Chrzan w kuchni i domowej apteczce. Staropolskie przepisy

Chrzan jest od wieków lubiany za swój charakterystyczny, ostry smak stanowiący idealny dodatek do wielu dań.

W dawnej Polsce w każdym gospodarstwie był niezastąpionym warzywem wykorzystywanym cały rok na wiele różnych sposobów. Przed rozbiorami nie znano musztardy i wielu przypraw,  zatem na stołach królowały rozmaite sosy chrzanowe dla polepszenia smaku potraw i lepszego trawienia.

Kawałki chrzanu dodawano do barszczów, żurków, sosów, kiszonek, peklowania i wekowania. W czasie letnich upałów żywność zawijano w chrzanowe liście, by zapobiec zepsuciu.  Zarówno korzeń chrzanu jak i liście wykorzystywano jako środek leczniczy a nawet kosmetyk.

Na świątecznym stole

Tradycyjnie przed Wielkanocą chrzan tarli mężczyźni bardziej odpornej na wyciskanie łez. Podczas świątecznych biesiad doprawiali nim co tłustsze kęsy i jedli zapijając wódką. Który się przy tym nie skrzywił, wzbudzał szacunek i podziw. Utarty ręcznie chrzan jest najsmaczniejszy i najbardziej ostry, może to łzy dodają mu smaku i mocy?

Niektóre właściwości warto wykorzystać bo chrzan działa jak naturalny antybiotyk. Poprawia trawienie, oczyszcza, działa przeciw bakteriom, wirusom i grzybom.

W poradniku zielarza z XVI wieku pisze: „Starożytni czynili z chrzanu lekarstwo przeciwko boleniu głowy zaziębionej: chrzan drobno pokrojony suszyli i miałko utartego po łyżeczce z winem ciepłym choremu pić dawali, każąc mu zaraz w pościel się kłaść i pocić”

Chrzan staropolskie przepisy

Domowy chrzan po staropolsku

Kilka sztuk korzeni chrzanu oczyszczamy. Godzinę moczymy w wodzie, obieramy i ścieramy na tarce o drobnych oczkach. Nie używamy elektrycznych blenderów bo chrzan straci na smaku.  Podczas tarcia, by bardzo nie łzawiły oczy można włożyć w usta 2 zapałki, tak by łebki były na zewnątrz. Dziwny, ale skuteczny sposób.

W garnuszku rozrabiamy pół na pól ocet z wrzątkiem. Na  0,5 litra zalewy dodajemy 3 łyżeczki cukru i szczyptę soli kamiennej. Łączymy starty chrzan z zalewą. Powinien być nie za gęsty, ani zbyt rzadki. Starannie mieszamy i wkładamy do wyparzonych suchych słoiczków. Zostawiamy bez nakrętek aż wystygnie, dopiero wtedy szczelnie zamykamy.

Tak zrobiony chrzan ma pyszny ostry smak i biały kolor. Nie przypomina przemysłowych mazi sprzedawanych pod nazwą staropolski chrzan. Do części chrzanu możemy dołożyć starte, ugotowane czerwone buraki – otrzymamy ćwikłę.

Wiosenne masło z liśćmi chrzanu 
Przepis Tutaj

Zupa chrzanowa
Do garnka nalać 1,5 litra wody, dodać pietruszkę, po kawałku pora i selera, kilka ziemniaków, liść laurowy i ziele angielskie. Gotować aż warzywa do miękkości.  Zmiksować na gładki krem. Dodać 4 łyżki startego chrzanu, 2 śmietany, doprawić solą i pieprzem.

Podaje się z jajkami na twardo, rzeżuchą i chlebem razowym. Zupa wyśmienicie smakuje, poprawia trawienie, podkręca metabolizm. Polecana dla osób na diecie odchudzające, które mogą też wypróbować syrop z dodatkiem imbiru i cynamonu PRZEPIS

Tarty chrzan jako lekarstwo

• Wąchanie świeżo startego chrzanu jest pomocne przy chorobach zatok. Ułatwia rozpuszczanie śluzu działa przeciwzapalnie i zmniejsza ciśnienie w komorach zatok.
• Odrobina chrzanu potrzymana kilka minut na języku oczyszcza i dezynfekuje gardło, zatoki, jamę ustną i dziąsła.
• Żucie świeżego kawałka korzenia zapobiega krwawieniu dziąseł i paradontozie, dawniej stosowano ten sposób nawet na ból zębów.
• Zewnętrznie  kompresy z chrzanu pomagają redukować bóle reumatyczne, artretyczne, spowodowane stanami zapalnymi.
• Świeżo utartym chrzanem można kompresować bolące miejsce, pamiętając by przedtem nałożyć na skórę cienką warstwę wazeliny albo oleju roślinnego.

Lecznicze mikstury ze świeżo startym chrzanem

Napary, syropy i nalewki z chrzanu wzmacniają odporność, łagodzą objawy przeziębienia i dolegliwości trawienne.

• 4 łyżeczki tartego chrzanu wymieszane z łyżką octu jabłkowego i miodem pomagają na zakażenie pęcherza. Pije się kilka razy dziennie rozcieńczony wodą.
• 2 starte korzenie zalane szklanką chłodnej przegotowanej wody z sokiem połówki cytryny i miodem są skuteczne przy infekcjach,  przewlekłym kaszlu i niealergicznym katarze.  Stosuje się łyżkę 3 razy dziennie, dzieci łyżeczkę.
• Łyżka stołowa startego chrzanu wymieszana z łyżką soku z marchwi, wyciśniętą cytryną i szklanką miodu pomaga w chorobach sercowo naczyniowych. Przyjmuje się łyżeczkę godzinę przed posiłkiem 3 razy dziennie przez 2 miesiące.

Sok chrzanowy
Wyciśnięty sok z świeżego chrzanu pomaga przy zatruciach. Niweluje procesy gnilne w jelitach i poprawia trawienie. Można stosować do domowych mikstur na choroby przeziębieniowe. Przy problemach żołądkowo jelitowych pije się 15-20 kropli soku z chrzanu 3 razy dziennie między posiłkami. Sok ma zastosowanie zewnętrznie: nasączamy gazę i nacieramy mięśnie i obolałe miejsca.

Syrop na przeziębienie
Po 1/2 szklanki soku z rzodkiewki i chrzanu i tyle samo miodu starannie rozmieszać, zaparzać 3 — 4 godziny. Przyjmuje się trzy razy dziennie godzinę po posiłku.  Dorośli: 2 —3 łyżki stołowe, dzieci: 1 łyżeczka od herbaty. Można zrobić syrop bez rzodkiewki. [M.Tombak]

Okłady z liści chrzanu

Na osteochondrozę, bóle zwyrodnieniowe, nadmiar soli w organizmie. Świeże liście chrzanu opłukać z kurzu. Włożyć na 2 sekundy do wrzątku, delikatnie osuszyć ściereczką. Nie czekając, aż ostygną, ułożyć wewnętrzną stroną wzdłuż bolących miejsc kręgosłupa. Ciepło nakryć plecy. Można zostawić na całą noc, ale nie trzymać dłużej niż 8 godzin.

Liście chrzanowe łagodzą ból, pomagają rozluźnić napięte mięśnie szczególnie przy szyi, wyciągają nadmiar soli. Po zdjęciu kompresu liście rozpadają się w rękach, można na nich zauważyć białe osady soli. Powtarza się 2-3 razy w tygodniu.

Kąpiele z liśćmi chrzanu
Przy chorobach zwyrodnieniowych kręgosłupa, dysków. Zalać wrzątkiem liście i odstawić na półtorej doby. Po przecedzeniu dolać do wanny z wodą. Temperatura maksymalnie 45°C, czas kąpieli 20 minut.

Chrzan dla urody

Rozjaśnia piegi, przebarwienia, plamy wątrobowe i starcze, wygładza zmarszczki. Przecierać skórę sokiem z chrzanu wymieszanym z sokiem z cytryny (rozcieńczyć wodą przed aplikacją).
Maseczka: starty na tarce średni korzeń chrzanu wymieszać z 2 łyżeczkami zsiadłego mleka, zagęścić mąką ziemniaczaną. Nakładać na twarz lub dłonie na 10-13 minut, zmyć ciepłą wodą.
Średniej wielkości starty korzeń chrzanu zalać szklanką octu winnego. Odstawić w ciemne miejsce na 2 tygodnie. Odcedzić, otrzymanym płynem przemywać twarz rano i wieczorem.