Jasnota purpurowa na żołądek, trawienie, ból głowy, melancholię

Jasnota purpurowa [Lamium purpureum] jest jedną z najwcześniej dostępnych wiosną zielenin. Dawniej stanowiła cenne źródło pożywienia, gdy na przednówku brakowało żywności. Ceniono ziele za właściwości lecznicze, magiczne i kulinarne.

Lud nazywał jasnotę głuchą pokrzywą, jest do niej wizualnie podobna, ale nie parzy.

Nazwą botaniczną można tłumaczyć jako fioletowy potwór. Wzięła się prawdopodobnie od zdolności rośliny do błyskawicznego rozrastania się po grządkach. Do dziś jasnota jest uciążliwym chwastem.

Jasnota purpurowa

Jest wieloletnią rośliną z rodziny jasnowatych. Kwitnie większość roku, w południowych krajach nawet w cieplejsze zimy. Wyrasta wzdłuż dróg, na łąkach, w ogrodach, trawnikach, lubi rumowiska i tereny ruderalne. Często mylona jest z jasnotą różową, ale ta ostatnia ma liście bezłodygowe.

Jasnota purpurowa jest niewielką rośliną. W zależności od podłoża osiąga wysokość od 5 do 30 cm. Ma czworokątną, rozgałęzioną u podstawy łodygę, pokrytą na krawędziach krótkimi włoskami. Cała łodyga pokryta jest listkami o sercowatym kształcie. Górne liście zabarwione są na purpurowo, łodyżki mogą być podbarwione na czerwono.

Od marca pokrywają się różowopurpurowymi słodkimi kwiatami, lubianymi przez pszczoły i trzmiele. Maleńkie, rurkowe dwuwargowe kwiatuszki mają dolną wargę ciemniejszą, górną pokrytą włoskami. Surowcem leczniczym i kulinarnym są części naziemne, liście i kwiaty.

W tradycyjnym zielarstwie

Mówiono, że jasnota purpurowa rozwesela głowę, odstrasza melancholię, ożywia ducha. Ziele stosowano w magicznych ceremoniach, by zapewnić szczęście poczucie bezpieczeństwa i uziemienie. Tak jak tak wcześnie kwitnąca roślina łatwo pokonuje przeszkody, tak ofiaruje tę samą moc tym, którzy ją dzierżą.

W tradycyjnym zielarstwie stosowano do hamowania drobnych krwawień wewnętrznych i zewnętrznych oraz biegunek. Napary do wywoływania potów, detoksykacji nerek, herbatki dosładzane miodem na dreszcze.

Okłady ze świeżych liści na drobne oparzenia, rany, obrzęki, użądlenia. Wywar z liści i kwiatów stosowano do oczyszczania krwi  pomocne w chorobach skórnych. Z ziela wyrabiano maści i mikstury na przekrwienie tkanek, a obgotowane kwiatowe wierzchołki  spożywano jak warzywa.

Profil energetyczny
Smak: słony, gorzki, cierpki
Energetyka: osusza, rozgrzewa lub chłodzi
Tkanki: śledziona, nerki, skóra, nerki, krew, przewód pokarmowy

W siedemnastowiecznym zielniku Culpeper’s Complete Herbal czytamy:

Jasnoty są bardziej suche i gorące niż pokrzywy. Z większym powodzeniem używa je się do zatrzymania twardości śledziony niż onych. Robi się wywar z ziela na winie. Następnie gorącym okłada okolicę śledziony. Zioło jest dobre na siniaki. A po dodaniu soli, octu i tłuszczu wieprzowego położonego na twardym guzie, obrzęku, lub hemoroidach pomaga je rozpuścić lub zmniejszyć. Zastosowane w podobny sposób, bardzo łagodzi, dnę, rwę kulszową, bóle stawów i ścięgien. Bardzo skutecznie leczy rany i stare wrzody. Wydobywa drzazgi i podobne rzeczy, które dostały się do ciała.

Jasnota purpurowa w medycynie współczesnej

Roślina jest bogata w żelazo, witaminy, przeciwutleniacze, sole mineralne i składniki służące odżywieniu organizmu po zimie. Wiosną młodą jasnotę warto wykorzystać jako odżywczy dodatek do potraw.

Zawiera ogromną ilość przeciwutleniaczy. Korzystnie na cały układ trawienny, odżywia, pobudza organizm. Hamuje stany zapalne, wzmacnia śledzionę i wątrobę. Wzmacnia wydzielanie kwasu żołądkowego, żółci i soków trzustkowych. Tonizuje układ krążenia i nerwowy, rozluźnia, uspakaja. Równoważy skład flory bakteryjnej jelit. Hamuje migreny o podłożu nerwowym.Działanie:

• przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe,
• napotne, moczopędne, detoksykujące
• ściągające, łagodzące, antyseptyczne,
• przeciwkrwotoczne, przeciwbólowe, przeciwreumatyczne, przeciwskurczowe

Zastosowania

Jasnotę purpurową można stosować zewnętrznie i wewnętrznie. W zaburzeniach układu pokarmowego, słabym krążeniu krwi, nadciśnieniu, krwawieniach z nosa, obfitych miesiączkach, krwawieniach miesiączkowych, upławach, hemoroidach.

• Z liści robi się okłady na rany, otarcia, powstrzymanie krwawienia. Wystarczy zmiażdżyć i przyłożyć na skórę.
• Herbatki z dodatkiem miodu pije się przy infekcjach, dreszczach.
• Napary na wzmocnienie odporności, wyciszenie i bezsenność
• Toniki oczyszczające krew, wzmacniające i nalewki przeciwbólowe

Napar z jasnoty purpurowej

Świeże zioło ścina się wierzchołki kwiatów i liści. Pół garści świeżego ziela lub 2 łyżki suszu parzy się 10 minut w szklance wrzątku. Obniża zbyt wysokie ciśnienie krwi, tonizuje układ nerwowy, poprawia wydzielanie soków trawiennych, łagodzi skurcze trawienne i menstruacyjne. W dolegliwościach kobiecych  łączy się z krwawnikiem i rumiankiem. Przy infekcjach z gorączką, dreszczami dosładza miodem.

Nalewka z jasnoty purpurowej 

Świeże ziele zalewa się gorącym 40% alkoholem w stosunku 1:5. Odstawia na 5-6 tygodni do maceracji i filtruje. Nalewka działa przeciwbólowo, poprawia apetyt, trawienie i samopoczucie psychiczne. Stosuje się 2-3 razy dziennie 5-15 ml rozcieńczone w wodzie. Pomaga w melancholii, apatii, przygnębieniu. Redukuje bóle głowy, nerwobóle, migreny wywołane napięciem psychicznym.

Maść z jasnoty 

• Garść jasnoty purpurowej skrapiamy alkoholem. Odstawiamy na pół godziny.
• Ucieramy z taką samą ilością niesolonego masła lub smalcu. Odstawiamy na dobę.
• Stapiamy masę w rondelku na małym ogniu. Odciskamy przez płótno.

Gotową maść przekładamy do słoiczka i przechowujemy w lodówce. Pomaga w stanach zapalnych skóry, egzemie, alergiach. Stosuje się na rany, zadrapania. Przy obrzękach, siniakach, guzach, hemoroidach dodaje się odrobinę soli i octu.

Balsam dla skóry 
Połowę słoika napełnić rozdrobnioną podsuszoną jasnotą i nagietkiem. Można dodać żywokost, babkę lub stokrotki o działaniu odmładzającym. Zalać do pełna oliwą z oliwek lub olejem z pestek moreli. Podgrzewać w kąpieli wodnej na bardzo małym ogniu 2-3 godziny. Odstawić do wystudzenia i przecedzić. Przechowuje się w chłodnym miejscu, z dala od światła do roku.

Jasnota purpurowa w kuchni

Drobno posiekane kwitnące szczyty można dodawać do wiosennych sałatek, kanapek, jajecznicy, zup, sosów. twarożków. Puszysta konsystencja głuchej pokrzywy szczególnie nadaje się do naleśników, omletów. Świeża jasnota purpurowa ma ziołowy, dla niektórych nieprzyjemny, trochę ziemisty smak. Znika on po obróbce kulinarnej, pozostaje łagodny z gorzkawą nutką.

Omlet z jasnotą purpurową 

• 4  jajka, 3/4 szklanki świeżej jasnoty purpurowej, ziemniak, połówka cebuli

Ziemniaka zetrzeć na tarce, cebulę drobno pokroić. Podusić na tłuszczu 5-8 minut. Dorzucić drobno posiekane ziele jasnoty, dodać sól, pieprz do smaku. Podsmażać 3 minuty. Zalać rozbełtanymi jajkami. Po zarumienieniu spodu, odwrócić i dosmażyć.

Uwagi:
Duża ilość jasnoty purpurowej działa przeczyszczająco. Ziela powinny unikać kobiety w ciąży i karmiące.