Serdecznik przywraca równowagę emocjonalną, tonizuje serce

Ze względu na swą wyjątkowość, serdecznik należy do moich ulubionych ziół. Zawsze sięgam po herbatkę lub nalewkę, gdy czuję niepokój i ciężar w okolicy serca.  I nigdy mnie nie zawodzi.

Nie ma lepszego, które wyciągnie opary melancholii z serca i uczyni duszę pogodną – pisał w XVII wieku Nicholas Culpeper. Nazwa botaniczna Leonurus cardiaca nie przez przypadek oznacza lwie serce. Roślina daje odwagę do działania, pozwalając jednocześnie zachować bezpieczne granice własnej przestrzeni.

Wyjątkowo pomocna, kiedy serce mocno bije, burzy się przed trudnym emocjonalnie zadaniem, które należy wykonać ze spokojem. Serdecznik nie zawiedzie, jak trzeba przekazać złe wieści, otoczyć opieką obłożnie chorych, umierających lub stanąć w obronie słabszych. Doda sił i odwagi, przy jednoczesnym zachowaniu spokoju i współczucia, co często bywa trudne.

Serdecznik pospolity

Zwany potocznie gęsią, wilczą stopą wykorzystuje się najczęściej w mieszankach nasercowych. Drugi człon botanicznej nazwy  wskazuje na zastosowanie zioła, pierwszy nawiązuje do odwagi lub kształtu liści w kształcie lwiego ogona.

Wyrasta do 40 cm wysokości z charakterystyczną dla jasnotowatych, czterokanciastą łodygą.  Szarawe, owłosione naprzemienne liście na długich ogonkach są na końcach ostre. Różowe i biało-purpurowe kwiaty są miękkie i puszyste. Ale strąki nasienne ostre i kolczaste, więc trzeba uważać!

Pamiętamy, że chodzi o wyznaczenie granic! Serdecznik z matczyną miłością spowija delikatne nasionka w ostrą zbroję, zapewniając im bezpieczeństwo, aż dojrzeją i będą mogły się rozsiewać.

Serdecznik porasta zaniedbane tereny, spotkany na przydrożach, rumowiskach, przychaciach, suchych pastwiskach.  Surowcem zielarskim są części naziemne. Kwitnące ziele zbieramy w lipcu i sierpniu. Najlepiej wierzchołki ścinać w rękawiczkach nożycami.  Suszymy luźno rozłożone w  zacienionym, przewiewnym miejscu.

W tradycyjnym zielarstwie

Starożytni Grecy podawali lekarstwa z serdecznika ciężarnym w stanach silnego niepokoju. Na długo przedtem roślinę wiązano ze sprawami sercowymi, a jej smak opisywano jako „przyprawiający o gorzkie mdłości”. Kolczasty wygląd torebek nasiennych sugeruje, że roślina uśmierza ból, rozluźnia nerwy i przeciwciała bolesnym skurczom.

W Europie serdecznikiem odpędzano złe duchy. Wykorzystywano w leczeniu epilepsji, gorączkowej nerwowości, zaburzeń snu, niepokoju. Zaliczano do lekarstw rozluźniających, działających rozkurczowo na mięśnie, ścięgna, wiązadła, otrzewną, tkanki okalające narządy, gdy są „rozdęte przez zimną wilgoć”.  Był głównym ziołom na zatrzymanie miesiączki z powodu stagnacji miednicy, lęków oraz napięć.

Zalecano na uspokojenie serca i nerwów, jako środek przeciwskurczowy w dolegliwościach trawiennych. Wywary z serdecznika podawano kobietom w połogu by wspomóc regenerację macicy. Sok ze świeżego ziela uchodził za środek pobudzający laktację, likwidujący zaburzenia miesiączkowe, stany lękowe i wstrząsy nerwowe.

W medycynie wschodniej

Z perspektywy Ajurwedy, energia chłodząca oddziałuje na pitta dosha. Wzmacnia vata, redukuje kapha w procesie przywracania równowagi gorącej pitty. Smak gorzki z posmakiem cierpkiego jest powiązany z ogniem trawiennym i energią transformacji.

Profil energetyczny
Smak: mocno gorzki, cierpki, lekko aromatyczny
Energetyka: lekko chłodzi i osusza
Tkanki: serce, wątroba, pęcherz, macica
Działanie: porusza krew, likwiduje zastoje krążenia, obrzęki, chłodzi wątrobę, reguluje miesiączki, przywraca oczom blask, relaksuje

Serdecznik odpręża i uspokaja serce. Jest skutecznym lekarstwem na niestabilny rytm, kołatanie, trzepotanie, dusznicę bolesną, ból w klatce piersiowej, szczególnie przy skurczonej do wewnątrz postawie, napiętym grymasie twarzy, co jest charakterystyczne w napadach żalu.

Jako zioło chłodzące, pomaga odprowadzać ciepło z górnej części ciała, a jego działanie koncentruje się w okolicy serca. Redukuje nadmiar gorąca w układzie krążenia jak nadciśnienie, przyspieszony puls, nadczynność tarczycy. Łagodzi stany wynikające z napięcia emocjonalnego typu lęki, drażliwość, wahania nastroju i nierównowagi hormonalnej: uderzenia gorąca, PMS. We wszystkich stanach gorących pomaga chłodna herbatka, którą można połączyć z melisą lub dąbrówką.

Tradycyjna Medycyna Chińska opisuje działanie serdecznika jako odżywcze dla krwi o gorzko ostrym smaku. Łączy z meridianami serca, wątroby i pęcherza. Stosuje w mieszankach odżywiających, „poruszających” krew, zwiększania yang i uspokojenia serca.

Chłodzące działanie serdecznika w połączeniu z gorzkim smakiem koi, uspakaja, ale tłumi życiowej mocy. Przypomina o mądrym z niej korzystaniu. Sprawdzi się gdy jesteśmy niespokojni, zdenerwowani ale i niezdolni do podjęcia działań, by coś zmienić w swoim życiu.  Delikatnie rozszerzy naczynia krwionośne i poprawi krążenie. Poprzez skórę uwolni pot wraz z wewnętrznym ciepłem i „odpowietrzy” ogniste emocje.

Co mówi nauka?

Współczesna medycyna potwierdza korzystne działanie preparatów z serdecznika w leczeniu chorób serca i nerwic. Siłą działania przewyższa on trzy, czterokrotnie popularną walerianę.

Leczniczą moc serdecznik zawdzięcza lekko psychoaktywnej leonurynie, alkaloidom, glikozydom, flawonoidom i olejkom lotnym. W herbatkach, naparach, odwarach związki te wydzielają się w małych ilościach, dzięki czemu można je bezpiecznie stosować w kobiet w połogu. Leonuryna łatwo się rozpuszcza w wodzie i alkoholu, jednakowo dobrze działają nalewki i herbatki. Biorąc pod uwagę bardzo gorzki smak, zdecydowanie łatwiej przełknąć w nalewce.

Główne zastosowania serdecznika:

• W nerwicach sercowo-naczyniowych, zaburzeniu rytmu serca, nadciśnieniu, dusznicy bolesnej
• Nadczynności tarczycy, chorobie Basedowa,
• Wadach serca, chorobach mięśnia sercowego
• Zaburzeniach nerwowy, stanach lękowych, depresji, stresie, bezsenności
• Skurczach żołądkowo-jelitowych, ostrym obrzęku ogólnoustrojowym z towarzyszącym krwiomoczem
• Zaburzeniach miesiączkowania, dolegliwościach klimakterium
• Ogólnym osłabieniu, utracie sił życiowych, bezpłodności

Serdecznik wprowadza w stan aktywności przywspółczulny układ nerwowy, uruchamiając tryb „odpoczynku i trawienia”. Funkcjonowanie w trybie ciągłym z aktywnym układem współczulnym powoduje napięcie, napinanie tkanek i wewnętrzne „tarcie”. Napięcie powoduje niepokój, zestresowanie, rozgorączkowanie,  skurcze. Schłodzenie, uwolnienie ucisku relaksuje ciało, przynosi ulgę od nerwów, napięć, bólów głowy i bezsenności.

Serdecznik jest idealnym ziołem w gorących stanach niepokoju, napięć, bezsenności lub budzenia się w nocy z powodu niestrawności.

To szczęście, jak muszę powiedzieć – biorąc pod uwagę bardzo gorzki smak serdecznika – zdecydowanie wolę pić nalewkę z serdecznika zamiast herbaty.

Przepisy z serdecznikiem

Napar
Łyżkę ziela zalewa się szklanką gorącej wody,  zaparza kwadrans pod przykryciem.  Po przecedzeniu można dosłodzić miodem. Pije się  3 razy dziennie 1/3 szklanki po jedzeniu w stanach napięcia, gorących emocji nadpobudliwości.

Ciepły napar łagodzi przekrwienie macicy i skurcze. Na zimno silniej działa jako tonik trawienny, szczególnie na żołądek. Przy dolegliwościach klimakterium, kołataniu serca, zaburzeniach snu, uderzeniach krwi do głowy łączy się w równych proporcjach z werbeną. Dwie czubate łyżeczki mieszanki zalane 2,5 szklankami gorącej wody zaparza godzinę.

Nalewka z serdecznika

Kiedyś była obowiązkowo w apteczce każdej wiedźmy, zielarki.  Ze świeżego ziela (1:2 na 95% alkoholu), suchego (1:5 na 60% wódki). Nastój maceruje się 2 tygodnie i przelewa do butelki z ciemnego szkła. Stosuje się 20-30 kropli trzy razy dziennie rozcieńczone w wodzie. Stosuje się przy silnym napięciu i stresie. Pomaga w nerwicy żołądka, nadpobudliwości nerwowej. Działa silniej na układ nerwowy, niż krople z waleriany. Wskazana dla kobiet

• Dokuczliwe, bolesne skurcze miesiączkowe. Biorę kilka zakraplaczy nalewki i głęboko przeponowo oddycham,  do pół godziny dolegliwości ustępują.
• Uderzenia gorąca. W początkowej fazie przyjęte krople zmniejszą intensywność, wieczorem przed snem zapobiegną nocnym potom.
• Hormonalne wahania nastroju, złość, wściekłość. 20-30 kropli nalewki z serdecznika szybko wycisza i pomaga się skoncentrować.

Stymuluje i zwiększa przepływ krwi w macicy co jest korzystne w zaburzeniach miesiączkowania. Niewskazana we wczesnej ciąży i przy bardzo obfitych krwawieniach miesiączkowych.

Tonik nasercowy

• Po 4 łyżki serdecznika i mieszanki kwiatu z owocem głogu
• 2 łyżki kwiatu lipy
• Po łyżce owocu róży i korzenia prawoślazu

Można zrobić nalewkę na winie lub mocniejszym alkoholu albo stosować herbatki. Łyżeczkę zalaną szklanką gorącej wody zaparzać pół godziny. Mieszanka daje wsparcie fizyczne i emocjonalne sercu, łagodzi stres, napięcie, oddala smutek.

• Przy wzdęciach podczas miesiączki, stagnacji w obrębie  miednicy stosuje się w równych częściach serdecznik z nagietkiem, dodając nieco imbiru.
• W rozstroju nerwowym połączonym z dusznością, zawrotami głowy, niedomaganiem serca z kwiatem głogu, rumiankiem i szarotą błotną zaparza godzinę.
• W nerwicy serca połączonej z nadciśnieniem, bezsennością, dusznicą bolesną z owocem kminku i kopru włoskiego zaparza pół godziny. Przy nadpobudliwości nerwowej te same składniki plus korzeń waleriany.
• Przy drażliwości, bezsenności, histerii z miętą, szyszkami chmielu i kozłkiem.

Dolegliwości klimakterium połączone z nadczynnością tarczycy

• Serdecznik i kwiat głogu po 50 g
• Nostrzyk, pięciornik gęsi i kwiat lipy po 25 g
• Kwiat arniki i bzu czarnego po 20 g

1,5 łyżki mieszanki wsypać do termosu.  Zalać 2 szklankami wrzątku. Po godzinie odcedzić. Pije się  1/3-1/2 szklanki naparu rano i wieczorem po jedzeniu.

B. della Porta