Tysiącznik – centuria pospolita na słaby żołądek, wątrobę i trawienie

Tysiącznik inaczej centuria pospolita jest niewielkim, uroczym kwitnącym zielem. W starożytności nazywany Fel Terrae, czyli żółć ziemi ze względu na bardzo gorzki smak.

Nazwa botaniczna Centaurium erythraea ma korzenie w mitologii greckiej. Pochodzi od Chirona, nieśmiertelnego króla centaurów, biegłego w sztuce lekarskiej wielkiego uzdrowiciela i nauczyciela. Skoro nazwano roślinę jego imieniem, musi mieć wyjątkowe działanie.

Tysiącznik, centuria pospolita

Jest dwuletnią rośliną z rodziny goryczkowatych. Występuje na terenie całej Europy, W Polsce dość rzadko, dlatego jest objęta ochroną. Ale z powodzeniem można uprawiać w ogrodzie, wyrasta na na każdym typie gleby i nie ma specjalnych wymagań.

W stanie dzikim występuje na leśnych polanach, suchych łąkach, miedzach. Kwitnie od lipca do października. Jest łatwy do rozpoznania, na szczycie sztywnej, kanciastej łodygi wytwarza różowe dzwonkowate kwiaty. Surowcem zielarskim jest części naziemne: kwiaty, liście, łodygi.

W tradycyjnym zielarstwie

W starożytności tysiącznik należał do piętnastu magicznych ziół. Stosowano na obniżenie gorączki, opuchlizny, ukąszenia węży, rany, niestrawność, zatrucia i pasożyty. Wchodził w skład proszku na dnę moczanową. Sebastian Kneipp polecał Centaury na ukojenie nerwów i melancholię.

Angielski lekarz i botanik Nicholas Culpeper pisał „otwiera przepływ żółci, usuwa blokady w wątrobie i śledzionie, pomaga w żółtaczce, łagodzi ból w bokach i twardość śledziony. Bardzo zdrowy, choć paskudny w smaku.

Profil energetyczny
Smak: mocno gorzki, wyraźnie zimny i ostry
Energetyka: chłodzi, osusza
Tkanki: żołądek, wątroba, pęcherzyk żółciowy, śledziona, nerki
Działanie: stymuluje wydzielanie soków trawiennych, osusza, rozprasza zastój, odprowadza gorąco i wilgoć

Tysiącznik jest klasycznym gorzkim ziołem. U większości goryczkowatych surowcem zielarskim są korzenie, tutaj pracujemy z częściami naziemnymi.

Gorzki smak jest typowym tonikiem trawiennym, jego głównym działaniem jest odtruwanie i stymulowanie trawienia.

Tysiącznik poprawia retencję płynów, oczyszcza krew, likwiduje obrzęki tkanek, wzmacnia słaby żołądek. Kilka kropli nalewki na język przed jedzeniem znacznie poprawia trawienie i przyswajanie. Tonizuje, wzmacnia serce i nerki. Wskazany w podeszłym wieku, gdy potrzeba oddawania moczu wybudza w nocy.

Obniża ostrą gorączkę, schładza ciało stymulując pocenie i wydalanie toksyn przez skórę. Dawniej stosowano przy malarii. Zewnętrznie na rany, owrzodzenia, zaczerwienienia, rozszerzone pory. Łagodzi stany zapalne, napina i tonizuje zwiotczałą skórę. Wykorzystywano również  przy łupieżu i wszawicy.  Kilka dekad temu tysiącznik wchodził w skład delikatnie oczyszczających szamponów, nadającym włosom połysku. Stare zielniki podają, że przywraca siwiejącym włosom kolor, rozjaśnia przebarwienia i piegi.

Tysiącznik we współczesnym zielarstwie

Ziele tysiącznika jest bogate w goryczki m.in gencjopykrynę, erytaurynę, amarogentynę. Zawiera alkaloid gencjaninę, żywice, flawonoidy, kwas oleanowy, olejki eteryczne, sole mineralne z dużą zawartością magnezu.

Działanie: odtruwające, przeciwzapalne, przeciwskurczowe, ściągające, napotne, przeciwgorączkowe, trawienne,

Zastosowania: zaburzenia trawienia, brak apetytu, bóle brzucha, wzdęcia, dolegliwości wątroby i dróg żółciowych, infekcje układu moczowego, nadciśnienie, gorączka, stany zapalne skóry.

Esencje kwiatowe z tysiącznika dodają sił witalnych i energii. Wskazane w stanach wyczerpania, zmęczenia, po chorobach, przy bladej cerze, ospałości. Na poziomie emocjonalnym pomagają dbać o własne potrzeby, wyrażać własne zdanie, umieć powiedzieć „nie”.

Przepisy z tysiącznika

Napar
Łyżkę suszu zaparzać 10 minut pod przykryciem. Stosuje się 1-2 łyżki pół godziny przed posiłkami przy słabym żołądku i zaburzeniach trawienia. Większe dawki mogą wywołać nudności, wymioty.

Z kuklikiem, arcydzięglem, kuklikiem i kardamonem jest doskonały na żołądek.  W mieszankach trawiennych łączy się z tatarakiem, krwawnikiem, kminkiem, miętą.

Odwar
Łyżkę suszu zalać szklanką ciepłej wody, gotować na wolnym ogniu pod przykryciem 2-3 minuty. Zestawić i zaparzać kwadrans. Stosuje się łyżeczkę przed posiłkami, dzieci połowę dawki. Zewnętrznie do okładów i płukania włosów.  Przy wszawicy, łupieżu zostawia się na 2 godziny pod ręcznikiem.

Nalewka trawienna z tysiącznikiem

Po łyżeczce rozdrobnionego tysiącznika, ziela angielskiego i kardamonu i ususzone skórki z trzech pomarańczy zalać 2 szklankami wódki. Macerować 2 tygodnie i przefiltrować. Odcedzone zioła zalać szklanką gorącej wody, wymieszać, odstawić do ostygnięcia i przecedzić. Wymieszać wyciąg wodny z alkoholowym, doprawić 2 łyżkami miodu. Stosuje się łyżeczkę pół godziny przed posiłkiem.

Okłady ze zmiażdżonego ziela lub świeżego soku skuteczne są ukąszenia, owrzodzenia, trudno gojące się rany. Stosując na oczy wzmacniają wzrok. Przy piegach i plamach starczych przemywa się skórę i przyjmuje łyżeczkę dziennie naparu bądź nalewki.

Tysiącznik wykorzystuje się do aromatyzowania gorzkich wódek, win, likierów ziołowych, jest składnikiem wermutu.
Przeciwskazania: ciąża, karmienie piersią, wrzody żołądka