Szafran lepszy niż antydepresanty. Zastosowania i przepisy

Szafran niezmiennie uchodzi, za wyjątkowo cenną, najszlachetniejszą z przypraw na świecie.

Dawniej uważany za luksusowy towar dla wysoko urodzonych. Królowie, faraonowie i kapłani przywdziewali barwione szafranem szaty, używali szafranowych perfum, delektowali się potrawami i napojami ze szlachetną przyprawą.

Wieki temu szafran był tak pożądany, że ludzie gotowi byli dla niego zabijać. W średniowieczu za próby fałszowania karano śmiercią.  Mimo to wielu decydowało się na podróbki lub nielegalny przemyt, bo szafran był cenniejszy od złota. Funt szafranowych nitek kosztował tyle, co 3 miesięczne wynagrodzenie wykwalifikowanego robotnika.

Szafran wykorzystywano jako przyprawę, lekarstwo, składnik perfum i pigment nadający tkaninom słoneczną barwę. W starych księgach pisano, że jedna część szafranu barwi sto tysięcy części wody. Nazwa przyprawy wywodzi się z arabskiego za-faran, oznaczający żółtą barwę.

Zawrotna cena przyprawy była i jest pokusą do fałszowania. Szafran i dziś miesza się z fragmentami nagietka czy krokosza. Do sproszkowanego dodaje dużo tańszą kurkumę, dlatego niższa cena powinna wzbudzić podejrzliwość.

Dlaczego szafran jest tak drogi?

Szafran to nic innego, jak wysuszony słupek z wnętrza krokusa uprawnego [Crocus sativus L].  Roślina zakwita, nie wiosną jak większość kwiatów, ale jesienią,  w październiku.  Zbiór prowadzi się dwa tygodnie dniem i nocą, bo okres kwitnienia jest bardzo krótki.

Cena wynika ze żmudnego i pracochłonnego sposobu pozyskiwania.  Do wyprodukowania kilograma przyprawy potrzeba od 150 do 200 tysięcy kwiatów.  W każdym kielichu są 3 słupki, które ręcznie oddzielane są od reszty. Wymaga to ogromnego nakładu pracy i czasu, ale szafran wart wart swojej ceny.

Krokus uprawny ma podziemną podziemną bulwę wielkości orzecha włoskiego i lancetowate liście. Duże, fioletowe kwiaty mają po trzy pręciki i słupek zakończony trójdzielnym znamieniem w charakterystycznym czerwono-pomarańczowym kolorze.

Te trzy cienkie nitki są zbierane ręcznie, następnie suszone. W procesie tym tracą nawet do 80 % swojej wagi. Najwcześniej, miesiąc po wysuszeniu, można je wykorzystać jako przyprawę lub barwnik.

Szafran w tradycyjnym zielarstwie

Walory smakowe i lecznicze czerwonych nitek doceniano już 5 tysięcy lat temu. Zapiski szafranowych lekarstw odczytano na egipskim Papirusie Elbersa. Do celów leczniczych, duchowych i ceremonialnych wykorzystywano przyprawę w Babilonie, Asyrii, Persji, Grecji po Daleki Wschód.

Galen, Pliniusz Starszy, Hipokrates opisywali  szafran jako panaceum na sto chorób. Od przeziębień, po niestrawność, gorączkę, problemy z sercem i niepłodność.  Uważali, że znosi depresję i potrafi złagodzić emocje po traumie, szoku.

Według TCM szafran należy do ziół pobudzających krew, z tendencją do stymulowania przepływu krwi, usuwania blokad, zastojów. Stosuje się dla wspomagania krążenia w chorobach sercowo-naczyniowych, przy nieregularnych miesiączkach i dolegliwościach na skutek stagnacji krwi: ostre bóle, guzy, torbiele, stwardniałe skrzepy.

Profil energetyczny
Smak: słodki, gorzki, ostry
Energetyka: osuszający, chłodzący
Tkanki: serce, wątroba
Działanie: Pobudza i chłodzi krew, aktywuje krążenie, usuwa zastoje, stagnację, otwiera kanały energetyczne, łagodzi toksyczność, uspokaja umysł.

Kosztowna, ale wyjątkowa przyprawa jest jednym z najbardziej cenionych ziołowych skarbów Ajurwedy. Uważana za odżywczy „oczyszczacz”, który ożywia i „porusza” krew, rozbija zakrzepy i usuwa zastoje wątroby. Ma jednocześnie naturę chłodzącą. Większość ziół poprawiających cyrkulację krwi działa rozgrzewająco, dlatego szafran jest wyjątkowy. Dzięki tej unikalnej właściwości jest niezastąpiony dla osób z zaburzeniami pitta (ognia), mającymi problemy z krążeniem, skłonnością do zakrzepów, stanami zapalnymi wątroby, stanów, trądzikiem.

Mówi się, że szafran ma czyste cechy satwiczne, energetycznie równoważy trzy dosha. Ajurweda najczęściej wykorzystuje do przywracania energetycznej równowagi, odmładzania tkanek i w leczeniu układu nerwowego. Stosuje jako środek wykrztuśny, przeciwbólowy, pobudzających.

Co mówi współczesna nauka?

Chemia szafranu jest niezwykła. Maleńkie pręciki zawierają ponad 150 związków lotnych, aromatycznych związków. Są to m.in karotenoidy, odpowiadający za aromat safranal, barwiąca na żółto krocyna.

Ma działanie rozkurczowe, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwbólowe.  Wspomaga trawienie, łagodzi napięcia emocjonalne, poprawia płodność. Jak tysiące lat temu, szafran nadal się używa jako środek przeciw gorączce, skurczom, przy powiększeniu wątroby, dla uspokojenia nerwów i łagodzenia depresji.

Współczesne badania pokazują[1], że szafran działa korzystnie na

• Serce i układ krążenia, zapobiega miażdżycy
• Wzmacnia i odżywia kości, obniża napięcie mięśni szkieletowych i gładkich
• Poprawia pracę układu pokarmowego, wydalniczego, rozrodczego, leczy wrzody, zapobiega cukrzycy
• Wzmacnia płuca i oczyszcza drogi oddechowe
• Podnosi odporność, odmładza,
• Ułatwia osiągnięcie stanu spokojnego umysłu, uspokaja i znosi nerwice wegetatywne, wzmacnia połączenia neurotransmiterów
• Stymuluje mózg i układ nerwowy,
• Poprawia pamięć i koncentrację psychiczno-ruchową
• Obniża poziom homocysteiny [2],

Lepszy niż antydepresanty

Największą zaletą szafranu jest łagodzenie objawów depresji.  Robi to skuteczniej niż antydepresanty na receptę,  nie wywołując skutków ubocznych. Badania kliniczne prowadzone w różnych krajach, w których brały udział osoby o różnym stopniu nasilenia depresji wykazały:

• Szafran włączony do diety jako suplement znacząco zmniejsza objawy depresji  [3].
• Działa równie efektywnie co prozac [4]
• Nie daje objawów upośledzenia koncentracji, bezsenności, napadów lęku, niepokoju, zaników pamięci, obniżenia libido, wahań masy ciała i innych działań niepożądanych.

Szafran przepisy

Szafran jest drogi, ale niezwykle wydajny. To jedyna przyprawa, która nadaje jednocześnie smak, barwę i zapach. Używa się go z umiarem!  Dwie, trzy nitki wrzucone do potrawy zabarwią danie na piękny żółty kolor i dodadzą lekko korzennego posmaku. W dawnej Polsce szafran dodawano do wypieków. Nadawał wielkanocnym mazurkom intensywnie żółtą barwę.

Pasuje do rosołów, sosów, zup, potraw z ryżu, kasz i makaronów. Lekkie doprawienie dania gwarantuje wyższe stężenie serotoniny i dopaminy. Szafranowe nitki moczy się bez rozgniatania w wodzie, bulionie, białym winie. Po odczekaniu 2 godzin wlewa wraz z płynem do potrawy.

Nalewka z szafranu
Na nerwicę i skołatane nerwy.  Łyżeczkę szafranu zalać ½ litra alkoholu 40%. Po kilkunastu dniach przecedzić przez płótno. Pije się 1-3 razy dziennie po łyżeczce.

Mleko szafranowe na depresję
1 g szafranu zalać szklanką gorącego mleka. Odstawić na 20 minut. Wypija się jednego dnia  w trzech porcjach.

Herbatka dodająca wigoru
Do czajniczka wyspać łyżeczkę herbaty liściastej. Dodać 2 nitki szafranu, szczyptę imbiru, kardamonu, cynamonu i gałki muszkatołowej.  Zalać szklanką wrzątku, parzyć 15 minut.

Kesar – ajurwedyjski koktajl 

Na stany depresyjne i wyczerpanie nerwowe:

• Szklanka mleka pełnotłustego. Przy nietolerancji, może być roślinne
• ¼ łyżeczki kardamonu
• 3 nitki szafranu
• Łyżeczka cukru lub syropu klonowego
• Kilka migdałów i pistacji

Migdały i pistacje namoczyć w wodzie, zetrzeć skórkę. Miękkie rozetrzeć na gładką masę z dodatkiem 2 łyżek mleka. Pozostałe mleko podgrzać.  Dodać pastę migdałową, cukier, kardamon i nitki szafranu. Można dorzucić szczyptę kurkumy. Chwilę gotować, aż mleko zmieni kolor na jasnożółty.

Naturalny barwnik do ciast

Szczyptę szafranu namaczać na kilka godzin w łyżce spirytusu, po czym wetrzeć nieco skórki z cytryny. Dodawać do ciast i własnoręcznie robionego makaronu.

Perski pudding z szafranem

• Ryż jaśminowy przepłukać w garnku kilkakrotnie zalewając świeżą wodą.
• Zalać wrzątkiem, doprowadzić do wrzenia.
• Na wolnym ogniu gotować 75 minut bez przykrycia, nie mieszać
• Gdy ryż będzie lepki i delikatny dodać szklankę wody różanej, 1/4 łyżeczki mielonego szafranu, cukier, nieco cynamonu i wanilii rozmieszane w 1/3 szklanki wrzątku
• Gotować 5 minut mieszając do zgęstnienia

Bulion warzywny z szafranem

• 2-3 nitki szafranu wcześniej namoczyć ½ litra wody.
• Pokrojone warzywa wrzucić do garnka zalać 1 litrem wody. cebulę, marchewkę, seler naciowy, pół bulwy kopru włoskiego, por,
• kilka pieczarek i 2 dojrzałe pomidory.
• Dodać 2 ząbki czosnku przekrojone na pół, listek laurowy, lubczyk, kilka ziaren białego pieprzu, szczyptę gałki muszkatołowej, łyżeczkę soli i zagotować
• Dolać wodę z szafranem i gotować na wolnym ogniu 40 minut.

Odżywcza maseczka łagodząca napięcie mięśni twarzy
Szafran jest doskonałym kosmetykiem, rozjaśnia skórę i wygładza. Dojrzałego banana rozgnieść na miazgę. Dodać łyżkę miodu i szczyptę szafranu. Nałożyć na twarz, po kwadransie zmyć letnią wodą. Najlepiej zabieg robić podczas relaksacyjnej kąpieli.