-4 razy dziennie szklankę po posiłkach. Ks. Kunzle zalecał nawet od półtora do dwóch litrów naparu dziennie.

Nalewka kulikowa
30 gram rozdrobnionego korzenia zalewa się 1/2 alkoholu 80%. Maceruje 14 dni, filtruje. Stosuje się 2-3 łyżeczki nalewki dziennie rozcieńczone w wodzie.

Nalewka przeciwzapalna
Po 30 gram sproszkowanych korzeni: kulika, arcydzięgla, pięciornika kurzego ziela, 50 gram rodzynek. Wszystko zalewa się 2 litrami brandy. Maceruje miesiąc w ciepłym miejscu. Składniki można również macerować w winie. Stosuje się przy niestrawności, biegunkach, infekcjach, bólu gardła, nieżytach przewodu pokarmowego.